Canlı Yayın
Prof. Dr. Murat Ferman
IMF-Dünya Bankası ve ülkelerin ekonomi yöneticilerinin buluştuğu geleneksel Washington D.C. zirvesi sürerken, Rusya’nın ev sahipliğinde Kazan’daki BRICS toplantısı eş zamanlı olarak toplanıyor. Seksen yılı aşkın geçmişe sahip olan hakim küresel finansal sistemin eko-politik gidişatı nasıl okuduğu, yayınlanan iki önemli çalışma üzerinden değerlendirilirken; Putin’in “çok kutuplu dünya ve ABD doları egemenliğinin kırılması” temalı mesajları önemle not ediliyor. Aralarında Çin ve Hindistan’ın yer aldığı otuzaltı ülkeyi ağırlayan Rusya tarafından “batı dünyasının tecrit ve dışlamasına karşı duruş” mesaj ve temasının, ABD başkanlık seçimlerine günler kala ön plana çıkarıldığı izleniyor
IMF patronajında yayınlanan iki önemli çalışmadan birisi, Dünya Ekonomik Görünüm Raporu; her zaman olduğu üzere, alt başlığı üzerinden kritik/öncelikli mesajı ortaya koyuyor: “Politika Değişikliği, Artan Tehditler” (*) Kapsamlı çalışmada, küresel ekonomik büyümenin istikrarlı, ancak zayıf kalacağı ifade edilirken, bu sene ve gelecek yıl için %3,2 oranında büyüme tahminleri paylaşılıyor. Amerikan ekonomisi için büyüme tahminlerinin yukarı yönlü; Çin ve Avro bölgesi bakımından ise aşağı yönlü revizyonlara yer verildiği görülüyor. Ülkemiz için bu öngörüler farklılık gösteriyor ve 2024 için %3 ve önümüzdeki sene için %2,7 manşetleri paylaşılıyor. İçinde bulunduğumuz yıla ilişkin büyüme tahmini, bir önceki raporda yer alan %3,6 düzeyindeki manşete göre önemli oranda tenzilata işaret ediyor. En büyük dış ticaret ortağımız Almanya için deklare edilen %0 (2024) ve %0,8 (2025) büyüme öngörüleri de, Türkiye bakımından kritik açılım ve okumaların önünü açıyor.
Gene, IMF tarafından paylaşılan Küresel Finansal İstikrar Raporu (**) güncel versiyonu; “Rotada Kalmak: Belirsizlik, Yapay Zeka ve Finansal İstikrar” alt başlığı üzerinden temel argümanlarını ortaya koyuyor. Artan kırılganlıkların; süregelen çatışmaların; siyasi değişikliklerin gölgesinde, rotada kalmanın önem ve gereğine dikkat çekilirken, yüksek seviyedeki küresel borçların tetikleyebileceği sorunlara vurgu yapıldığı görülüyor. Gelişmiş ekonomilerin öngörülen faiz indirimleri ve yapay zeka etki ile dinamikleri de değerlendirme altına alınırken, politika yapıcıların, küresel ölçekli kırılganlıkları yönetme beceri ve kabiliyetleri gündeme taşınıyor. Hal böyle olunca, IMF Başkanı Georgieva’nın açılış konuşması başlığının; “Daha İyisini Yapabiliriz!” başlığını taşımasını yadırgamamak gerekiyor. Konuşmanın öne çıkan temasının; “ticaret, iklim ve yapay zeka alanlarında ülkelerin birlikte çalışmayı yeniden öğrenmesi” olduğuna önemle vurgu yapma zarureti ortaya çıkıyor.
2025 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi görüşmelerinin hemen başlangıcında, sunumu gerçekleştiren Sayın Cevdet Yılmaz’ın “sosyal devlet” vurgusu önem kazanıyor. Yaklaşık 14,7 trilyon liralık gelir kalemi öngörüsü karşısında yer alan 12,8 trilyon düzeyinde gider tahmini göz önüne alındığında, 2025 için de karşımıza “açık bütçe” çıkıyor. Bütçe maratonunun hemen başında bir kesim tespit ve teşhislerin paylaşılması gerekiyor:
Enflasyon karşıtı politikalar seyrinde, “mali politikalar” bacağının; parasal kulvara nazaran zayıf ve senkronizasyon dışı kaldığı değerlendirmesi ağırlık kazanıyor. İşte bu noktada, mali politikaların mutlaka bütçe ile irtibatlı ve “bütçe üzerinden takip edilir” olması önemli hale geliyor. Gelir dağılımında hızlı bozulma ve demografideki köklü değişiklikler başta olmak üzere ana çerçeve faktörlerinin bütçe bakımından dikkate alınması gerekiyor. Bu bakımdan, bütçelerin, ekonomide bir “araç” olarak kabulü ve “amaç” ile karıştırılmaması prensibi yeniden akıllara geliyor. İlaveten, “bütçede teklik” temel ilkesi mahiyet ve anlamı ıskalanmaz iken, “fonlar” ve benzeri mekanizmalara mesafeli kalınması önem arz ediyor. Teknik planda, bütçe kalemlerindeki gelişmeleri; Maliye’nin “tahakkuk bazlı” yaklaşımından ziyade, Hazine’nin “nakit bazlı” takibinden izleme ve okumanın önemi bir kere daha ortaya çıkıyor.
(*) “World Economic Outlook-Policy Pivot, Rising Threats”, IMF, 174 sayfa, October 2024.
(**) “Global Financial Stability Report-Steadying the Course: Uncertainty, AI and Financial Stability”,
IMF, 128 sayfa, October 2024.
IMF-Dünya Bankası ve ülkelerin ekonomi yöneticilerinin buluştuğu geleneksel Washington D.C. zirvesi sürerken, Rusya’nın ev sahipliğinde Kazan’daki BRICS toplantısı eş zamanlı olarak toplanıyor. Seksen yılı aşkın geçmişe sahip olan hakim küresel finansal sistemin eko-politik gidişatı nasıl okuduğu, yayınlanan iki önemli çalışma üzerinden değerlendirilirken; Putin’in “çok kutuplu dünya ve ABD doları egemenliğinin kırılması” temalı mesajları önemle not ediliyor. Aralarında Çin ve Hindistan’ın yer aldığı otuzaltı ülkeyi ağırlayan Rusya tarafından “batı dünyasının tecrit ve dışlamasına karşı duruş” mesaj ve temasının, ABD başkanlık seçimlerine günler kala ön plana çıkarıldığı izleniyor
IMF patronajında yayınlanan iki önemli çalışmadan birisi, Dünya Ekonomik Görünüm Raporu; her zaman olduğu üzere, alt başlığı üzerinden kritik/öncelikli mesajı ortaya koyuyor: “Politika Değişikliği, Artan Tehditler” (*) Kapsamlı çalışmada, küresel ekonomik büyümenin istikrarlı, ancak zayıf kalacağı ifade edilirken, bu sene ve gelecek yıl için %3,2 oranında büyüme tahminleri paylaşılıyor. Amerikan ekonomisi için büyüme tahminlerinin yukarı yönlü; Çin ve Avro bölgesi bakımından ise aşağı yönlü revizyonlara yer verildiği görülüyor. Ülkemiz için bu öngörüler farklılık gösteriyor ve 2024 için %3 ve önümüzdeki sene için %2,7 manşetleri paylaşılıyor. İçinde bulunduğumuz yıla ilişkin büyüme tahmini, bir önceki raporda yer alan %3,6 düzeyindeki manşete göre önemli oranda tenzilata işaret ediyor. En büyük dış ticaret ortağımız Almanya için deklare edilen %0 (2024) ve %0,8 (2025) büyüme öngörüleri de, Türkiye bakımından kritik açılım ve okumaların önünü açıyor.
Gene, IMF tarafından paylaşılan Küresel Finansal İstikrar Raporu (**) güncel versiyonu; “Rotada Kalmak: Belirsizlik, Yapay Zeka ve Finansal İstikrar” alt başlığı üzerinden temel argümanlarını ortaya koyuyor. Artan kırılganlıkların; süregelen çatışmaların; siyasi değişikliklerin gölgesinde, rotada kalmanın önem ve gereğine dikkat çekilirken, yüksek seviyedeki küresel borçların tetikleyebileceği sorunlara vurgu yapıldığı görülüyor. Gelişmiş ekonomilerin öngörülen faiz indirimleri ve yapay zeka etki ile dinamikleri de değerlendirme altına alınırken, politika yapıcıların, küresel ölçekli kırılganlıkları yönetme beceri ve kabiliyetleri gündeme taşınıyor. Hal böyle olunca, IMF Başkanı Georgieva’nın açılış konuşması başlığının; “Daha İyisini Yapabiliriz!” başlığını taşımasını yadırgamamak gerekiyor. Konuşmanın öne çıkan temasının; “ticaret, iklim ve yapay zeka alanlarında ülkelerin birlikte çalışmayı yeniden öğrenmesi” olduğuna önemle vurgu yapma zarureti ortaya çıkıyor.
2025 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi görüşmelerinin hemen başlangıcında, sunumu gerçekleştiren Sayın Cevdet Yılmaz’ın “sosyal devlet” vurgusu önem kazanıyor. Yaklaşık 14,7 trilyon liralık gelir kalemi öngörüsü karşısında yer alan 12,8 trilyon düzeyinde gider tahmini göz önüne alındığında, 2025 için de karşımıza “açık bütçe” çıkıyor. Bütçe maratonunun hemen başında bir kesim tespit ve teşhislerin paylaşılması gerekiyor:
Enflasyon karşıtı politikalar seyrinde, “mali politikalar” bacağının; parasal kulvara nazaran zayıf ve senkronizasyon dışı kaldığı değerlendirmesi ağırlık kazanıyor. İşte bu noktada, mali politikaların mutlaka bütçe ile irtibatlı ve “bütçe üzerinden takip edilir” olması önemli hale geliyor. Gelir dağılımında hızlı bozulma ve demografideki köklü değişiklikler başta olmak üzere ana çerçeve faktörlerinin bütçe bakımından dikkate alınması gerekiyor. Bu bakımdan, bütçelerin, ekonomide bir “araç” olarak kabulü ve “amaç” ile karıştırılmaması prensibi yeniden akıllara geliyor. İlaveten, “bütçede teklik” temel ilkesi mahiyet ve anlamı ıskalanmaz iken, “fonlar” ve benzeri mekanizmalara mesafeli kalınması önem arz ediyor. Teknik planda, bütçe kalemlerindeki gelişmeleri; Maliye’nin “tahakkuk bazlı” yaklaşımından ziyade, Hazine’nin “nakit bazlı” takibinden izleme ve okumanın önemi bir kere daha ortaya çıkıyor.
(*) “World Economic Outlook-Policy Pivot, Rising Threats”, IMF, 174 sayfa, October 2024.
(**) “Global Financial Stability Report-Steadying the Course: Uncertainty, AI and Financial Stability”,
IMF, 128 sayfa, October 2024.
SON DAKİKA
