Mesnevi Nedir, Ne Anlatır? Mesnevi'nin Özellikleri Nelerdir?

Divan edebiyatında sadece manzum eserler değil öyküler de beyitlerle kaleme alınmıştır. ''Divan edebiyatının hikayesi'' olarak adlandırılan mesneviler, günümüzde de en çok okunan klasik eserler arasında yer alır.

Haberin Devamı

Mesnevi Nedir?

Her bir beyti kendi içinde kafiyeli olan uzun öykülere mesnevi denir. Mevlana Celaleddin Rumi'nin 13. yüzyılda kaleme aldığı mesnevi, bu türün gelişmesinde etkili olmuştur. Mesnevi üzerine yazılan kitaplardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

1- Abdülbaki Gölpınarlı - Mesnevi Tercümesi ve Şerhi
2- İsmail Hakkı Bursevi - Mesnevi'nin Ruhu
3- Fazlullah Rahimi - Mesnevi Hikayeleri

Mesnevi Ne Anlatır?

Gazel, kaside ve diğer mazmun eserlerde olduğu gibi mesnevilerin de ana konusunu ilahi aşk oluşturur. Allah'ın rızasını kazanan, takva ehli ve marifet ehli bir kul olmanın sırları anlatılır. Bu sırlara kısaca mean-i dakik denir.

Mesnevilerde vahdet-i vücut konusu da en çok işlenen konular arasında yer alır. ''Allah'ın zatından başka her şey fanidir'' ayetine dayanan vahdet-i vücut, mesnevi şairleri tarafından farklı şekillerde yorumlanmıştır. Bazı şairler ise vahdet-i vücut inancını reddederek vahdet-i şuhud inancını benimsemiştir.

Mesnevi'nin Özellikleri Nelerdir?

1- Mesneviler İslam mitolojisinin temel kaynaklarından biridir. Bu tür eserlerde Zerka-i Yemame (Gök gözlü kadın), Dahhak, İbrahim Edhem, Şeyhi Sanan ve Kahraman-ı Katil'in hikayelerine yer verilir.

2- Birçok mesnevide ve manzum eserde geçen Ayine-i İskender terimi, dünyayı gösteren ayna anlamına gelir. Ayine-i İskender, insan-ı kamili simgeler.

3- Mesnevilerde yer alan gerçeküstü varlıklar ise şu şekilde sıralanabilir:
Hüma kuşu, Musikar ve Kaknüs kuşu

4- Mesnevilerde fark- cem, üns- haşyet, kabz - bast ve reca ve havf gibi tasavvufun temel kavramları detaylı bir şekilde anlatılır. Reca, istek ve ümit, havf ise korku ve çekinme demektir. Diğer kavramlar da zıt anlamlı olup her biri insan-ı kamil olmanın şartı olarak görülür.

5- Mesnevilerde sıklıkla geçen diğer terimler ve anlamları şu şekilde sıralanabilir:

Arif-i Billah: Allah'ın tüm sıfatlarına bilen, marifet ehli

Cevher-i Azhar - İlk yaratılan şeyleri çıktığı kaynak, mebde

Ketm-İ Adem - Heyula adıyla da bilinen ketm-i Adem, Allah'ın yarattığı ilk şeydir. Filozoflara göre Allah'ın yarattığı ilk cevher akıldır, mutasavvıflara göre önce ''ışk'' yani sevgi, sonra akıl yaratılmıştır. Mesnevlerde akıl ile sevgi sıklıkla mukayese edilir.

Kavs-i Nüzul - Kalu Bela'dan yeryüzüne iniş

Kavs-i Uruc - Allah'a dönüş

Şeb-i Aruz: Düğün gecesi, kişinin ölüp Allah'a kavuştuğu gün

Nazargah-ı İlah - Kalp