Tarihte bugün: 23 haziran

'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün yazarı Ahmet Hamdi Tanpınar 1901 yılında doğdu.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Şair ve yazar Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 haziran 1901 tarihinde İstanbul'da doğdu. İstanbul'da Ravaz-i Maarif İbtidaisi'nde, Sinop ve Siirt rüşdiyelerinde, Vefa, Kerkük ve Antalya sultanilerinde öğrenim gördü.
 
Baytar mektebini bırakarak girdiği İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nden 1923 yılında mezun oldu. Erzurum, Konya ve Ankara liseleriyle, Gazi Eğitim Enstitüsü ve Güzel Sanatlar Akademisi'nde edebiyat öğretmenliği yaptı.
 
Aynı akademide estetik ve sanat tarihi dersleri verdi (1932-1939). 1939'da İstanbul Üniversitesi'ne Yeni Türk Edebiyatı Profesörü olarak atandı. Maraş Milletvekili olarak 1942-1946 yıllarında TBMM'de bulundu.
 
Bir süre Milli Eğitim Müfettişliği yaptıktan ve Güzel Sanatlar Akademisi'nde eski görevinde çalıştıktan sonra 1949'da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne döndü ve 24 ocak 1962'de vefat etti.
 
Berna Moran'a göre 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'
 
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın en bilinen ve en beğenilen romanı olarak gösterilen 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nü, İngiliz edebiyatı profesörü ve edebiyat eleştirmeni Berna Moran şöyle değerlendiriyor:
 
'Saatleri Ayarlama Enstitüsü' iki uygarlık arasında bocalayan toplumumuzun yanlış tutumlarını, davranışlarını, saçmalıklarını alaya alan, eleştiren bir romandır.
 
Eser çocukluğu Abdülhamit döneminde geçen, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerini de yaşayan Hayri İrdal'ın anıları şeklinde verildiğine göre söz konusu hicvin son elli yıllık Türk toplumuna yöneltilmiş olması gerekir.
 
Birinci bölüm 'Büyük Ümitler', tanzimat öncesini, ikinci bölüm 'Küçük Hakikatler', Tanzimat dönemini, üç ve dördüncü bölümler ise Cumhuriyet döneminin başlarını ve devamını ele almaktadır.
 
Yazar söz konusu dönemleri gerçekçi bir yöntemle yansıtıyor demek istemiyor tabii, toplumumuzun o dönemlerdeki bazı özelliklerini dolaylı bir yoldan dile getirip hicvettiğini söylemek istemektedir.
 
Yazarlar romanda hiciv için çeşitli yöntemlere başvurmuşlardır. Paradi yöntemi (Cervantes), ütopya yöntemi (Huxley), hayvanlar dünyasını alegorik olarak kullanma yöntemi (Orwell), topluma bir yabancının gözüyle bakma yöntemi (Montesquieu)… vb...
 
Tanpınar, 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde sonuncuyu biraz değiştirerek ve daha karmaşık bir biçime sokarak kullanır. Yöntemi de toplumu bir gözlemci kullanarak eleştirmektedir.
 
Başka romanlarda yazar kullandığı yabancı kişiyi o toplumun çeşitli kesitlerine ya da kurumlarına sokar ve toplumun o günkü durumunu eleştirir. 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde ise İrdal'ın çevresindekiler fazla değişmez, aynı kişilerdir.
 
Hiciv, geleneksel, toplumsal ve ahlaki değerlerle, hayatta bunlara ters düşün davranışların yarattığı uyumsuzluktan kaynaklandığına göre, etkili olması için yazarın okurla paylaştığı rasyonel bir normlar sisteminin bulunması gerekir.
 
Yazar bu normların dışına çıkanları kendisine hedef alır, çünkü amacı bu bozuklukları, aksayan yönleri gülünç düşürerek düzeltmelerine yardımcı olmaktır. Bozukluklar da çeşitlidir. Gurur, ikiyüzlülük, aptallık, bencillik, para hırsı sömürü, zulüm, haksızlık vb...
 
Tanpınar, en etkin mizahı elde etmek için İrdal'ın bir gereç gibi kullandığından kişiliğinin tutarlı olmamasına aldırış etmez.
 
Bu tutarsızlık, okurun eseri anlamasına güçleştirecek duruma gelir. Fakat romanın büyük bir kısmında İrdal, saf, iyi kalpli, sağduyu ve mantık sahibi, kendisi de dahil dürüstlükten ayrılanları eleştiren, geleneksel değeri savunana bir adamdır.
 
Eserleri
 
Şiir: 'Şiirler' (1961, 'Bütün Şiirleri' adıyla genişletilmiş olarak 1976)
Öykü: 'Abdullah Efendinin Rüyaları', (1943), 'Yaz Yağmuru' (1955), 'Hikayeler' (1983)
Roman: 'Huzur' (1949), 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü' (1962), 'Sahnenin Dışındakiler' (1973), 'Mahur Beste' (1975), 'Aydaki Kadın' (1987)
Deneme: 'Beş Şehir' (1946), 'Yahya Kemal' (1967), 'Edebiyat Üzerine Makaleler' (1969), 'Yaşadığım Gibi' (1970)
Monografi: 'XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi' (1949)
 
Hakkında hazırlanmış eserler
 
'Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları', Zeynep Kerman (1974)
'Ahmet Hamdi Tanpınar'dan Seçmeler', Enis Batur (1992)
'Boşluğa Açılan Kapı', Haluk Sunat (2004)
 
Ahmet Hamdi Tanpınar'dan bir şiir
 
Ne İçindeyim Zamanın
 
Ne içindeyim zamanın,
Ne de büsbütün dışında;
Yekpare, geniş bir anın
Parçalanmaz akışında.
 
Bir garip rüya rengiyle
Uyuşmuş gibi her şekil,
Rüzgarda uçan tüy bile
Benim kadar hafif değil.
 
Başım sükutu öğüten
Uçsuz bucaksız değirmen;
İçim muradına ermiş
Abasız, postsuz bir derviş.
 
Kökü bende bir sarmaşık
Olmuş dünya sezmekteyim,
Mavi, masmavi bir ışık
Ortasında yüzmekteyim.
 
Günün diğer önemli olayları
 
1691: II. Sultan Süleyman öldü, yerine II. Ahmet padişah oldu.
1868: ABD'li mucit Latham C. Sholes, daktilonun patentini aldı.
1927: 'Cabaret', 'All that Jazz' filmleriyle tanınan Oscar ödüllü ABD'li yönetmen ve koreograf Bob Fosse doğdu.
1939: Fransa ve Türkiye arasında imzalanan antlaşmayla Hatay Fransız egemenliğinden çıktı. Fransa, Hatay üzerindeki bütün hak iddialarından vazgeçerek kentin Türkiye'nin bir ili olarak ilhak edilmesini kabul etti.
1941: İngiltere'den denizaltı ve uçak filosunu teslim alacak personeli taşıyan Refah şilebi, Mersin'den İskenderiye'ye giderken, Mersin açıklarında batırıldı: 168 kişi öldü, 32 kişi kurtuldu. Saldırıyı kimin düzenlendiği öğrenilemedi.
1942: Altı ve daha fazla çocuğu olan ailelere ikramiye verilmesi kararlaştırıldı.
1954: Kurtuluş Savaşı komutanlarından ve eski Genelkurmay başkanlarından Orgeneral Salih Omurtak vefat etti.
1954: Türkiye ilk kez katıldığı Dünya Futbol Kupası finallerinde Federal Almanya'ya yenilerek elendi.
1954: İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanlığına seçilen Prof.Dr. Nüzhet Gökdoğan ilk kadın dekan oldu.
1960: Köy Enstitülerinin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç, 63 yaşında hayata veda etti.
1972: Fransız futbol yıldızı ZXinedine Zidane hayata merhaba dedi.
1973: Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (FIJ), Türkiye'de basın özgürlüğünün olmadığını açıkladı ve tutuklu gazetecilerin serbest bırakılmasını istedi.
1982: Yurtdışına kaçan Banker Kastelli'nin kasasına el konuldu. 70 banker ve banka yöneticisinin yurtdışına çıkışı yasaklandı.
1996: Yunanistan Başbakanı Andreas Papandreu yaşamını yitirdi.
1996: HADEP Kongresi'nde Türk bayrağının indirilerek yerine terör örgütü PKK'yı temsil eden flama asılması, büyük tepkiyle karşılandı. 25 haziranda tüm yurtta bayrak asma kampanyası başlatıldı.
1998: 'Tarzan' filmlerinde Jane'i canlandırarak ünlü olan İrlandalı kadın oyuncu Maureen O'Sullivan hayata veda etti.1999: Abdullah Öcalan'ın yargılanmasına 15 gün aradan sonra yeniden başlandı. Öcalan savunmasında, "bugüne kadar yapılanların sorumluluğunu taşıyorum" dedi.
2005: Meksikalı Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN) silahlı mücadeleye son verdi.
 
Tarihte bugün arşivi
 
Ekim ayı arşivi
Kasım ayı arşivi
Aralık ayı arşivi
Ocak ayı arşivi
Şubat ayı arşivi
Mart ayı arşivi
Nisan ayı arşivi
Mayıs ayı arşivi
1 haziran
2 haziran
3 haziran
4 haziran
5 haziran
6 haziran
7 haziran
8 haziran
9 haziran
10 haziran
11 haziran
12 haziran
13 haziran
14 haziran
15 haziran
16 haziran
17 haziran
18 haziran
19 haziran
20 haziran
21 haziran
22 haziran