Onur Anıtı’nın ilginç öyküsü

Milli Mücadele’yi başlatmak için Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan ayrılan Atatürk'ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastığı noktaya dikilen ‘Onur Anıtı’na yönelik çirkin saldırıya tepkiler büyüyor. Yıkılmaya çalışılan anıtın yapımı ilginç bir öyküyü barındırıyor...

Haberin Devamı

Milliyet'ten Mert İnan'ın haberine göre; Samsun'un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı'nda yer alan ve şehrin simgesi haline gelen Onur Anıtı, Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a çıkışı ile Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcını simgeliyor. 1927 Samsun Valisi Kâzım Paşa tarafından, Samsun halkı adına Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel'e sipariş edilen Onur Anıtı’nın yapımına ilişkin en önemli vesika ve fotoğraflar ise Avusturya'daki Bezirksmuseum Hietzing Arşivleri'nde yeralıyor. Avusturya'daki arşiv belgelerine göre yapımına 37 bin dolar karşılığında 1928 yılında Viyana'da başlanan anıt, Samsun'daki kaideye 29 Ekim 1931 tarihinde dikildi. Anıt Atatürk'ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastığı noktaya törenle yerleştirildi. O yıllarda iskelenin hemen yanında yer alan anıt, zamanla denizin doldurulmasıyla iç kısımda kaldı.

Onur Anıtı’nın ilginç öyküsü

13 yıl Türkiye'de kaldı

Onur Anıtı'na ilişkin Almanya'da yaşayan arşiv araştırmacı Dr. Emir Öngören, Milliyet ile paylaştığı arşiv belgelerine dayanarak şu bilgileri verdi:

"Onur Anıtı'nı yapan Krippel çok önemli bir isim. 27 Eylül 1883'te Viyana’da dünyaya gelen ve sanat eğitimini Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde Profesör Hemler atölyesinde tamamlayan Krippel, 1925 yılında Atatürk anıtları yaptırılmak için hükûmetin davetlisi olarak Türkiye’ye geliyor. 1938’e kadar 13 yıl Türkiye’de kalarak Atatürk heykelleri yapan Krippel, bizzat Atatürk tarafından Çankaya Köşkü’nde ağırlanıyor. Krippel, heykel ve anıtların taslaklarını Türkiye’de hazırlarken, heykel kalıpları, sanatçının Viyana’daki atölyesinde üretiliyor. Anıt'ın resmi açılışı 15 Ocak 1932'de yapılıyor. Krippel, Samsun’daki Onur Anıtı’nın dışında; Bornova Sarı Köşk Atatürk Büstü, Sarayburnu Atatürk Anıtı, Konya Atatürk Anıtı, Ankara Zafer Anıtı, Afyonkarahisar’daki Büyük Utku Anıtı ile Ankara’daki Oturan Atatürk Anıtı'nı da yapan isim."

Haberin Devamı

Onur Anıtı’nın ilginç öyküsü

ANITI YAPAN HEYKELTIRAŞI KRİPPEL:

‘Yaşasın Türkiye yaşasın Gazi’

Açılış gününe ilişkin arşivden yansıyan bilgileri de aktaran Öngören, Krippel’in Atatürk’ü öven konuşmasının detayını şöyle anlatı: “Dönemin Valisi Selim Bey konuşmasının ardından kurdeleyi keserek heykelin açılışını yapıyor. Valinin konuşmasından sonra Samsun gazetesi başyazarı Ethem Veysi Bey, şehir adına Kefeli Muhittin, Milletvekili Zübeyroğlu Fuat Bey, Maarif Müdürü Cemal Gültekin ile Krippel de birer konuşma yapıyorlar. 21 Ocak 1932’de Milliyet gazetesinde de yayınlanan bu konuşmada Krippel, ‘Gazi, taştan daha sert, çelikten daha bükülmez yüksek ruhunun ateşiyle muazzam eserini meydana getirdi. Onun vatanı kurtarmak azmi memlekette hayatı doğurdu, bütün ruhları seferber ederek gayesi olan istiklâle sevk etti ve muvaffak oldu. Son hedefi, yarattığı eseri muhafazaya ve günden güne takviyeye yorulmak bilmez bir sây ile uğraşmasıdır. Türk milleti, Gazi’nin bronzdan ve taştan daha sağlam, çelikten daha ebedî yarattığı ruhtan ilham alarak teceddüt ve terakkiyi gaye edinmelidir. Yaşasın Türkiye, yaşasın Gazi!’ ifadelerini kullanıyor. Krippel, Çankaya Köşkü’nde onuruna verilen yemekte ise ‘Bugün ben yüksek bir gurur, bir iftihar duygusu hissetmekteyim. Bugün sizin sözlerinizden ve yüzünüzden bu işin iyi yapıldığını anlıyor ve okuyorsam bu benim için en büyük ivaz ve mükâfattır’ diyor. Törene şehirdeki tüm yabancılar, konsoloslar, Samsun halkı ve civar kasabalardan gelen halk da katılıyor. Konuşmaların ardından okullar ve askeri birliklerin geçitleri ile süren Samsun, Atlı Atatürk Anıtı açılış töreni Vilayet Meclis salonundaki kabul töreni ile son buluyor. Anıtın açılışı dolayısıyla Atatürk’e çok sayıda saygı, şükran ifade eden telgraf çekilirken, Atatürk’ü ise cevabi telgrafında, ‘Muhterem Samsun halkının şahsıma karşı besledikleri asil duygularını kıymetli bir tezahürünil bildiren telgrafınızdan pek mütehassis oldum. Teşekkür, muhabbet ve selamlarımın muhterem halka arzını rica ederim’ ifadelerini kullanıyor.”