Nükleer santrallere ilişkin kanuna onay

Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun, TBMM Genel Kurulu'nda 10 saat süren görüşmelerin ardından kabul edildi.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Kanunun, TBMM Genel Kurulu'nda görüşmelerine 7 Kasım Çarşamba günü başlanmıştı.
 
TBMM Başkanvekili Eyyüp Cenap Gülpınar, dünkü görüşmelere sadece akşam yemeği için 19.00-20.00 saatleri arasında ara verdi. Gülpınar, birleşimi saat 02.00'ye kadar aralıksız yönetti.
 
Zaman zaman gerginliklerin ve tartışmaların yaşandığı görüşmelerde, muhalefet milletvekilleri çok sayıda önerge verdi ve önergeler üzerine söz aldı.
 
CHP ve DTP, konunun önemine işaret ederek, yasanın aceleye getirildiğini kaydediyor, AKP ise yasanın bir an önce geçmesini savunuyordu.
 
KANUNUN İÇERİĞİ
 
Kanunla enerji plan ve politikalarına uygun biçimde, elektrik enerjisi üretimi gerçekleştirecek nükleer güç santrallarının kurulması, işletilmesi ve enerji satışına ilişkin usul ve esaslar belirlendi.
 
Buna göre, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK), nükleer santral kurup işletecek şirketlerin karşılaması gereken ölçütleri kanun yürürlüğe girdikten itibaren bir ay içinde yayınlayacak.
 
İhale şartları, şirketin seçimi, yer tahsisi, lisans bedeli, altyapıya yönelik teşvikler, seçim süreci, yakıt temini, üretim kapasitesi, alınacak enerjinin miktarı ve enerji birim fiyatını oluşturma usul ve esasları için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yönetmelik hazırlanacak.
 
Bu yönetmelik, Bakanlar Kurulu onayına sunulacak.Yönetmelik yayınlandıktan sonra kurulması öngörülen nükleer santrallar için, en geç 1 ay içinde Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) tarafından ilana çıkılacak.
 
Alınan tekliflerden, belirlenen ölçütleri karşıladığı TAEK tarafından belgelenen şirketlerin teklifleri ihaleye sokulacak. Bu ölçütleri karşılamayan şirketler, yarışma dışı bırakılacak.
 
Alınan teklifler TETAŞ tarafından değerlendirildikten sonra, yönetmelik hükümleri çerçevesinde en uygun teklif belirlenerek, ilgili şirketle sözleşme imzalanmasına izin alınmak üzere Bakanlar Kurulu onayına sunulacak.
 
TETAŞ tarafından gönderilen teklifin uygun görülmesi halinde, Bakanlar Kurulu'nca ilgili şirket ile TETAŞ arasında sözleşme imzalanması konusunda izin verilecek.
 
EPDK tarafından sözleşme imzalanması uygun görülen şirkete, ilgili mevzuat çerçevesinde lisans verilecek. EPDK tarafından lisans verilmesinin ardından, ilgili şirket ile TETAŞ arasında, santralin işletmeye alındıktan sonraki 15 yılı aşmayan enerji satışını düzenleyen sözleşme imzalanacak.
 
Nükleer santrali kuracak veya işletecek şirketler, ihaleye girmeden önce Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan (EPDK) "lisans alma mecburiyeti"nde bulunmayacak.
 
İhaleyi kazanan şirket, lisansını faaliyete başlamadan önce alacak. Bu şirketler şirketler, nükleer santral kurabilecek, elektrik enerjisi üretimi ve satışını yapabilecek.
 
Üretilecek enerjinin satışı
 
Nükleer santrallerden üretilecek enerjinin tamamına alım garantisi verilmesi ve alış fiyatının belirlenmesine yönelik düzenlemelere de kanunda yer veriliyor. Buna göre, şirketin sözleşme gereği üreteceği enerjinin tamamı, TETAŞ tarafından satın alınacak. Bu enerji, santralin devreye girmesinden itibaren her yıl faaliyette bulunan perakende ve toptan satış lisansı sahibi tüzel kişilere yapılacak ikili anlaşmalar çerçevesinde, TETAŞ'ın alım fiyatı üzerinden satılacak.
 
Perakende ve toptan satış lisansına sahip tüzel kişilerin alacakları enerji miktarı, bir önceki yılki Türkiye toplam enerji tüketimindeki payları oranında her yıl belirlenecek.
 
TETAŞ tarafından toptan ve perakende satış şirketlerine yapılacak enerji satışına ilişkin usul ve esaslar ile tarafların yükümlülükleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yönetmelikle belirlenecek.
 
Ancak, TETAŞ ile anlaşma yapmayı talep etmeyen şirketler, elektrik piyasası ve nükleer tesislere ilişkin mevzuata uymak kaydıyla bu kanunda yer alan şirket seçimi ve ikili anlaşmalara ilişkin düzenlemeler hariç diğer hükümlere tabi olacaklar.
 
Santralin sökümünden şirket sorumlu
 
Şirket, kanun ve mevzuatın gerektirdiği her türlü izin, ruhsat ve lisansı almakla yükümlü olacak. Atık yönetimi kapsamında geçici depolama veya nihai depolama yerinin belirlenmesine, depolanma tesisinin inşasına, lisanslanmasına, işletilmesine ve işletmeden çıkarılmasına, geçici depolama yerinde muhafaza edilecek veya nihai depolama yerinde bertaraf edilecek kullanılmış yakıt ya da yüksek radyoaktif seviyeli atıkların taşınmasına ve işlenmesine, radyoaktif atıkların yönetimini sağlayacak araştırma, geliştirme faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin maliyetleri ve nükleer güç santralının söküm işleminden dolayı oluşacak maliyetleri karşılamak amacıyla Ulusal Radyoaktif Atık Hesabı (URAH) ve İşletmeden Çıkarma Hesabı (İÇH) oluşturulacak.
 
URAH ve İÇH'de birikecek para, tüm vergilerden müstesna tutulacak. Bu hesapların oluşturulması ve idaresine ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ve Hazine Müsteşarlığı tarafından birlikte hazırlanarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ile Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Devlet Bakanının onayı ve Resmi Gazete'de yayınlanmasından sonra yürürlüğe girecek.
 
Hesaba ödenmesi gereken payları zamanında yatırmayanlar hakkında, Amme Alacakları Tahsili Usulü hakkında kanunun hükümleri uygulanacak. URAH ve İÇH adına tahsil edilen gelirler, amacı dışında kullanılmayacak.
 
Nükleer güç santralını işleten şirket, TAEK'in yayınlayacağı ölçütler çerçevesinde yakıt temininden ve işletme döneminin sonunda santralin devreden çıkarılması ve sökümünden sorumlu olacak.
 
Şirket, santralin kurulması aşamasında oluşabilecek herhangi bir zararın tazminine yönelik yatırım sigortası yaptırmak zorunda olacak. Şirket ayrıca santralin faaliyeti süresince oluşacak atıkların taşınması, depolanması ve bertaraf edilmesiyle ilgili her türlü finansal maliyetlerin ve santralin işletme süresinin sonunda işletmeden çıkarma masraflarının karşılanması için oluşturulacak hesapların her birinde, kilovatsaat başına 0.15 cent katkı payı ödemekle yükümlü tutulacak.
 
Nükleer yakıt, radyoaktif madde veya radyoaktif atık taşınırken veya santralde bir kaza olması durumunda, nükleer enerji alanında üçüncü kişilere karşı sorumluluğa ilişkin olarak 1960 tarihinde imzalanan Paris Sözleşmesi ile diğer ulusal ve uluslararası mevzuat hükümleri uygulanacak. Santrali kuracak şirket, gelirlerinin yüzde 1'ini, araştırma ve geliştirme faaliyetinde kullanmak için ayıracak.
 
Kamu şirketleri santral kurabilecek
 
Nükleer güç santrali kurmaya hak kazanan şirket ile bir iktisadi devlet teşekkülü, iştirak ilişkisi kurabilecek. Bakanlığın görev vermesi halinde kamu şirketleri, nükleer güç santralı yapabilecek; yurtdışında benzer yatırımlara girebilecek veya yatırımlara iştirak edebilecek. Bu amaçla Bakanlar Kurulu'nca, yurtiçinde veya yurtdışında santral kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek ve üretilen elektriğin satışını yapmak üzere özel hukuk hükümlerine tabi şirket kurulmasına karar verilebilecek.
 
Bu kapsamda kurulacak şirkette, özel sektör şirketlerinin hisse sahibi olmasına imkan tanınabilecek. Bu şirketin denetimi, KİT ile TBMM'nin Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'a göre yapılacak.
 
Arsa bedelsiz kullanılacak
 
Bakanlar Kurulu, kurulacak santrale ilişkin teknoloji edinmeye yönelik yatırımlar ile işletme personelinin eğitimi konusunda teşviklerden yararlandırabilecek.
 
Üzerinde santral kurulacak taşınmazların, Hazinenin özel mülkiyetinde veya devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunması halinde, bu taşınmazlar üzerinde şirket lehine Maliye Bakanlığı tarafından, diğer kamu kurum veya kuruluşların mülkiyetinde bulunması halinde ise Bakanlar Kurulu kararıyla bedelsiz olarak kullanma izni, irtifak hakkı tesis edilecek.
 
Sözleşme sürelerinin sonunda, nükleer santralın sökülmesi zorunlu tutulacak. Söküm işinden ve taşınmazın çevre kuralları kapsamında kabul edilebilir hale getirilerek Hazine'ye iadesinden, şirket sorumlu tutulacak. Söküm maliyeti İÇH'den karşılanacak. Bu işlemler için İÇH kaynaklarının yetersiz kalması durumunda İÇH'den oluşmuş kaynakların yüzde 25'ine kadar maliyetler Hazine tarafından, bunun da yetmemesi halinde şirket tarafından karşılanacak.
 
Kanunun uygulanmasında koordinasyon, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığıt arafından sağlanacak.Kanuna aykırı hareket eden satış lisansı sahibi tüzel kişiler hakkında, EPDK tarafından ilgili kanun çerçevesinde işlem yapılacak.
 
TAEK, nükleer faaliyetlerin düzenlenmesi ve denetlenmesi görevini yerinegetirecek yeni bir kurum kurulana kadar görevine devam edecek. TAEK görevlerini yerine getirirken, özel bilgi ve ihtisas gerektiren işlerde, kadro aranmaksızın uygun nitelikli yerli ve yabancı uyruklu sözleşmeli personel çalıştırabilecek. Bunlara ödenecek ücret ve diğer mali haklar, Başbakan tarafından belirlenecek.
 
Termik santrallerin enerji alım sözleşmesi
 
Kanunun geçici maddesine göre, Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ), yerli kömür yakıtlı elektrik santrali yapılması amacıyla kömür tahsis ihalesi yapabilecek.
 
İhale sonucunda yapılacak santrallerin 1000 megavat ve üzeri güçte olması ve santralin tamamının 2014 yılı sonuna kadar işletmeye girmesi halinde; ihalede isteklilerce yıllara sari olarak rödovans (üretilen kömür üzerinden devlete ton başına ücret ödeme biçimindeki kiralama) ile 15 yıllık süre için birim elektrik enerjisi satışı fiyatı ve asgariüretim taahhüdü olarak üretim miktarı teklif edilecek.
  
İhalede seçim, teklif edilen rödovans bedeli ile elektrik enerjisi satış fiyatınınihalenin yapıldığı tarihe indirgenmiş değerlerinin şartnamede belirlenen esaslar dahilinde birlikte değerlendirilmesi sonucu yapılacak. İhalenin sonuçlanmasından itibaren 3 ay içinde, santrallardan üretilecek elektrik enerjisinin alımı, şirket ile TETAŞ arasında belirlenen satış fiyatı ve asgari üretim miktarı üzerinden, santralin işletmeye geçme tarihinden itibaren 15 yıl süreli enerji satış anlaşması imzalanacak.
 
TETAŞ'ın enerji alımına ilişkin usul ve esaslar, şartnamede belirlenecek. TETAŞ tarafından alınacak enerji, santralin devreye girmesinden itibaren her yıl, faaliyette bulunan perakende ve toptan satış lisansı sahibi tüzel kişilere, yapılacak ikili anlaşmalar çerçevesinde satılacak. Perakende ve toptan satış lisansına sahip bu tüzel kişilerin alacakları enerji miktarı, bu tüzel kişilerin bir önceki yılki Türkiye toplam enerji tüketimindeki payları oranında her yıl belirlenecek.
 
Santral sahası hariç olmak üzere ihale konusu maden sahası ile ihale konusu projenin gerçekleşmesi için zorunlu olan baraj ve su alma yapı yerlerinin kamulaştırmaları, EÜAŞ tarafından bedeli ödenerek yapılacak. Yapılacak santralların, sözleşmelerinde öngörülen sürede işletmeye alınamaması halinde uygulanacak yaptırımlar, şartname ve sözleşmelerde yer alacak.
 
Gerekli enerji nakil hatları TEİAŞ tarafından, şirketle TETAŞ arasında yapılacak sözleşmede belirlenecek santral ünitelerinin işletmeye giriş programına uygun olarak yapılacak. Gecikmeden dolayı oluşan zararlar, TEİAŞ tarafından karşılanacak.
 
İhale kapsamındaki santrallar için Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde belirlenen emisyon sınır değerlerini sağlamak kaydıyla Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği'nde belirlenen hava kalitesi sınır değerleri, projenin uygulanmasına imkan verecek şekilde Çevre ve Orman Bakanlığı'nca yeniden belirlenecek.

NÜKLEER ENERJİ
 
Uranyum gibi ağır radyoaktif atomların, bir nötronun çarpması ile daha küçük atomlara bölünmesi veya hafif radyoaktif atomların birleşerek daha ağır atomları oluşturması sonucu çok büyük miktarda bir eneji açığa çıkıyor. Bu enerji 'nükleer enerji' olarak adlandırılıyor.
 
Nükleer santrallerin geçmişi:
 
Dünyanın ilk nükleer enerji santrali İngiltere'deki Calder Hall'de 1956 yılında kuruldu.
 
Bugüne kadar dünya çapında birkaç önemli nükleer kaza meydana geldi. Bunlardan en önemlisi 1986'daki Çernobil nükleer faciası oldu. Kazanın sonuçları, 20 yıl sonra bile hala milyonlarca insanı etkiliyor.
 
Avantajları:
 
* İyi yapılmış nükleer santraller, kömürle çalışan santrallere oranla daha 'temiz' olabiliyor.
* Radyoaktif maddeler, aynı miktardaki fosil yakıta göre daha çok enerji üretiyor.
* Nükleer santraller, fosil yakıtla çalışan santrallere göre daha az sera gazı etkisi yaratıyor.
 
Dezavantajları: 
 
* Uranyumun elde edilmesi 'temiz olmayan' bir işlem.
* Nükleer santrallerin atıkları, yüzyıllarca zehirli etkisini sürdürüyor. Bu atıkları kalıcı biçimde depolamanın ya da yok etmenin bir yolu yok.
* Bir hata durumunda çok fazla sayıda insanı ve çevreyi etkileyebilecek felaketler yaşanabiliyor.
* Yapım, bakım ve söküm maliyetleri hayli yüksek.
* Japonya gibi en gelişmiş teknolojiyle yapılmış nükleer santrallere sahip ülkelerde bile, kazalar olabiliyor.

MECLİS'TEKİ GÖRÜŞMELER

Güler: "Tarihi bir an"
 
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, kanunun kabulü dolayısıyla yaptığı teşekkür konuşmasında, "Tarihi bir an bu. Ülkemiz çok uzun süredir beklediği, nükleer santrallerine ve teknolojisine bu kanun vesilesiyle kavuşacak" dedi.
 
Kanunla düşük kalorili linyitlerin kullanılmasında da çok önemli bir adım attıklarını ifade eden Güler, Türk tipi, kamuya yük getirmeyen yeni bir yatırım modeli geliştirdiklerini kaydetti.
 
Kanunun kabulünün ardından TBMM Başkanvekili Gülpınar, birleşimi 13 Kasım Salı günü saat 15.00'de toplanmak üzere kapattı.
 
Zaman zaman gerginlik yaşandı
 
TBMM Genel Kurulu'nda ele alınan nükleer güç santrallerinin kurulmasına ilişkin yasanın görüşmeleri sırasında yapılan yoklamada Başkanlık Divanı'na pusula gönderen milletvekillerinin salonda bulunamaması tartışmalara neden oldu. Muhalefet sözcüleri bu durumu "sahtekarlık" olarak nitelendirdi.
 
CHP Sinop Milletvekili Engin Altay, kanun üzerinde verdikleri değişiklik önergelerinin "yeni yolsuzluklar oluşmasını önlemeyi" amaçladığını ifade etti.
 
AK Parti'li milletvekillerine yönelik "Akşam başınızı yastığınıza koyduğunuzda vicdanınızın rahat olacağına inanmıyorum" diyen Altay, muhalefet görevlerini yaparak vicdani sorumluluklarını yerine getirdiklerini, bunun için de vicdanlarının rahat olduğunu söyledi.
 
Engin, kendisine AK Parti sıralarından "terbiyesiz" denildiğini iddia ederek, bu sözü iade ettiğini ifade etti.
 
AK Parti Grup Başkanvekili Bekir Bozdağ da CHP'li bir milletvekilinin genel seçime ilişkin yaptığı konuşmada, "Son seçimin 1946'daki seçim gibi baskı altında yapıldığını iddia ederek, milletin iradesini yok saymak suretiyle hakaret ettiğini" söyledi.
 
"Milletin desteğini alamayanlar, millete hakaret etme hakkını kendilerinde görürse seçimlerde şamarı yer" diyen Bozdağ, şimdiye kadar 2 3 seçim yapıldığını ve bu seçim sonuçlarının iyi değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti.
 
CHP: "Enerji kaynakları doğru kullanılmalı"
 
CHP İzmir Milletvekili Mehmet Ali Susam, Türkiye'nin, enerji kaynaklarını doğru kullanması ve çeşitlendirmesi gerektiğini ifade etti.
 
Çağdaş normlara uygun bir nükleer kanundan yana olduklarını belirten Susam, Türkiye'nin enerji ihtiyacının karşılanmasında diğer enerjilerin yanı sıra nükleer enerjinin de kullanılabilineceğini söyledi.
 
Susam, getirilen kanunun, nükleer enerjiyle ilgisi olmadığını ifade ederek, "Bu ihale kanunudur" dedi.
 
MHP Adana Milletvekili Yılmaz Tankut, Türkiye'de nükleer santral yapmak isteyen şirketin ülkesinin, Türkiye ile ilişkilerinin dikkate alınıp alınmayacağını sordu.
 
TAEK hakkında bazı endişe ve sıkıntıların bulunduğunu belirten Tankut, polemik ve iddialara son verecek yasal düzenlemelerin bir an önce yapılmasını istedi.
 
AK Parti Kayseri Milletvekili Taner Yıldız, "Yurtdışından yatırımcı gelecek, enerjiyi ihraç edecek" şeklinde yorumlar yapıldığına işaret ederek, "Kanunda, bu konuda bir kısıtlama olmasa da yine de elini kolunu sallayarak' elektriği satıyorum" diyemez. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın, EPDK'nın uygun görüşü lazım" diye konuştu.
 
Nükleer santrallerin bazı sakıncalarının da bulunduğunu ifade eden Yıldız, "Atık problemi var. Ama 'böyle bir sorun var' diye nükleer santrali bir kenara koyamazsınız" dedi.
 
Güler: "Makarna fabrikası kurmuyoruz"
 
Eleştirileri cevaplayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Türkiye'ye komşu ülkelerde bulunan nükleer santrallerden herhangi bir tehlikeye ilişkin 67 noktada ölçüm yapıldığını bildirdi.
 
"Makarna fabrikası kurmuyoruz, nükleer enerjinin ciddiyetine göre denetim ve inceleme yapılıyor" diyen Güler, nükleer santrallerin kurulmasına başlandığı andan itibaren her çalışmanın kontrol altında yapılacağını bildirdi.
 
Güler, elektrik tüketimi fazla olan demir çelik ve tekstil sektöründeki yatırımcılara, birleşerek nükleer santral kurmaları yönünde tavsiyede bulundu.
 
"Sadaka ekonomisi yürütmüyoruz" diyen Güler, kömür ithalatının kesilerek yerli kaynaklara ağırlık verildiğini, sosyal devletin gereği olarak da çıkarılan kömürlerin dar gelirli vatandaşlara dağıtıldığını söyledi.
 
Halk neyi onayladı?
 
MHP Grup Başkanvekili Oktay Vural ise, milletin verdiği oylarla yolsuzlukları onaylamadığını belirterek, "Halk neyi onayladı, ak enerjiyi mi? Bu kadar milleti kendi amaçları için kullanmayı mubah görmek olmaz. 'Oy aldık, yaptığımız her şey doğrudur' diye bir şey olmaz. Milletimizi yanlışlarınız için kullanmayın. İhalelerle ilgili her türlü haksızlığı sorarlar. Bizim görevimiz yanlıştan dönülmesini sağlamak" diye konuştu.