Hematoloji hastaları nelere dikkat etmeli?

Çocuk Hematoloji ve Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Müge Gökçe, hematoloji hastalarının COVID-19 ile ilgili merak ettiği soruları cevapladı.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

COVID-19 solunum yolu enfeksiyonlarına yol açan koronavirüs ailesine aittir. Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüsü hakkında herkesin bilmesi gereken ilk şey, nasıl korunulması gerektiğidir. Kolay ve hızlı yayılan COVID-19’u kontrol altına almak için herkes mümkün olduğunca evde kalmalı, sosyal ortamlardan uzak durmalı, kalabalık yerlerden uzak durması mümkün değilse bulaşmayı önleyecek her türlü kişisel önlemi almalıdır.

Kimler daha fazla risk altındadır?

Herkes hasta olmayabilir ancak bazı kişiler diğerlerine göre daha fazla risk altındadır. Bu risk grubundaki kişiler ise yaşlılar, ciddi kronik hastalığı olan kişiler (diyabet hastaları, kalp, akciğer, kanser hastalığı) ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanan hastalar daha fazla risk altındadır.

Hastalığın çocuklarda daha hafif seyrettiği bilinmektedir, ancak çocukların hastalığı yaşlı bireylere bulaştırabileceği unutulmamalıdır.

Nasıl bulaşır?

Virüse yakalanmış kişilerin öksürmeleri, aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması sonucu virüs bulaşır. Yani virüse yakalanmış kişiler aracılığıyla diğer insanlara bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bazı bireyler hiçbir yakınma veya bulgu olmadan hastalığı atlatabilirler ama bunlar hastalığı çevrelerine bulaştırabilirler. Bu nedenle bu dönemde kalabalık yerlerden kaçınmanız ve eve ziyaretçi almamanız önerilir. Virüsü alan bir kişi genellikle 4-5 gün içinde belirtileri göstermeye başlar. Ancak bu sürenin 14 güne kadar uzayabildiği, hatta daha uzun da olabileceği bilinmektedir.

Virüsün belirtileri ve teşhisi nasıldır?

En yaygın görülen yakınmalar ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Bazı hastaların ayrıca yaygın ağrı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı ve ishal gibi bulguları olabilir. Şüphelendiren yakınmaları olan kişilerin boğaz ve burun içinden alınan örneklerinden PCR testi ile virüs varlığı araştırılır.

Hematoloji hastaları virüse karşı daha fazla risk taşır mı?

Lösemi, lenfoma, myelom gibi hematolojik kanserleri olup aktif tedavi alan veya tedavilerini kısa süre önce tamamlamış hastalar, enfeksiyonları diğer bireylere göre daha ağır geçirebilirler. Tedavileri birkaç yıl veya daha önce tamamlanmış, şu an tedavi almayan hematoloji hastaları veya bağışıklık baskılayan ilaçları uzun süre önce kesilmiş, kemik iliği nakli olmuş hastalar, bağışıklık sistemleri artık normal çalıştığı için hastalığı daha hafif geçirebilir. Fakat yine de her hasta farklıdır ve bireysel olarak değerlendirilmelidir.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Kemik iliği nakli yapılmış hastalar, erken dönemde, bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullandıkları dönemde ve aktif graft versus host hastalığı (GVHH) (ilik savaşı) süresince enfeksiyonlara karşı daha hassastırlar ve karşılaştıkları enfeksiyonları ağır geçirebilirler.

Kronik miyeloid lösemi, polisitemia vera, esansiyel trombositemi hastalığı olanlarda genel olarak bağışıklık sistemi baskılanması yoktur. Ancak kullanılan bazı özel ilaçlar virüs enfeksiyonlarına meyil yaratabilir. Bu hastaların ilaçlarını kullanmaya devam etmesi ve genel önerilere uyması uygun olacaktır.

İmmun trombositopeni (ITP), trombotik trombositopenik purpura (TTP), hemolitik anemi ve paroksismal nokturnal hemoglobinüri (PNH) gibi kanser dışı hematoloji hastaları aldıkları tedavilere göre bireysel olarak değerlendirilmelidir.
Kalıtsal ya da edinsel kemik iliği yetmezliği olan, kronik nötropenisi ya da doğuştan immün yetmezliği olan hastalarda da hastalık ağır seyirli olabilir.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlara veya kemoterapiye ara verilmeli mi?

İlaçların doktor kontrolü olmadan direk olarak bırakılmasının sonuçları sizin açınızdan çok daha fazla riskli olabilir. İlaçların ani bırakılması hastalığınızın tekrarlamasına yol açarak daha ağır ilaçlar verilmesini gerektirebilir. Bu nedenle herhangi bir ilaç değişikliğinden önce mutlaka hekiminiz ile irtibata geçiniz. Kemoterapinizin ertelenip ertelenemeyeceğini mutlaka doktorunuz ile görüşünüz. Tedavisi tamamlanmış sadece kontrol amaçlı randevuları olan hastaların randevuları ileri tarihe ertelenmelidir. Hastaneye geliş gidişlerin doktor kontrolünde en aza indirilmesi gerekir. Böylece virüs bulaşma riski azaltılabilir.

Hematoloji hastaları ve yakınları nelere dikkat etmelidir?

Bağışıklık sistemi baskılanmış ve/veya kanser tedavisi alan bireylerin ve onlarla birlikte yaşayan ev halkının çok daha özenle verilen önerilere uyması gerekir. Bu öneriler doğrultusunda eller sık sık sabun ve su ile en az 20 sn süresince yıkanmalı veya en az %60 alkol bazlı bir el temizleyicisi ile temizlenmelidir. Ağız, burun ve gözlere dokunulmaktan kaçınılmalıdır. Tokalaşma, sarılma ve öpüşme yolu ile selamlaşmadan kaçınılmalıdır. Öksürme veya hapşırma sırasında ağız ve burun tek kullanımlık mendille kapatılmalı, mendil yoksa dirseğin iç kısmı kullanılmalıdır. Kullanılmış mendiller çöpe atılmalı ve sonrasında el hijyeni uygulanmalıdır. Olabildiğince evde istirahat edilmelidir, özellikle kalabalık ortamlardan uzak durulması önerilir. Eve ziyaretçi kabul edilmemelidir.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Öksürük, hapşırık gibi solunum belirtileri olan kimselerden uzak durulması gerekir. Sık dokunulan yüzeyler ve eşyalar (masalar, kapı kolları, ışık anahtarları, tutamaklar, tuvaletler, musluklar, dizüstü bilgisayarlar, klavyeler, cep telefonları) temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Toplum içinde bulunulması gerekiyor ise diğer bireyler ile arada en az 1 metre mesafe olmalıdır. Halka açık yerlerde asansör düğmeleri, kapı kolları, tırabzanlar, dokunmatik ekranlar gibi sık dokunulan yüzeyler ile temastan kaçınılmalıdır. Maske ve eldiven kullanımına tam olarak uyum sağlanmalıdır. Özellikle bu dönemde herkes daha da özenli ve dengeli beslenmelidir. Yeterli miktarda uyunmalıdır. Uykusuzluğun bağışıklık sistemini baskıladığı çok iyi bilinmektedir. Bulunulan ortam sık sık havalandırılmalıdır.

Çocuk hematoloji hastaları için hangi önlemleri almak gerekir?

Hematolojik hastalığı olsun olmasın, tüm çocuklarınıza ellerin sabunla nasıl yıkanması gerektiğini gösterin. Elini yüzüne, ağızına götürmemesi gerektiğini, hapşırıp öksürürken mendili yok ise dirseğinin içi kısmını kullanması gerektiğini anlatın. Okulların tatil olmasının ve konulan sokağa çıkma yasağının nedeninin hastalığın bulaşma riskini azaltmak olduğunu unutmayın ve acil durumlar ve sağlık sorunları dışında çocuğunuzla birlikte evde kalmalısınız.