ESP neden önemli?

Ülkemizin en önemli sorunlarının başında gelen trafik kazaları ne yazık ki her yıl çok sayıda can alıyor. Bu kazaların önüne geçilmesi için bilinçli sürücüler kadar yeni teknolojiler de önemli. Bu sistemlerin belki de en önemlisi olan ESP'yi İleri Sürücülük Teknikleri Uzmanı Yener Gülünay inceliyor...

Haberin Devamı

Yıllardır güvenli sürücülük eğitimleri vererek, kazaları oluşmadan önlemeye çalışıyoruz. Çünkü çok iyi biliyoruz ki, kendisini tehlikeli bir duruma düşüren sürücünün o zor durumdan kurtulabilme şansı çok azdır. Kendisine çok güvenen ve çok tecrübeli olduğunu düşünen sürücülerin bile kazaya karışması an meselesidir.

Sürücülerin kullandıkları araçların dinamik özelliklerini ve limitlerini çok iyi tanıması, kaza riskini almalarını önleyecektir. Yine de beklenmedik terslikler (yola dökülmüş mıcır veya mazot gibi) karşısına çıkabilir. Sürücülerin algılamasını geciktiren dalgınlık, yorgunluk, görüşün kısıtlandığı durumlar gibi önündeki tehlikeyi geç fark etmesi sonucu ani kaçma manevraları gerekebilir. 70-80 km/s gibi hızlarda bile araç kontrolü sert direksiyon hareketleriyle kaybedilebilir. Burada sürücünün oturma pozisyonunun yanlış olması, fren yapmadan direksiyonu çevirmesi, direksiyonu tek elle tutuyor olması ve çevirme zamanlamasında yapacağı hatalar kaza oluşumunu kolaylaştırır.

Savrulma, trafik kazalarının ana sebeplerinden biridir. Uluslar arası araştırmalar ölümlü trafik kazalarının en az yüzde 40'ının savrulmalardan meydana geldiğini göstermektedir. Böyle bir durumda eğitimli bir sürücü için bile aktif güvenlik sistemleri hayati önem taşımaktadır. Bu sistemlerin en önemlisi araç hızlıyken gerçekleşen savrulmalarda devreye giren ESP (Electronic Stability Program) sistemidir. ESP savrulmadan kaynaklanan tüm kazaları yüzde 80 oranında önleyebilir. ESP, savrulma eğilimini fark eder ve yüksek hızla devreye girer. Eğer sürücü de aracın kontrolünü sağlama yönünde direksiyona doğru bir müdahale yaparsa fizik limitleri dahilinde savrulma engellenir.

Haberin Devamı

ESP her zaman aktiftir. Bir mikro bilgisayar ESP sensörlerinden gelen sinyalleri izler ve aracın sürücünün gitmek istediği yönde gidip gitmediğini saniyede 25 defa kontrol eder. Eğer araç farklı bir yönde ilerliyorsa ESP kritik durumu fark eder ve hemen - sürücüden bağımsız olarak devreye girer. Aracın fren sistemini aracı tekrar yoluna döndürmek için kullanır. Bu fren müdahaleleri ile ESP önleyici gücü oluşturur ve böylece araç sürücünün kontrolünde kalır. ESP sadece frenlemeye müdahale etmekle kalmaz, aynı zamanda motora da müdahale eder. ABS, frenleme esnasında tekerleklerin kilitlenmesini önler. TCS, kalkış ve hızlanma esnasında tekerleklerin patinaj yapmasını engeller. ABS ve TCS, aracın dikey dinamiklerine müdahale ederken, ESP ek olarak yatay dinamikleri geliştirir ve böylece tüm yönlerde stabil bir sürüş sağlar. ESP, sürüş sürecinin karmaşıklığını ve sürücüden beklenenleri azaltır.

Haberin Devamı

ESP’nin çalışma prensiplerini daha iyi anlamak için biraz sistemin parçalarını ve görevlerini açıklayalım.

1.İliştirilmiş ECU ile Hidrolik Modülatör

Hidrolik modülatör, kontrol ünitesinin emirlerini yerine getirir ve solenoid valflerle her bir tekerlekteki fren basıncını ayarlar. Hidrolik modülatör ana ve tekerlek silindirleri arasındaki hidrolik bağlantıdır. Motor bölümünde yer alır. Kontrol ünitesi, sistemin kontrol fonksiyonları yanında elektrik ve elektronik görevleri yürütür.

2.Tekerlek Hız Sensörü

Kontrol ünitesi tekerlek hız sensörlerinden gelen sinyalleri tekerleklerin hızını hesaplamak için kullanır. İki farklı işleyiş prensibi kullanılır: pasif ve aktif hız sensörleri. İkisi de manyetik alanlar yardımıyla temas etmeden tekerleklerin hızını ölçer. Günümüzde çoğunlukla aktif sensörler kullanılır. Bunlar hem dönüş yönünü, hem de tekerleğin durduğunu saptar.

Haberin Devamı

3.Direksiyon Açısı Sensörü

Direksiyon açısı sensörünün görevi, direksiyon açısını belirleyerek direksiyonun pozisyonunu ölçmektir. Sürücünün yapmak istediği sürüş manevrası, direksiyon açısı, tekerleğin hızı ve istenen fren basıncı veya gaz pedalının pozisyonu ile hesaplanır.

4.Dönme Momenti ve Yatay İvmelenme Sensörü

Dönme momenti sensörü, aracın dikey eksenindeki tüm dönme hareketlerini kaydeder. Entegre yanal ivmelenme sensöründen gelen bilgiyle, aracın aktüel durumu belirlenebilir ve sürücünün istekleri ile karşılaştırılabilir.

5.Motor Yönetimi ile İletişim

Veri yolu, ESP kontrol ünitesinin motor kontrol ünitesi ile iletişimini sağlar. Böylece, eğer sürücü bir sürüş durumunda çok hızlanırsa motor torku azaltılabilir. Benzer şekilde, motor çekim torkunun meydana getirdiği tekerleklerin aşırı patinajını da engeller.

ESP’nin birkaç yıl içinde tüm araçlarda standart güvenlik donanımına girmesi kazaların azalmasında etkili olacaktır. ESP kesinlikle limitlerini az da olsa aşan sürücülere çok büyük yarar sağlar. Unutulmaması gereken aşırı hızla giderken, zemin çok kaygansa veya lastikleriniz tutunmuyorsa ESP hiçbir işe yaramaz, yani sizi kurtaramaz. İşte o zaman pasif güvenlik gereçleri devreye girer. İnşallah yola çıkarken emniyet kemerinizi takmış, koltuk başlığınızı da ayarlamışsınızdır! Yoksa hayatınız tehlikede demektir.

Haberin Devamı

Emniyet kemerlerinizi önde ve arka koltukta takmayı, kısa farlarınızı gündüzleri de yakmayı unutmayın…

Hepinize kazasız ve keyifli yolculuklar dilerim.

Yener Gülünay / İleri Sürücülük Teknikleri Uzmanı