Merkez Bankası'ndan "Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler" analizi

Merkezin Güncesi'nde, "Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler" başlıklı bir analiz yayınlandı.

Haberin Devamı

Bu analizde, "Dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyonla birlikte nakit taşıma maliyetlerinin artması, banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımını artırıyor. Kartların sunduğu nakit avans ve taksitli ödeme seçenekleri de tüketicilere borçlanma imkanı sağlayarak bu artışa katkı sunuyor. Özellikle son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon, kartlı harcama bakiyelerinin hem nominal hem de reel olarak belirgin şekilde yükselmesine neden oluyor. Bu yazıda, kartlı harcama bakiyesindeki reel artışı inceleyip, bireylerin ödeme tercihlerinde nakit yerine kart kullanmaya yönelmelerinin bu artıştaki önemli rolünü vurguluyoruz" ifadeleri kullanıldı.

Türkiye’de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı, 125 milyon kredi kartı ve 191 milyon banka kartı bulunurken, kartlı harcamaların toplam hacminin 12,8 trilyon Türk lirasına ulaştığı belirtildi. Analizde, "2021 yılı sonundan 2023 yılının üçüncü çeyreğine kadar faizlerin enflasyonun altında seyretmesi, bakiye büyümesinde hızlı bir artışa neden oldu. Ancak kredi kartıyla yapılan harcamalardaki artışta borçlanma maliyetinden bağımsız başka etkenler de mevcut. Kartlı ödeme yöntemlerinin kullanım kolaylığı, salgın döneminde temassız ödeme tercihlerinin hızla artması ve nakit taşımanın azalması bu faktörlerden bazılarıdır. Bu dönemde borçlanma imkanı sunmayan banka kartlarıyla yapılan harcamaların, kredi kartlarına oranla daha fazla reel artış göstermesi de bu durumu desteklemektedir. 2015’ten bu yana, kredi kartı harcamaları reel olarak 2 kat artarken, banka kartı harcamaları 3 katına çıkmıştır. Bu artışın büyük kısmının (kredi kartlarında yüzde 100'ü, banka kartlarında ise yüzde 80'i) 2021 sonrası gerçekleştiği görülmektedir" denildi.

Haberin Devamı

Evlenip işten ayrılan kadınlara tazminat! Rakam 1 milyon liraya kadar yükseldi

Analizde, Kovid-19 salgını sonrası dönemde kartlı ödemelerde finansal teknolojilerin gelişimiyle birlikte kredi kartı işlem sayısının önemli ölçüde arttığına dikkat çekildi. Salgın öncesinde yıllık yaklaşık 4 milyar olan BKK işlem adedinin, 2024 itibarıyla 10 milyara yaklaştığı vurgulandı.

Ayrıca salgınla birlikte ivme kazanan ve ödeme sistemlerindeki teknolojik altyapının gelişimiyle desteklenen temassız ödeme tercihlerinin yaygınlaşmaya devam ettiğine işaret edilen analizde, 2015 yılında ayda sadece 2 milyon temassız ödeme işlemi gerçekleştirilirken, günümüzde bu sayının her ay 1 milyar adeti aştığı belirtildi.

Nakit kullanımından kart kullanımına olan geçişin hane halkı harcama türlerine de yansıdığı ifade edildi. Analize göre, "Gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) en büyük kalemi olan hane halkı tüketim harcamalarında, BKK ile taksitsiz yapılan ya da banka kartıyla gerçekleştirilen harcamaların payı son yıllarda yükselmiştir. Örneğin, banka kartıyla yapılan harcamaların toplam hane halkı tüketimindeki payı yüzde 6,8’den yüzde 10’un üzerine çıkarken, taksitsiz kredi kartı harcamalarının payı yüzde 21’den yüzde 34’e ulaşmıştır."

Haberin Devamı

Merkez Bankasından Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler analizi

Analizin bir diğer dikkat çekici noktası ise BKK harcamalarının yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz yapılıyor olmasıdır. Nakit avans kullanımının da toplam kartlı harcamalarda düşük bir paya sahip olması, kredi kartlarının borçlanma aracı olarak kullanılma eğiliminin düşük olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda, dolaşımdaki paranın enflasyona oranla düşük büyümesi, insanların günlük işlemlerinde nakit yerine daha çok kartları tercih ettiğine dair güçlü bir gösterge olarak değerlendirilmektedir.

Geçmiş yıllarda tarihi yüksek seviyelere çıkan kartlı harcama bakiyelerinin, enflasyon baskıları ve kart kullanımının getirdiği kolaylıklar nedeniyle tüketici ödeme alışkanlıklarında önemli bir değişikliği yansıttığı belirtilmektedir. Analizde, "Ekonomi politikası belirleyicileri ve analistlerin, hane halkı borçlanmasını ve talep koşullarını değerlendirirken bu davranış değişikliklerini dikkate alması gerekmektedir. Kart kullanımındaki artış, borçlu talebindeki bir artıştan ziyade harcama alışkanlıklarındaki değişimi yansıtmaktadır; dolayısıyla yalnızca kredi kartı kullanımı gibi geleneksel göstergelere dayanarak yapılacak çıkarımlar yanıltıcı olabilir" denildi.