SON DAKİKA
Gıdada fiyatlar neden artıyor?
Gıda fiyatlarında her geçen gün yaşanan değişiklik ve yukarı yönlü hareket birçok kesimi olumsuz etkiliyor. Fiyat tabelalarındaki rakamlar her gün artış gösteriyor. Bu durumu sektör yetkilileri ile konuştuk.Fiyatların neden yükseldiğini, değişikliğin sebeplerini, üretici ve işletmelerin durumunu, neler yapılması gerektiğini sorduk. Önümüzdeki dönem öngörülerini öğrendik.
BUYSAD Yönetim Kurulu Başkanı Coşkun Dönmez, gıda fiyatlarının hem döviz, hem de içerdeki toptancıların yaklaşımından dolayı yükseldiğini söyledi. Kuraklığın da etkenlerden birisi olduğuna işaret eden Dönmez, gerçekçi planlamalar yapılması gerektiğinin altını çizdi.
Bursa Gastronomi Turizmi Derneği Başkanı Ramazan Basan, gıda fiyat artışlarından en çok restoranların etkileneceğini belirterek, bu durumda düşük maliyetli, tağşişli gıda üretiminin arttırabileceğini söyledi. Basan, restoranların desteklenmesi gerektiğini savundu.
TENCERE ENFLASYONU
Bursa Yemek Sanayicileri Derneği (BUYSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Coşkun Dönmez, tencere enflasyonunun yılın 9 ayında yüzde 24’e kadar çıktığını belirterek, “Bunu tamamen üretim maliyetlerimizden çıkartıyoruz. Yani o tencere bizde değişmiyor. Hep aynı malzemeler” dedi.
SPEKÜLATİF HAREKETLER VAR
Türkiye’de spekülatif hareketlerin olduğunu söyleyen Dönmez, doların bu kadar hareketli olmasının dezavantajlar oluşturduğuna işaret etti. Bunu bir örnek ile açıklayan Dönmez, “Bir mercimeği Temmuz veya Ağustos ayında hasat ediyorsunuz. Rafa koyuyorsunuz. 8 liraya mal edip, kaldırdıysanız, onun maliyeti 8 liradır artık. Mercimeğin yaklaşık yüzde 80’ini iç pazar, yüzde 20’sini dış pazar karşılar. İthalatçıların çoğu bakliyat veya ürün toptancılarıdır. Hem ithal ediyorlar, hem içerdeki malı topluyorlar. Dışardan gelen mal dolar bazlı oluyor. Dolar her arttığında ürünün fiyatı da artıyor” diye konuştu.
MUKAYESE İLE DE ARTIŞ OLUYOR
Türkiye’nin ürün kalitesinin dünyaya göre iyi olduğunu söyleyen Dönmez, mukayese yapıldığını da belirterek, ithal ürün 6, 5 lira ise kendi ürününe 8,5 lira; ithal 7 liraysa kendi ürününe 9 lira şeklinde fiyat biçtiklerini vurguladı. Bu yaklaşımla ürün fiyatının yukarı gittiğini ifade eden Dönmez, fiyat artışındaki etkenlerden birisinin bu olduğunu anlattı.
KURAKLIK VAR, REKOLTE DÜŞÜK
Ülke çapında ciddi bir kuraklık olduğunu hatırlatan Dönmez, “Buğdaya bağlı makarna, un fiyatları yükseliyor, ekmek çıkaranlar zor durumda. Hububat da öyle. Rekolte düşük. Neden? Çünkü üreticiler, bir dönüm başına dikmiş oldukları ürün performanslarını geçtiğimiz yıllara göre alamadılar. Dolayısıyla yüzde 30 kayıp var. Bu da ürüne yüzde 30 zam demek. Bu taraftan bakınca ürün zamlandı. Ama sadece bu, böyle değil. Pazara giriyorsunuz, şeftaliye bakıyorsunuz 18 lira. Hafta sonu kızılcık 25 liraydı” dedi.
İŞÇİLİK YÜKSEK OLDUĞU İÇİN ÜRÜNÜ TOPLAMADILAR
Bazı tarla sahiplerinin geçtiğimiz yıllarda para etmiyor diye tarladan ürünlerini toplamadıklarını anlatan Dönmez, “İşçilik maliyeti çok yüksek olduğu için toplamıyorlar. Üründen bu bedeli çıkaramadıkları için malı tarlada bıraktıkları oldu. ÜFE’ye baktığımızda yüzde 42, TÜFE’ye baktığımızda yüzde 20’lerde… Toplayıp bölünce yüzde 30 reel enflasyon çıkıyor. İnsanların cebindeki para böyle hızla erimeye başlayınca köylü de buna adapte olup, ayakta durmak için otomatikman fiyatları yukarı çekiyor” diye konuştu.
GERÇEKÇİ PLANLAMALAR YAPILMALI
Kooperatifçiliğin önemini vurgulayan Dönmez, çevredeki kooperatiflerle, görüştüklerini belirterek, “Bursa’nın ihtiyacını Bursa’nın çevresinden karşılayalım dedik. Bunun sadece Bursa’da değil, Türkiye genelinde de olması lazım. Düzgün bir tarım politikası yok. Ne kadar, neyin tüketildiği devletin kurumları tarafından güzelce tutulmuştur. Bunu denetlenebilir hale getirebilirsiniz. Türkiye’nin kurak bölgeleri var. Ekim yaparken ona göre program yapılması gerekiyor. Türkiye’de bunun ciddi tarım politikası haline getirilip, takibinin yapılması lazım. Teşvikler, sübvansiyonlar veriliyor ama kimse tarladaki gerçek değerine bakmıyordur. Gerçekçi planlamalar yapılması şart” dedi.
HAK VERMEK DURUMUNDA KALIYORSUNUZ
Fiyat denetimleri ile bu sorunların çözülebileceğini düşünmediğini anlatan Dönmez, serbest piyasa ekonomisinde müdahale olmasının zor olduğunu dile getirdi. Hayat pahalılığının ortadan kalkması gerektiğini ifade eden Dönmez, “Bir mal geçen yıl 6 lira, bu yıl 12 lira yapıyorsa; bu insanların, köylülerin geçim sıkıntısıdır. İkinci olarak mazot, elektrik, su, yem, ilaç fiyatlarıdır. Bu böyle olunca insanlara ucundan kıyısından hak vermek durumunda kalıyorsunuz. Fiyatların da enflasyonun da burada duracağını düşünmüyorum. Gerçek enflasyonun yüzde 30’ları geçeceğini düşünüyorum” diye konuştu.
YÜKSEK SEYREDİYOR
Bursa Gastronomi Turizmi Derneği Başkanı Ramazan Basan, gıda fiyatlarındaki artışın enflasyonun çok üzerinde seyrettiğini söyledi. TÜİK verilerine göre Ağustos ayında TÜFE yüzde 19,25 iken, gıda fiyatları artışının yüzde 29 olarak belirlendiğini belirten Basan, “Bu son 2,5 yılın en yüksek rakamı. Yıllık bazda tavuk eti yüzde 64, ayçiçek yağı yüzde 60, sebze meyve fiyatları yüzde 38 arttı” dedi.
RESTORANLAR ETKİLENECEK
Bu durumun restoran sektörünü olumsuz etkileyeceğini savunan Basan, “Bursa Gastronomi Turizmi Derneği üyelerinin verdiği bilgilere dayanarak, restoran sektörü bir yandan pandemi döneminin yaralarını yeni yeni sararken, şimdi de gıda maliyet artışları nedeniyle kara kara düşünmekte. Online yemek sipariş platformlarının yüksek komisyonları, artan işçilik maliyetleri yanında şimdi artan girdi maliyetlerini fiyatlarına eklemek durumunda kalacaklardır” diye konuştu.
YAŞANABİLECEK OLUMSUZLUKLAR
Bu durumun işini kaliteli yapan esnafın yanında düşük maliyetli, tağşişli gıda üretimini arttıracağını savunan Basan, “Merdiven altı sektörlerin devreye girmesiyle sahte zeytinyağı, kaçak et, içerisinde süt olmayan peynirlerin ortaya çıkmasına yol açacaktır. Market rafında 1 Litre sütün 8,50 TL’ye kadar çıkması, sütlü tatlı fiyatlarının da artmasına yol açacaktır. Gıda fiyatlarındaki artış gastronomi sektörüne yeni zamları getireceğini, porsiyonları küçüleceğini, belli oranlarda da tüketiminde düşeceğini öngörüyoruz” dedi.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ
Çözümün restoran sektörüne devletin destek olması ve meyve sebze tarım kooperatifleri ile desteklenmesi olduğunu söyleyen Basan, bunun çiftçinin maliyetlerinin düşürülmesi ile orta ve uzun dönemli destekleme politikaları ile olacağını düşündüklerini sözlerine ekledi.