Yaratıcı yılbaşı köşeleri için el yapımı süsler

Çam ağacı süslemek çok zevkli bir iş. Ama sonra o süsleri tek tek kaldırıp, tozunu alıp, bir de gelecek seneye kadar saklayacak yer bulmak gerekiyor. Süsleme işine herkes talip, kaldırma işi evin annesinin işi... Bu yılbaşı hem evimi süslemek hem de çam ağacı eziyetinden kurtulmak istiyorum diyorsanız, çam süslemek yerine yaratıcı yılbaşı köşeleri yaratın. Hem de tamamen kendi emeğinizle, ekstra bir şey satın almadan, eldekilerle... Bakalım hayal gücünüz sizi nerelere götürecek.Süslemek ya da süslenmek, her ikisi de mutluluk veren eylemler. Bilindiği üzere ilk insanın yeme içme ve sevişme dışında ilk yaptığı şey evini süslemek. Bkz. Kaya resimleri. İkincisi ise süslenmek. Henüz mağaralarda yaşamını sürdürmekte olan homo cinsi ilk kez taş devrinin son alt devrinde, yani Üst Paleolitik dönemde süslenmiş. 50.000 ila 10.000 yıllık bir geçmişi var. Konuşma yok, yazma yok. Süsleme ve süslenme var. Büyük ihtimalle her ikisi de din amaçlı. Din derken doğanın güçlerine tapınma, yani pagan dinlerinin ilk şekli kast edilen. Avcı toplayıcı insanın; güçlü hayvanları avlayıp onların postuna bürününce hayvanın gücünün kendilerine geçtiğine inanmak ya da yaşadığı yerin duvarlarına bu hayvanların suretlerini çizince burayı tılsımla mühürlediğini düşünmek gibi inançları var. Tarımla birlikte ise, doğal olarak yüzlerini hayvanlardan, çevrelerinden gökyüzüne çevirir oluyorlar. Hava olaylarını, güneşi, yıldızları tanrı kabul edip, yılın belli dönemlerini kutsal sayıyorlar. 21 Aralık bunlardan biri... O kadar önemli bir gün ki, dünya çapında hangi milletin tapınma geçmişine baksanız bu tarihi işaret eden bir gelenek var. Bazı kültürlerde 24-25 Aralık, diğerlerinde 31 Aralık ya da 6 Ocak... Aslında hem hiçbiri doğru değil, hem de hepsi doğru. 21 Aralık kış gündönümü, hasat sonu, kışa giriş, havalar düzelene kadar eldekilerle yetinme ve bir çeşit kış uykusu demek. Yani kısaca yeni yıla giriş... Aslen 4 Aralık-6 Ocak arasında kutlanılan bir festival bu. Tarih aralığı kültüre göre değişiyor ve kökeninin Hıristiyan olmadığı kesin. Hatta dünyaca ünlü Sümerolog Muazzez İlmiye Çığın bir Teketek programında detaylı anlattığı üzere kış gündönümü kutlamaları ve çam süsleme, bir orta Asya Türk geleneği. Türk mitolojisinde dünyayı ayakta tutan dev bir akçam var. Kökleri yerdeki toprağı bir arada tutuyor. Tepesi ise göğe uzanıp, dünyanın gökteki en uç noktasını oluşturuyor. Ulu tengri Ülgen ise tam o noktada, akçamın tepesinde yaşıyor. Bu yüzden Türkler kış gündönümünde çeşitli meyvelerle (çoğunlukla elma) akçam süsler, tepesine de bir yıldız figürü koyarlarmış. Osmanlıda da benzer bir gelenek var. 21 Aralıkta dev konik bir iskeletin üzerine tepeleme meyve yerleştirilir, bu sembolik ağaç 4 kölenin taşıdığı bir tahterevalliyle sokak sokak dolaştırılır, halkın meyveleri uzanıp alması sağlanırmış. Devlet-i Aliyye'nin haşmetli padişahının kullarına gündönümü armağanı. Osmanlı o zamanlar o kadar güzel, o kadar kendine güvenli, o kadar hoşgörülü, demokratik, kanuni bir devlet ki, dünyanın en güçlü adamı, İslam halifesi Muhteşem Süleymanın has adamı, dönemin süper gücü ve tarihin en yüce İslam imparatorluğunun ilk kaptan-ı deryası Barbaros Hayrettinin sancağında denizler tanrısı Poseidonun kılıcı var mesela. Burada bir parantez açalım. İstanbul sakini dostlar, Karayip Korsanları filmini seyredip evde Captain Barbarossaaaaaaa diye etrafa kılıç sallayıp duran çocuğunuzu bir zahmet iki adım ötede Beşiktaşın orta yerinde yatmakta olan gerçek Barbarossanın ebedi ikametgahına götürüp kim olduğunu anlatınız. İki adım daha atarsanız, hemen oracıkta Deniz Müzesi var. Biri eski, diğeri yeni bina. Eski bina 10 yıldır kapalı. Bahsi geçen sancağın bizzat kendisi eski binada sergilenmekteyken 10 yıldır (nedense) kimseye gösterilmiyor. Yeni binadaki görevlileri bu konuda sıkıştırırsanız sancağın depoya kalktığını ve sergilenmesinin düşünülmediğini öğreneceksiniz, şaşırmayın. Kış gündönümü, yeni yıl ya da Noel, nasıl adlandırırsanız adlandırın, günümüzde bu bayram tam bir tüketim çılgınlığına malzeme oluyor. Amerikan kökenli sandığımız bir çok gelenek, İskandinav, Viking ve Kelt kökenli. Bilindiği üzere İsanın doğum gününün 25 Aralık olarak belirlenmesi 325 tarihli İznik Konsiline dayanıyor. 325 ile 1850li yıllar arasında bu kutlama işi şimdiki gibi küresel bir delilik değil. Ne çam ağacı, ne hediyeler, ne de hindi... Her millet kendine has yollarla tevazu içinde kutluyor. Noel Baba da hediye getiren bir elf değil, içkici, şen şakrak bir rahip tiplemesi. Mesajı: Sabahlara kadar yiyin, için, sevişin dostlar! Büyük ihtimalle o da Kelt pagan rahipleri druidlerden devşirilmiş bir karakter. Sonra birden dünya Kraliçe Viktoria ile tanışıyor. Bizim Süleymanın Büyük Britanya tahtında oturan kadın versiyonu. XIX. yüzyıldaki hemen her şeyin sorumlusu o. Noel kutlamalarına bir standart getiren de o. Çam ağacı konusuna ilerleyen yazılarda gireceğiz. Bu haftaki konumuz çam ağacı olmadan evde minik köşeler yaratarak yılbaşı atmosferini nasıl en iyi şekilde yansıtabileceğimiz üzerine. Kendin yap diyoruz, çünkü aslında yılbaşı süsü geleneğinin başlangıcında bir kendin yap kültürü var. Yeni yılı elde yapılmış özel süsler eşliğinde karşılayan ilk Avrupa milleti Almanlar. Sonra iş çığırından çıkmış tabii... İşin aslı, bu konuda hala kimse onlarla yarışamıyor. Noel süsü Almanya ve Avusturyada çok ciddiye alınan bir zanaat. Ahşaptan minicik melekler, çılgınca detaylı mekanizmalarıyla oyuncakla sanat eseri arasında gidip gelen guguklu saatler, incecik bezeli, ahşap toplar desek kafanızda bir fikir oluşur herhalde. Amacımız onlara yaklaşmak değil tabii ki... Zaten kendi küçük yeni yıl köşemizi yaratmak için aslında çok da fazla özel ekipmana ihtiyacımız yok. Burada yeni bir şey üretmiyoruz. Var olanları birleştiriyoruz. Geçen yıllarda alıp sağa sola attığınız minik yeni yıl temalı bibloları, bir pasta fanusu altında toplayabilirsiniz. Kar yerine zemine un, üzerinde doku versin diye toz şeker, biraz da pirinç... Yükseklik farkı yaratmak önemli. Her ölçekte, konu her ne olursa olsun, bu köşede sürekli tekrar ettiğimiz üzere katmanlar yaratmak önemli. Biblolar aynı boyda ise kibrit kutlarını beyaza boyayıp ya da beyaz kağıtla kaplayıp yükseltici olarak kullanabilirsiniz. Fanusun dışına da çeşitli süsler yerleştirirseniz, katmanlar zenginleşir. İkinci kar küresi örneğini kavanoz kullanarak yapıyoruz. Zeminde yine un, tuz, şeker, Hindistan cevizi gibi beyaz bir toz, üstünde istediğiniz figür ya da figürler... Kavanozu ters çevirip figürleri kapağa sabitleyip kavanozun içini simli suyla kaplar, kapağı da sıkıca kapatırsanız, el yapımı bir kar küresi elde etmiş olursunuz. Büyüklü küçüklü birbirinin aynı kavanozları bir tepsiye koyup bir kar küresi kompozisyonu yapmak, araları peri ışıklarıyla bezemek de iyi bir fikir olabilir. Bir ya da birden fazla kavanozun içine ister beyaz, ister renkli; yıldız formunda ya da sadece LED ampullü peri ışıkları koyarak dekoratif bir aydınlatmaya imza atabilirsiniz. Hatta zincir halindeki peri ışıkları kavanozun içinden çıkıp kompozisyonun diğer elemanlarına uzanabilir. Çeşitli sebeplerle alınmış, büfe bekleyen büyük balık fanusları, bir yılbaşı aranjmanı yaratmak için birebir. Bahçeden toplayıp çeşitli renklere boyadığınız kozalaklar, eski çam ağacı topları, çeşitli süsler... Hayal gücünüz neyi söylüyorsa öyle... 2017 yeni yıl düzenlemelerinde natürel ve metalik renklerin bir arada kullanımını sıkça göreceğiz. Sade, çok karışık olmayan aranjmanlar tüm süslemelere hakim olacak. Bir rengin tonları üzerinden gidebilirsiniz. Örneğin altın kullanacaksanız aranjmanı kahverengiler, gümüş kullanacaksanız grilerle destekleyebilirsiniz. En kolay ve güzel aranjmanlardan biri de su dolu fanus içinde tea-light mum yüzdürmektir. Suyun içine kuş üvezi, alıç gibi renkli yuvarlak meyveli dallar, ya da sezon trendlerini takip edeyim diyorsanız sadece yeşil çam, zeytin, defne dalları yerleştirebilirsiniz. Aranjmanın suyun altında kalması ve suyun oda sıcaklığında olması önemli, yoksa mum çabuk söner. Yani fanusu odanın soğuk bir bölümüne, örneğin cam kenarına koymayın. Bir yemek daveti veriyorsanız küçük fanuslar içinde her davetli için bir aranjman yapıp bunu en üstteki tabağın içine, peçetenin üstüne yerleştirebilirsiniz. Cam fanusun üzerine davetlinin ismini glazür denilen kurabiye süsleme kreması ile yazabilirsiniz. XIX. yüzyıl öncesinde ağaçlar, kapı, merdiven ve şömine hep yenebilir süslerle süslenirmiş. Bir kurdelenin ucuna geçirilmiş kurabiyeler, elma, portakal gibi kabuklu küresel meyveler, türlü çeşit şekerleme... Hepsi 25 Aralık ya da 6 Ocakta afiyetle yenirmiş. Elma ve portakalın miadı dolalı çok oluyor ama kurabiye ve şekerleme yılbaşı süsü olarak hala kullanılıyor. Yılbaşı ve Noeli simgeleyen şekillerde; yıldız, melek, geyik, çam ağacı gibi kalıplarla yapacağınız kurabiyeleri yeni yıl köşenizde süs olarak da kullanabilirsiniz. Bayatlamasını istemiyorsanız büyükçe bir kavanozun içine yerleştirip köşeye öyle de koyabilirsiniz. Geleneksel olarak incecik zencefilli ve tarçınlı kurabiyeler yapılıyor ama tabii sizi mutlu edecekse anneannenizin tarifini kullanın. İnce olmasındaki amaç, ağır olmaması. Kurabiyenizi bir yere asmak istiyorsanız hamur halindeyken tepesinde bir delik bırakıp oradan renkli ip ya da kurdele geçirebilirsiniz. Kurabiyeleri tek tek glazürle bezemek biraz zaman gerektiriyor, belki çocuklarınızla birlikte denerseniz, birlikte eğlenmiş de olursunuz. Yeni yılı karşılamak için sadece evin girişi, salon veya merdiven süslenecek diye bir kaide yok. Yatak odası da pek tabii ki içinizden fışkıran süsleme isteğine ve yaratıcılığınıza fon oluşturabilir. Mevcut trendler düşünüldüğünde çok karışık olmayan, mümkünse tek renk süsler tercih ediliyor demiştik. Flama şeklinde kraft kağıdından kesilmiş üçgen parçaları birkaç parçaya bölünmüş sicimlere diker gibi geçirip bu kağıtları istediğiniz gibi boyayarak yatak başında güzel bir düzenleme yapabilirsiniz. Ayrıca kraft kağıdı yerine patron kağıdı da kullanabilirsiniz. Çam ağacı olmadan evi nasıl süsleriz dedik, Çam formunu kullanamayız demedik. Piyasada arkası yapışkanlı kara tahta folyoları satılıyor. Bir parça satın alıp üzerine tebeşirle çam, onun üzerine de süsler çizerek ailecek eğlenebilirsiniz. Büyükçe bir dal parçasını iki ucundan iple bağlayıp duvara asarak bir hediye takvimi oluşturmak mümkün. Çeşitli boylardaki kese kağıtlarını bu dala sicimle bağlayıp içlerine minik hediyeler koyabilir, paketlerin üzerine numara, gün ve isimler yazıp hem estetik hem işlevsel bir yeni yıl düzenlemesi yaratabilirsiniz. Kurabiye için kullandığınız kalıpları bu kez kumaş ya da keçe üzerine şekil çizmek için kullanıp şirin el yapımı yılbaşı süsleri yapabilirsiniz. Aynı şekilden iki parça kesip arasını pamukla doldurup tepesinden başlayıp tüm çevresine zincir çekerek köşeleri sabitleyebilirsiniz. Zincir tam çevre döndüğünde ipi biraz serbest bırakıp tepeye sabitlerseniz, askı ipiyle ayrıca uğraşmamış olursunuz. İki parçayı birleştirmeden önce yüzeylere kanaviçe desenleri işleyebilir ya da inci, boncuk, pul dikebilirsiniz. Bu tatlı kardan adamı yapmak için öncelikle üç tane balonu büyük, orta ve küçük boyutlarda dairesel formunu koruyarak şişirip bir kenara koyun. Sonra tutkala buladığınız sicimi bu balonların çevresine sarın. İplerin arasındaki açıklık ya da sıklık sizin kararınıza kalmış. Yeterince sardıktan sonra ipin ucunu bittiği yere sabitleyin. 24 saat kurumaya bırakın, sonra içlerindeki balonları patlatıp dışarı çıkarın. Ardından üç balonu büyükten küçüğe sırayla birbirine tutkalla tutturup yeniden kurumaya bırakın. Düğmelerden gözler, ağız ve kağıt külahtan burun yapıp atkı sarıp bereyi de taktınız mı, ipten kardan adamınız hazır. Dikiş kutunuzdaki ucu rengârenk toplu iğneleri kullanmanın tam zamanı. Temari, bir Japon işleme tekniği. Öncelikle yünden sıkı sıkı sardığınız topun üzerini yine çok sıkı şekilde makara ipiyle belki binlerce kez sarıyorsunuz. Elinizde içine iğne batırılacak kadar yumuşak ama şekli bozulmayacak kadar sert bir top oluyor. Yapmak istediğiniz tasarıma göre oldukça ciddi bir matematik hesabı yapıp toplu iğneleri topun üzerine yerleştiriyorsunuz. Sıra işlemeye gelince toplu iğneleri makara ipini sararak birleştiriyorsunuz. Anlatması çok kolay değil. Youtubeda meraklıları için yapım videoları mevcut. Hediyelerin de bir stili olmalı değil mi? O hepsi birbirinden farklı, uyumsuz, biraz da zevksiz paket kağıtlarını, kraft kağıdıyla değiştirip, tığ ile ördüğümüz kurdeleleri, aynı renkte incecik keten kurdeleler ve kontrast yaratacak başka bir renkte ponponlar ile birleştirin. Ponponların çevresine sardığınız ince sicimin ucuna takacağınız kağıt etiketler sayesinde hangi paket kime ait, karıştırmayacaksınız. Burada da kraft kağıdı yerine patron kağıdı da kullanabilirsiniz.