The Beatles, Steve Jobs, Rene Magritte ve elma hasadı

Yasak meyve, hep ulaşılmak istenen gizemli şey. Elma, Havvanın eliyle Ademin, cadının eliyle Pamuk Prensesin, kim bilir kimin eliyle bilgisayarın babası Alan Turingin hayatını karartıyor. Bir ara Newtonın başına düşüp pozitif bilimler çağını başlatıyor. Ardından sürrealist sanatın simgelerinden biri oluyor. Derken malum, The Beatles, ardından Steve Jobs elinde birer elmayla çıkageliyor. En güzeli de şu hasat mevsimi. İster yiyelim, ister içelim, ille de güzelleşelim.Türkiyenin bir elma başkenti var: Isparta. Her dört elmadan biri burada yetişiyor. Ispartanın elma üretimiyle ünlü ilçesi ise bilindiği üzere Eğirdir. Daha detaya inmek gerekirse Boğazova ve buralarda şimdi hasat mevsimi. Misket elmasıyla ünlü Amasyada da hasada başlama zamanı. Dünyanın genelinde çeşidine göre Temmuz sonundan itibaren toplanıyor. Ülkemizde ise Eylül sonundan Ekimin ortalarına kadar yoğun şekilde hasadı yapılıyor. Hasat, yani ekin biçme, çağlar boyu tarım toplumları için en büyük bayram olarak kabul edilmiş. Simgesel olarak bolluk, bereket ve zenginlikle eşdeğer bir kelime. Kökeni Orta Asyanın yüksek dağları olan elmanın şimdilerde yediğimiz çeşitleri, tarımın başladığı yer olarak bilinen Mezopotamyanın Türkiye sınırları içinde kalan kısmı, yani Bereketli Hilalin en kuzeyinde, Doğu Anadoluda ortaya çıkmış olan Malus türünün çocukları. Bereketli Hilal, Mezopotamya, elma... Bu kelimeler yan yana gelince neye tekabül ediyor? Bu köşede daha önce sık sık karşınıza çıktığı üzere bu bir bilmece. Bilmeceleri seviyoruz. Ama cevap konusunda cimri de değiliz. Haydi, bir ipucu verelim. Kutsal kitap(lar)daki Cennet Bahçesinin (eğer varsa) Mezopotamya topraklarında var olduğu düşünülüyor. Adem babamız, Havva annemize selam olsun. Neye elimizi atsak anavatanı ya Orta Asya ya da Anadolu çıkıyor. (Gülme efekti) Gelelim İngiltereye... Bu coğrafyada Ekim ayı, elma festivali demek... Çünkü Ağustos ayında toplanan ilk elmalardan elde edilen meyve suyu 10 haftalık bir fermantasyon sürecinden sonra elma şarabı yani cider olarak içilebilir hale geliyor. Ülkemizde çok popüler bir içecek değil ama İngiltere, Portekiz ve Almanya başta olmak üzere Avrupanın genelinde geleneksel olarak yüzlerce yıldır tüketilen ve üzüm şarabı kadar sevilen bir içki. Günün her saati sarhoş ama mutlu bir millet olan İrlandalılar günlük rutinlerine Ekim ayında elma şarabını eklerken İngilterenin kalanı, bu ay boyunca İrlandalı kardeşlerine taş çıkartacak kadar havada geziyor. Gurme turizmi meraklıları! Kendi elma şarabınızı kendiniz yapmak ister misiniz? Aklınızda bulunsun, Ekim ayı boyunca özellikle Batı İngilterede elma çiftliklerinde konaklayıp hasat ve şarap yapımı süreçlerine şahit olabiliyorsunuz. Aslında tam olarak kendi şarabınızı kendiniz yapmıyorsunuz. Sizden sonra gelecek misafirler için elma toplayıp, suyunu sıkıp fermantasyona bırakıyor, sizden önce gelenlerin topladığı elmaların şarabını tadıyorsunuz. Yalnız aslan sütü severler dikkat, kulağa geldiği kadar masum bir içecek değil bu. İngilizlerin bir lafı var: Elma şarabı örümcek gibi ısırır. Yani Önce ne olduğunu anlamazsın, acısı sonradan çıkar demek istiyor. Kulaklara küpe... Popüler kültürün en baskın imgelerinin ardında neler var hiç merak etmiyorum. Tarih, kültür, insan beni hiç ilgilendirmiyor, ben sadece evimi süslemek istiyorum diyen okuyucu küsmesin lütfen. Ekranı usulca aşağı kaydırınca evinizi şenlendirecek bir kendin yap projesi bulacaksınız. Elmalısından...Gelelim, dünyanın en ünlü iş adamı, onun ilham kaynakları ve ilham kaynağının ilham kaynağına. Hemen bir spoiler verelim: Bu yazının sonu, geçen haftaki yazıya bağlanıyor. Bu yüzden önce onu okumakta yarar olabilir. İş modelim The Beatles modelidir. Birbirinin olumsuz taraflarını yok saymadan bir arada kalabilen dört yetenekli adamdı onlar. Birbirlerini dengelemeyi başardılar ve ortaya çıkardıkları bütün, parçaların toplamından çok daha büyük ve değerliydi. Benim işe bakış açım da böyledir. İş hayatında büyük işler asla tek başına başarılamaz. Büyük işler ancak takım çalışmasıyla yapılır. Steve Jobs, 2003.Çağımızın en etkileyici, ilham verici iş adamı kimdir? sorusunun tartışmasız cevabı Steve Jobs, 1976 yılında ortağı Steve Wozniak ile birlikte yeni kuracakları şirket için bir isim ararlarken Apple Computer ismini telaffuz etmiş. Kendi ifadesiyle yine meyve diyeti yaptığı günlerden birinde, Oregonda elma bahçesi olarak adlandırdığı bir komün köyünden döndüğü sırada bu isim aklına gelivermiş. 1970lerde Apple dendiğinde akla ilk gelen marka ise The Beatlesın sahibi olduğu müzik yapım şirketi olan Apple Records. Grubun hayranları hatırlayacaklar; The Beatlesın ve üyelerinin çıkardığı solo albümlerin yanında grup üyelerinin bizzat bulup çıkardığı bazı yeteneklerin albümlerinin ön, iç ve arka kapaklarında tam ve yarım elma resimleri yer alır. Bu elmaların renkleri duruma ve albümü yapan kişiye göre değişir. Marka ilk yayınların grafik tasarımında yeşil Granny Smith elmasının imajlarını kullanmış. Amerika basımlarını İngiliz basımlarından ayırmak için ise kırmızı elma kullanılmış. George Harrisonın 1970 tarihli All Things Must Pass albümünün elması turuncu iken aynı tarihli John Lennon albümü Plastic Ono Bandin 1971 tarihli Imagine versiyonunda beyaz ve siyah elmalar görülüyor. Ringo Starrın Back Off Boogaloo teklisi ise mavi elma ile ifade edilmiş. Apple Records, 1970lerde elmayı tam, yarım, ısırılmış, hatta reçel formatında defalarca kez görsel iletişim aracı olarak kullanmış. Müziğin kendisi kadar albüm grafiklerinin de büyük önem taşıdığı ve birer sanat eseri kabul edildiği yıllar... Bu anlamda eğer 70lerden bahsediyorsak Apple deyince meyveden sonra akla gelen ilk isim The Beatles. Büyük bir The Beatles hayranı olduğu bilinen Steve Jobsun, şirketinin iş modelini bu müzik grubunun işleyişi üzerine kurgulamakla kalmayıp özellikle Apple Recordsa ismini veren Paul McCartney için çok şey ifade eden elma simgesini kendisine uğur yapmak istemesi çok garip bir davranış sayılmaz. Sonuçta herkesin ilerlemek için birilerinden, bir şeylerden ilham almaya ihtiyacı var. Teknolojik elmanın adının konuluşundaki tavır, günümüzde açıkça Steve Jobsun The Beatlesa saygı duruşu olarak tanımlanıyor. Ancak işin The Beatles tarafı bu durumdan pek de memnun gözükmüyor. Biz bugün Apple Yayınevi diye bir şirket kursak ve bu, 20 yıl sonra dünya çapında herkesin peşinde koştuğu, marka değeri milyon dolarlarla ölçülen bir şirket haline gelse Apple Computer bu duruma sizce ne tepki verir? Marka hakları ihlali gerekçesiyle bizi dava eder, değil mi? The Beatlesın yapım şirketi Apple Records da aynen öyle yapmış. İki şirket arasında başlangıçta karşılıklı olarak Apple Bilgisayarın asla müzik işine girmeyeceğini, Apple Recordsun ise asla teknoloji işine girmeyeceğini beyan etmesiyle barış sağlanmış ve dalgalı sular durulmuş. Ancak Steve Jobs, daha sonra -belki de tam olarak bu verilen sözden aldığı ilhamla- itunes ve ipodu icat ettiğinde işler yine karışmış. 30 yıl savaşları gibi bir süreç, 1978 ve 2007 arasında süregelen bir çatışma bu. Taraflar için zor bir dönem. Sonrasını mp3 jenerasyonu bizzat bilir. Tam 10 yıl boyunca dinleyicilerden gelen tüm baskılara rağmen The Beatles grubu, şarkılarının dijital olarak yayımlanmasına onay vermedi. Elma kavgası ancak 2010 yılında grubun yaşayan elemanları ve varislerine mülti-milyon poundluk bir ön telif bedeli ödenmesiyle sona erdi. Üzerinden bir yıl geçmeden Steve Jobs, en sevdiği müzik grubunun elmasını kendi sepetindeki elmaların arasına koymanın mutluluğu gönlünde, bu dünyadan göçüp gitti. Ölümünün ardından düzenlenen anma gecesinin açılışı The Beatlesın Revolution (Devrim) isimli şarkısıyla yapıldı, en büyük rakibi Bill Gates ise yine bir The Beatles şarkısı olan The Two of Usı (İkimiz) Steve Jobsa adadığını açıkladı. Dönelim başa. Elma şarabı demiştik. İngiltere demiştik. Romalılar Britanyaya ilk kez ayak basıp gördükleri ilk handa konaklayıp Bira yok mu? diye sorduklarında önlerine elma şarabı konmuş. Hikaye kısaca böyle. Sonu belli. Cider, Romalı askerler sayesinde dünyanın her yerine dağılmış. Elimizde elma şarabının anavatanında doğmuş ve dünyayı sallamış yuvarlamış İngiliz bir müzisyen, onun elmayla sembolize edilen sanatı, bir de şu sözleri var: Londrada bir sanat galerisi sahibi olan arkadaşım Robert Frasera ressam Rene Magrittei ne kadar çok sevdiğimden bahsetmiştim. 1960larda onu ancak dergilerden takip edebiliyorduk ve mizah anlayışına hepimiz hayrandık. Onun her gün kafasında melon şapkasıyla sabah 9dan gece 1e kadar sürekli resim yapan normal bir adam olduğunu öğrendiğimizde ise işler daha da ilginç bir hal aldı. Tabloları o zamanlar şimdi hayal edemeyeceğiniz kadar ucuzdu üstelik. Robert onu çok sevdiğimi bildiği için bana sürekli tablolarını bulup getiriyordu. Bir yaz sabahı evimin bahçesinde film çekerken Robert bir tablo getirmiş, bizi rahatsız etmek istememiş ve onu masanın üzerine bırakıp gitmiş. Tabloya baktım. Çok güzel bir yeşil elmanın üzerinde Au Revoir (Hoşçakal) yazıyordu. O anda Amma güzel bir fikir dedim ve hala sahip olduğum o dev, güzelim yeşil elma; yeni yapım şirketimizin logosuna ilham kaynağı oldu. Daha sonra ise plağın B yüzü için elmayı ikiye bölmeye karar verdik. Bahsi geçen tablo, 1966 tarihli Le Jeu de Mourre (Mora Oyunu). McCartneynin sanatçıya hayranlığı o kadar yoğun ki; eşi Linda, Magrittein eşi Georgetteten satın aldığı, üzerine boya bulaşmış gözlüklerini ve stüdyosundan çıkma bir dizi tuvali bir doğum gününde ona hediye etmiş. Bilindiği üzere kendisi de yıllardır resim yapan McCartney, dünyanın pek çok yerinde sergiler açıyor. Buna rağmen uzunca bir süre Magrittein stüdyosundan gelen boş tuvaller üzerine resim yapmaya cesaret edememiş. Bir ara yüksek numaralı olmasına ve başını ağrıtmasına rağmen dünyayı onun gözünden görebilmek umuduyla evde sürekli Magrittein gözlükleriyle dolaşmış. Onu bu kadar çok sevme sebebim; dünyayı anlam ve önem açısından ters yüz etmekle yetinmeyip bir de içini dışına çıkarmış olması. Hayatta hangi şapkayı takarsan tak, sen sensin. Magrittein anlatmaya çalıştığı; dünyanın karman çorman, her şeyin delice yorumlanabildiği bir orman olduğu... Paul McCartney En az Paul kadar Magritte hayranı bir başka Beatle da John Lennon. Yoko Ono da bir çok orijinal Magritte tablosunun sahibi. Dünyanın en ünlü gitaristlerinden biri olan Jeff Beck 1969 tarihli Beck-Ola albüm grafiklerini ressamın ünlü Listening Room tablosundan esinlenerek hayata geçirmişti. Pink Floydun Dark Side of the Moon ve Led Zeppelinin Houses of the Holy albümlerinin grafik tasarımında imzası bulunan Storm Thorgerson ise yaratımlarında sıklıkla Magritteten esinlendiğini söylüyor. Ünlü The Exorcist filminin afişi de ressamın The Empire of Lights isimli tablosuna bir gönderme... Geçen haftaki yazımızda anlattığımız üzere sanatta sürrealizmin en önemli temsilcilerinden. Çalışırken bile üzerinden çıkarmadığı cenaze levazımatçısı kılıklı takım elbisesi ve melon şapkasıyla resimlerinin içine giren ya da resimlerinin içinden dışarı fışkıran Magritte, elmalara bir hayli takık bir ressam. Resimlerinde sürekli tekrar eden ve çeşitli kılıklara giren bir imge. Ben bir elma değilim diyen bir elma, maskeli elma, bir odayı hınca hınç dolduran elma, havada asılı duran elma ya da dünyanın uydusu elma... Bir şeyleri, bir şeylerin arkasına saklama ustasının en iyi bilinen tablosu ise kendisini bir elmanın arkasında sakladığı oto portresi Adamın Oğlu- The Son of Man. Sürekli olarak orada olmayanın, bilinmeyenin peşindeki Rene Magritte; aslında hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığını anlatır durur. Elma elma değildir, pipo da pipo değildir, o zaman belki sanat da sanat değildir. Bu düşünce yapısının ağa babası aslında kimdi? Dünyayı Rene Magritte ile tanıştıran ismi burada, şimdi tekrar analım: Edward James, nam-ı diğer, dünyadaki tüm sürrealistlerin toplamından daha deli olan adam... Sonbaharın gelişini evde mumlarla kutlamaya ne dersiniz? Haftanın konusu elma, bu işte kullanmak için biçilmiş kaftan. İhtiyaçlar: Bir- iki elma, birkaç dal kuşburnu, tarçın ve yıldız anason. Tarçını bağlamak için tel, yıldız anasonu tutturmak için başı süslü toplu iğne. Elmayı oymak için bıçak, maket bıçağı ya da x-acto, çiçekçi makası ve kaşık. Öncelikle elmayı zemine koyup mumu tam ortasına gelecek şekilde üzerine tutup mumun çevresinden elma üzerine önce kalemle, sonra x-acto bıçağı ile bir daire çizip elmanın saplı kısmını çıkarıyoruz. Daha sonra daha geniş bir bıçak ve kaşık yardımıyla elmanın çekirdekli kısmını mumun yarısını içine alacak kadar oyuyoruz. Oyma işi bittikten sonra oyuğun iç yüzeyini kaşıkla düzeltiyoruz. Kuşburnu meyvesini dalların sert kısımlarını iki üç santim bırakarak ana daldan ayırıyoruz ve tek tek elmadaki oyuğun hemen üstüne, çember boyunca batırmaya başlıyoruz. Kuşburnu sapları yeterince ser değilse, ahşap bir şişle elma yüzeyine delikler açıp kuşburnu dallarını buradan içeri itebilirsiniz. Kuşburnu saplarını daire boyunca saplamaya dikkat edin. Burada önemli olan sapları yatay değil, dikey saplamanız gerektiği... Saplar oyuğun içinden çıkmaya başlarsa daha sonra mumu oyuğa yerleştiremezsiniz. Elimize bir tarçın parçası alıp bir parça çiçekçi teliyle çevresini sarıp telin bir ucunu açıkta bırakıp kıvırarak onu elmaya tutturulabilecek hale getiriyoruz. Bu aşamada kaç tane tarçın parçası kullanacağınız ve bunları nerelere tutturacağınıza karar vermek size kalıyor. Sonuç olarak bu sizin tasarımınız. Arada kalan boşlukları yıldız anason çiçekleriyle dolduruyoruz. Çiçeği delmeye çalışmanıza gerek yok. İğneyi çiçeğin merkezine yakın bir yerden iki yaprak arasında saplamanız yeterli olur. Kullandığınız iğnenin başı kör ya da büyük değilse, iğneyi biraz içeri itmelisiniz ki, daha sonra ele takılıp acıtmasın. Veee, sıra mumu yerleştirmeye geldi. Unutmayın, mumun sağlam durması için elmayı biraz derin oymak gerekiyor. Ekstra güvenlik isterim diyorsanız, mumun tabanını biraz ısıtarak onu elmanın içine yapıştırmayı deneyebilirsiniz. Elma çok suluysa bu çabanız sonuç vermeyebilir. Elmanın suyunu mumu yerleştirmeden önce bir kağıt havlu parçasını top yaparak oyuğa yerleştirerek alabilirsiniz. Elmaların altına mum akmalarına karşı dekoratif küçük birer tabak koyarsanız tasarım zenginleşir. Mum yavaşça elma üzerine akıp orada donduğunda ortaya çıkan görüntüye bayılacaksınız. Kalan kuşburnu ve elmalarla masanın ortasına küçük bir yenebilir aranjman yapmayı deneyebilirsiniz. Aynı tasarımı tea light mumlarıyla da yapabilirsiniz. Bu kez elmanın üzerinde mumun oturacağı oyuk tam olarak mumun yüksekliği kadar olmalı. İster sade bırakın, ister süsleyin, elma mumluklar sonbahar sofranıza neşe ve renk katacak.