Karışıklık güzeldir: Shabby Chic stili

Dünyanın en sevilen dekorasyon stillerinden biri. Çok milletli, çok renkli, biraz zahmetli ama çok özel. Hem geleneksel hem modern. Tam bir melez. Shabby chic stilinin detaylarına uzanan bir yolculuğa çıkmaya ne dersiniz?Kavramlara yapışan milli kimlikler var. Klişe! demeyin hemen, konu hassas. Mesela bakınız son elli yıldır sırasıyla Japonya, Kore, Hindistan ve Pakistan yarışta öne çıksa da teknoloji hala Alman'dır. Keyif kesinlikle İtalyan. Kalite de öyle. Dekorasyon Fransız. Ama en ilginci rockn roll. Amerikadan çıktı sanıyoruz, ama müzisyenlere sorsanız hemen İngiliz derler. Oysa rockn rollun bizatihi sorumlusu, ana vatanından göçmüş, önce Kuzey Amerikada country, oradan siyahlarla buluşup blues adını almış, sonra yeni dünyadan dönüp İngilize karışmış bir tutam İrlandalı geni. Hiç Keltçe konuşan birini duydunuz mu? Dikkatli dinleyin, sebebini anlayacaksınız. İngilizler Avrupadan ortaya karışık bir Cermen boyu olarak Britanyaya göçüp orada kendilerinden önce gelenlerle karışmış bir millet. Önce gelenler derken kastımız; İskoç ve İrlandalılar da Kelt ve Viking karışımı mesela. Kelt desen bizim Anadolulu. Viking, yine Cermen. Velhasıl her millet karışıktır, safkan kimse yok dünyada. Bilimsel gerçeklere göre hepimiz Afrikalıyız ve hepimiz zenciyiz. Gerçi en değişmez bilimsel gerçek, yeni bilgilerin ışığında bilimsel gerçeklerin sürekli olarak değiştiğidir. Yani ne olduğumuz çok da belli değil. Efsane desen, o bile karışık. Uzaylı dev Nefilim de yıldızından gelip yeryüzündeki homo-bir şey kızlarıyla (Adem kızları) karışmış değil mi? Tıbbi olarak bakarsak karışmak çeşitli kalıtsal hastalıkla mücadelenin en kesin yolu. Amerikanın her yıl belli ülkelerin insanlarına dağıttığı yeşil kartların ardındaki sebeplerden biri de bu. Yüzyıllardır süregelen yanlış yeme içme alışkanlıkları sebebiyle Amerikan halkı için artık kalıtsal olan bir takım hastalıklarla baş etme yolu karışmak. Ayrıca karşı konulmaz bir de estetik gerçeği var: Karışıklık güzeldir. Karışmanın güzelliği bakınız tam da şu kelimenin tadında gizli: melez. 1980ler çok çalışan, çok para kazanan ve aşırı lüks yaşayan yuppielerin, top değil süper modellerin, turbo arabaların, heykelsi mobilya tasarımlarının altın çağıydı. Parlak metalik ve fosforlu, geometrik desenli kumaşlar, sert hatlı kübik mobilyalar ve elektronik müzik... Bir de tabii ki her şeyin beyaz, Japon ve az olduğu Zen stili. Zıtlıklar olmadan gelişmek imkansız. Her etkiye bir tepki lazım. Damarlara enjekte edilen bu yeni ve yapay lüks kavramının içindeki duygu eksikliğini fark edip moda adı altındaki kapitalist dayatmalara kazan kaldıran ilk insanlar her zamanki gibi sanatçılar oldu. Belki de daha önce düşünen olmuştu. Ancak karşı atak oturup düşünmekle değil, aksiyonla olur. İşte sanatçıların elindeki en büyük silah: yaratıcılık. Karşı durdukları her kavrama karşıt bir kavram önerme ve bunu uygulama becerisi. Sonuç olarak 1980lerde Londra banliyölerinde yaşayıp çalışmakta olan sanatçı ve bohemler arasında gelişip büyüyen bir akım; içeriğindeki çeşitlilik, hiçbir zaman modası geçmeyecek olan anne evi tadı ve feminen dokunuşlarıyla; Fransız, İngiliz ve İskandinav kır stillerinin bir karması olarak Amerikanın özellikle batı kıyısını etkisi altına alıp biraz da Amerikanlaşıp son şekline kavuştu. New Yorkun art deco gökdelenlerinde para basan yuppielere karşı Los Angelesın tek katlı, güneşten kavrulmuş kulübelerinde gün öldüren bohemleri hayal edin. Bu iki şehir zaten zıt kardeşler gibidir. Biri ne kadar güneşliyse diğeri o kadar soğuk... Biri sofistike şehirli, diğeri Akdeniz köylüsü. Oldum olası Fransız ve İtalyan –Akdeniz- stillerine yakın duran Los Angeles ve San Francisconun İngiltereden ithal bu karma stili benimsemesi beklenenden çok daha kolay ve hızlı oldu. İngiliz dekoratör Rachel Ashwell, 80lerde bir Amerikan dekorasyon dergisine verdiği röportajda kendi tarzını betimlerken Shabby Chic tamlamasını kullandığında ise stilin resmi ismi konmuş oldu. Shabby İngilizce yırtık pırtık, eski püskü anlamında. Chic ise şık demek. Eski püskü şıklık mı olur, demeyin. Terim tam olarak bunu ifade ediyor. Rachel Ashwell 1989 yılında terimin isim haklarını satın alarak bu isimdeki kendi şirketini kurdu. 90lar ise shabby chic stilinin Batıdan başlayıp tüm Amerikaya çılgınca yayılışına sahne olacaktı. Shabby Chic en kısa yoldan eski mobilyaların yenilenip evin baş köşesine yerleşmesi ya da yeni mobilyaların eskitilmesi olarak tanımlanabilir. Sonuç olarak mobilyalarda, hatta evin/ bahçenin genelinde bir yaşanmışlık, yıllanmışlık havası hakim olmalı. Arayışımız yepyeni ve eskinin mükemmel uyumu. Hangisinin yeni, hangisinin eski olduğu pek de açıkta olmamalı. Babaanneden kalan eski sandalyeyle Ikeadan alıp boyayıp eskittiğiniz sandalye aynı masada birbirine komşu olacak. Shabby Chic stilini evde uygulamaya başlayabilmek için öncelikle; herhangi bir yerde patine ahşap, dövme demir ve gül deseni gördüğümüzde Aha! Country stili! deme ihtiyacımızı yutmayı öğrenmemiz geliyor. Dünyada kaç millet varsa en az o kadar country yani kır/ köy stili var. Bazı ülkelerde kır stilleri bölgeye ve döneme göre değişiklik gösteriyor. Melez stiller de göz önüne alındığında bir genelleme yapmak, tek başlık altında toplamak mümkün değil. Satış odaklı süslü kelimelere kanmayın, asla kolay tatmin olmayın. Modada olduğu gibi dekorasyonda da stil sahibi olmak ancak yeterli merak ve araştırma isteğiyle mümkün. Çaya batırılmış beyaz, sararmış kağıt, bej ve krem tonlarına pastel makaron renkleri eşlik ediyor. Ton sür ton yani aynı rengin tonlarının bir arada kullanımı temeli oluşturuyor. Bunun üzerine pembe, cam göbeği mavi, yeşil ve sarıyı serpiştiriyoruz. Yani nötr renkler bol, canlı renkler az. Ya da zeminde makaron renklerinden birini kullanıyorsak öğeler bej ton sür ton olmalı. Denge burada yatıyor. Puantiye, çizgi ve çiçek desenleri ise bir arada ya da ayrı ayrı bu renklere eşlik ediyor. Stilin kodlarından konu açıldığında en başa karıştırma ve yakıştırma oturuyor. Mix & Match adıyla kendi başına bir alt stil bu. Shabby chicin melez bir stil olduğunu daha önce belirtmiştik. İngiliz, Fransız ve İskandinav kır stillerinden öğeler taşıyor. İskandinavların geometrik desenli tekstilleriyle İngilizlerin gül desenli çay takımlarını bir arada yakıştırarak kullanmak, yetinmeyip büyükanneden kalan porselen yemek takımına bit pazarından ya da tamamen yepyeni porselen parçalar eklemek, bunları bir Fransız klasiği olan toile de jouy desenli masa örtüsü üzerinde sergilemek istediğimiz doğal ama sofistike görüntüyü tamamlayacak. Çiçek desenlerini de birbiriyle karıştırmaktan çekinmeyin. Yan yana geldiklerinde fazla olacağını düşündüğünüz desenleri mutlaka bir araya getirip nasıl durduğuna bakın. Doğru oranı yakalamanın anahtarı bej ve krem tonlarının hakim olduğu bir iç mekanda stilin renk skalasından seçeceğiniz tonlarda lekeler yaratmakta ve renk dengesini iyi ayarlamakta. Eski-yeni karması fikri aklınızın bir köşesinde hep dursun. Yeniyi bulmak kolay. Gözünüz akraba, eş dost evlerinde hep işinize yarayacak, size ilham verecek eski eşya ve tekstillerde olsun. Shabby chic, alabildiğine feminen bir stil. Dişi atmosferler aydınlık ve yansıtıcı olur. Işığı yansıtan, çoğaltan tonlardan; ayna, gümüş gibi yansıtıcı yüzeylerden bahsediyoruz. Ancak söz konusu stil shabby chic olduğunda işin içine çokça doku giriyor. Ton sür ton bir dekor yarattığınızda renk eksikliğini bolca doku katmanı yaratarak gidermelisiniz. Patine boyalı mobilyalar bu anlamda yardımcınız olacak. Farklı dokulu aynı renk tekstilleri bir araya getirmek de bir çözüm. Araya biraz altın ışıltısı atabilirsiniz. Aynı ışıltıyı antika porselen yemek takımlarının kenarlarındaki varaklarda da bulacaksınız. Vintage kristaller de ışıltıyı çoğaltmaya yardımcı olacak. Geleneksellik bu stilde büyük önem taşıyor. Sadece eski eşyalardan değil, eski geleneklerden de yararlanıyoruz. Binlerce yıllık geçmişi olmasına rağmen patchwork yorganlar XIX. yüzyıl itibariyle Amerikan yorganı adı altında markalaştırıldı. Shabby chic yatak odalarının vazgeçilmezlerinden biri olan patchwork yorganlar özellikle pembe ve cam göbeği mavi tonlarında çeşitli çiçek ve çizgi desenlerinin bir arada kullanıldığı geometrik desenli örtüler olarak hayat buluyor. Son yıllarda popüler olan patchwork halılar da shabby chic fırtınasıyla hayatımıza giren ürünlerden... Shabby chic stili içindeki en belirgin İngiliz detay gül motifi. Bu çiçek aslında başlı başına bir stil konusu. Dünyanın her yerinde yetişebilen, farklı milletlerin mitlerine konu olmuş. Tarihin her döneminde edebi eserlerde ya da görsel sanatlarda güç ve zarafet simgesi olarak, hatta dini bir motif olarak karşımıza çıkıyor. İngilterede milli bir simge olarak bayraktan daha fazla kullanılan gül, İngiliz kır evlerinin de olmazsa olmazı. Gül desenli kumaşları mobilya döşemesi, perde, tül, yastık kılıfı, yatak örtüsü hatta gecelik ve pijama olarak kullanabilirsiniz. Gül desenli tekstilleri birbiriyle karıştırmak söz konusu olduğunda yine eski-yeni temasından yararlanabilirsiniz. Eski tığ işi, goblen, etamin ve kanaviçe işlerini yepyeni kumaşlarla bir arada kullanabilir, eskimiş zarar görmüş el işlerini yeni kumaşlarla tamamlayabilirsiniz. Yakıştırarak karıştırmanın sınırı hayal gücünüz kadar uzakta. Çiçek desenli kumaşlarla tığ işini birleştiren el işi oyuncaklar geçmişe birer gönderme olarak shabby chic evlerde oyuncak olmaktan çıkıp dekoratif öğe olarak öne çıkıyor. Aslen bir İskandinav geleneği olan bu oyuncakları evin muhtelif yerlerine asabilir, bir rafa dizebilir, tel ya da hasır sepetin içinde sergileyebilirsiniz. 1999 yılında Norveçli tasarımcı Tone Finnanger tarafından kurulan Tilda markası kumaş ve tığ işi oyuncakların en bilinen markası. Eğer kendiniz bir Tilda bebeği yapmak isterseniz internetteki yüzlerce şablondan birini indirip kullanabilirsiniz. Bunun dışında benzer ürünlere etsy.comdan da ulaşabilirsiniz. Ben bir İngiliz geleneğiyim diye bağıran bir shabby chic öğesi de eski porselen çay takımları. Fincanların hepsi birbirinden farklı olsa ne güzel olur. Bit pazarları bu tür ürünleri bulmak için biçilmiş kaftan. Yalnız uyaralım, porselen fincan ve tabak toplamak bir kere başladınız mı bırakamayacağınız bir hobi. İşin içine girdikçe, nadir bulunan porselen parçalara ulaştıkça daha fazla aramak, bu parçaların peşine düşmek isteyeceksiniz. Kır stillerinin popülerleşmesinin ardından piyasaya geleneksel ya da modernize edilmiş, İskandinav ya da Fransız, tavuk telli ya da camlı, ahşap ya da demir yüzlerce çeşit tabak rafı çıktı. Duvara asılan raf ünitesi versiyonlarını mutfakta, çekmeceli büfeli olanları ise yemek odasında kullanabilirsiniz. Ham ahşap ya da boyalı, eskitmeli ya da yeni raf dolapları, özenle topladığınız, kapaklı dolaplarda saklanmak için fazla güzel ve sanat eseri niteliği taşıyan porselenlerinizi sergilemek için mükemmel fonu oluşturacak. En az porselen çay takımları kadar önemli bir başka detay da porselen dolap/ çekmece kulpları ya da kapı tokmakları. İngilterede Kraliçe Viktorya döneminde ortaya çıkan çiçek desenli porselen kulp ve tokmakları toplayan bir çok koleksiyoner bulunuyor. Bilinen 15 farklı kategoride 1000 farklı motifi var. 1850lerde Amerikaya İngiltere ve Fransadan ithal edilmiş. Burada kolonyal stile adapte olmuş. Dolap kapaklarına dekupaj yöntemiyle çiçek desenleri eklenmesi de bu stilin uygulayıcılarının çok sevdiği bir kendin yap yöntemi. Eski mutfak dolaplarınızı yenilemek için de akıllıca bir yöntem olabilir. Dikkat edilmesi gereken, desenlerin patine ya da düz boyalı alana göre çok daha az yer kaplaması ve renklerinin çok uçuk, mümkünse kapaklarla aynı tonlarda olması. Eski, antik ya da yepyeni... Dantel dantel üstünde, renk renge karşı. 1980lerde ortaya çıkan orijinal stilde danteller eski, sandık izi belli ya da eskitilmiş. Günümüzde ise makaron renklerinde dantel örtüler, bej tonlardaki eski dantellerle kombine ediliyor. Üst üste ve bir arada kullanılıyor. Renkli keten yastıkların üzerine ya da eski cam kavanozlara dantel kurdeleler geçiriliyor. Stilin bir diğer özelliği de başka amaçla üretilmiş ürünlerin yaratıcı kullanımı. Örneğin dikdörtgen dantel masa örtülerini yatak örtüsü olarak görüyoruz. Ayrıca yuvarlak tığ işi sehpa örtülerini supla olarak da kullanabilirsiniz. Eski bebekler, paslı teneke oyuncaklar, eskitilmiş tahta at ve Kraliçe Viktorya dönemi bebek evleri... Bulabilirseniz ne ala. Meraklısı için masif ahşaptan rustik mobilyaları, çiçek desenli duvar kağıdı, dantel perdeleri, tabak rafı ve hatta mini minnacık antika porselenleriyle karşı konulmaz birer koleksiyon ürünü olan antika bebek evleri, çocuk kadınların ruhuna hitap ediyor. Sanat ve mimari maket malzemeleri satan bir kırtasiyeden temin edeceğiniz malzemelerle kendi bebek evinizi yapmaya soyunarak ne kadar meraklı bir shabby chic kızı olduğunuzu tüm dünyaya gösterebilirsiniz.