İşgale direnen Ukrayna’dan esinlenmek

Yanı başımızdaki savaşlar listesinde biraz geri plana atılmış olsa da, biz duymasak da 2014’ten beri her gün kayıp vermeye devam ediyorlar. Ama boş da durmuyorlar. Karşı tarafla askeri olarak başa çıkamasalar da, çiçeklerin gücü arkalarında. Orantısız zeka bize bu kez Ukrayna’dan göz kırpıyor.

Haberin Devamı

/

Bir kez daha alevler gördük sokaklarda. Yıkılmış binalar ve mahzun cephelerinde kurşun yaraları... Neden? Çünkü her kanlı hikayede olduğu gibi bunda da bir doğu ve batı yakası var. Aynı kökün farklı dalları, ayaklarını birbirine bağlayan toprağı bir türlü paylaşamayan... Bir tarafta gelincikler açarken tarlalarda, diğer yanda etrafa saçılan kan... Kırmızıların savaşı bu. Geride bırakılan 3. yıl, Ukraynalı, Rus, sivil, asker, tam 10.000 kişi eksik. Şimdiden unutulmuş sayılan savaşın kahramanı onlar. Ama işte sanki orada da bir Beşiktaş, bir Çarşı var. Dünyanın en yaratıcı, en renkli direnişiyle dünyayı sallamak, gönüllere sızmak her yiğidin harcı değil.

UKRAYNA’DA OLAN BİTEN

/

Hep Ortadoğu’ya mahsusmuş gibi algılanan iç savaş, aslında Avrupa’yı da göğsünden vurup duran bir gerçek. Hatta tüm ülkelerin çıkar peşinde koşturduğu Ortadoğu’daki çatışmalar yüzünden geri plana itilen, kitlesel ölümleri manipüle eden diktatörlerin işin içinden kolaylıkla sıyrıldığı bir olgu. Şöyle ki; eskiden Yugoslavya denen topraklarda 1990’ların başında sahnelenen şiddet, 2014’te tepeden örgüyle bağlanmış kızılımsı sarı saçlı kadının demir parmaklıklar ardından seyrettiği ülkesinde, bu sefer Ukrayna’da alevlendi.

Haberin Devamı

/

Bundan bir yıl önce başlayan sokak gösterileri; Avrupa Birliği’yle yakın ticari ilişkiler kurmak ve refaha kavuşmak isteyen Batı ile Rus politikalarına bağlı kalma taraftarı muhafazakar Doğu’yu karşı karşıya getirmişti. Karışıklıktan faydalanıp tüm dünyanın gözünün önünde Ukrayna sınırları içinde bir özerk bölge olan Kırım’ı işgal eden ve doğu Ukrayna’da bazı bölgelerdeki ayrılıkçı hareketi destekleyip ülkede iç savaş çıkaran Rusya, bırakın engellenmeyi Amerikan başkanından destek bile buldu. Yüzeysel, kimsenin takmadığı bir ateşkes antlaşması, ardı arkası kesilmeyen karşılıklı suçlamalar, sonuç hep ölen masum insanlar.

UKRAİN- RUS KÜLTÜR ÇEKİŞMESİ

/

Ukrayna, içinde farklı etnik toplulukları barındıran bütünün adı. Bu topluluğun %75’ini oluşturan etnik grup ise Ukrainler. Ukrayna resmi kaynaklarına göre Ruslar, Ukrainler’den türemiş. Rus resmi kaynaklarına göre ise Ukrainler aslında Rus. Bir nevi tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan çıkar hikayesi. Ancak onlara göre kesin olan, ayrı milletler oldukları. (Ah, şu ikilemler!) Aynı kökten (Doğu Slav) gelen farklı diller konuşuyorlar. Bu ayırım konusunda çok hassaslar. Günümüzde Kiev olarak bilinen, Rusya’daki tüm şehirlerin atası ve Doğu Slavlarının ana yurdu olarak adlandırılan Kievan Rus’un aslında bir Rus şehri mi, yoksa Ukrain şehri mi olduğu çekişmesi yaygın.

Haberin Devamı

/

Paylaşamadıkları arasında dünyanın kalanının hiç umurunda olmayan tarihsel kişiliklerin orijini, geleneksel motifler, askeri nişanlar, milli semboller ve hatta çiçekler var. Örneğin II. Dünya Savaşı’nda Rusya’nın Nazilere karşı verdiği mücadele ve başarıyı simgeleyen St. George nişanı Ukraynalılar için Sovyet Rusya’nın aynı savaşta Ukraynalılara uyguladığı zulmü temsil ediyor. Her iki tarafın da Nazilerden kurtuluş günü olarak kutladığı Zafer Günü’nde Ruslar, St. George nişanını takarken Ukraynalılar tüm ülkeyi Avrupa’da da savaş mağdurlarının simgesi olan gelincik çiçeğiyle donatıyorlar.

SİLAHLARA KARŞI DURAN ÇİÇEKLER

/

Dünyanın süper güçlerinden biri olan Rusya’nın askeri ve istihbarat konularında Ukrayna’dan çok daha üstün olduğu ortada. Yukarıda açıkladığımız kültürel varlık çekişmesinde açık ara önde olan ise Ukrayna. Çünkü silahlara karşı çiçeklerle, renklerle, motiflerle savaşıyorlar. Nasıl mı? Şehirlerde yaşayan kadınlar, hayatlarının durup dururken karma karışık olmasına isyan ederek ülkenin doğusunda savaşın, kanın içine uyandıkları her yeni güne dünyanın dikkatini çekebilmek, en çok da milli kimliklerini vurgulamak, insanlara moral vermek için, işlerine ya da alışverişe giderken büyükannelerinin geleneği olan çiçekli taçlardan takmaya başladılar.

Haberin Devamı

/

Başlangıçta bireysel olarak başlayan hareket giderek yayıldı ve ülkelerindeki Rus işgaline karşı sessiz ve renkli bir propagandaya dönüştü. Ülkenin yaratıcı beyinlerinin gözünden kaçmayan bu sokak hareketi doğru ellerde küresel bir dile kavuşarak tüm dünyanın görsel hazinesine ‘Ukrayna folk kültürü nasıldır ve hangi unsurlardan oluşur’un dersini verdi. Süreci inceleyelim.

ÜÇ HOROZ KAFA KAFAYA VERİNCE

/

Moda markalarının özellikle 2017 İlkbahar Yaz koleksiyonlarına dikkat ederseniz, Ukrayna geleneksel motiflerini seçebilirsiniz. Bu aslında yeni bir şey değil. Trend son 2 yıldır geliyorum diyordu ve geçen yıl belli oranda modaya sıçramıştı bile. Başlangıç noktası ise fotoğrafçı ve stilistlerden oluşan yerel bir atölye, Treti Pivni. Üç Horoz anlamına geliyor. Ukrayna geleneksel kıyafetleri içindeki insanları yansıtan eski fotoğrafları ve köylerde kadınların hala kullandığı çiçekli taçları temel alarak bir fotoğraf çekimi yapıyorlar. Çekim, dünyanın önde gelen trend belirleyicisi ve gerçek bir folklor sever olan Hollandalı Li Edelkoort’un yanında Vogue gibi ses getiren dergilerin, hemen her milletten blogger’ın dikkatini çekiyor. Sonra zaten tutmak istesen yerinde durmaz; her an yeni ilham kapısı arayışındaki tasarımcıların yeni favorisi Ukrayna folk kültürü, yerel tasarımcılar Vita Kin ve Yuliya Magdych ve pek çok uluslararası tasarımcının moda şovlarıyla birlikte geçtiğimiz senenin Victoria’s Secret defilesinin en dikkat çekici parçaları olarak hayatımızın odak noktasına oturuyor. Narin çiçeklerden yapılmış kanatlarıyla podyumda süzülen dünyanın en çarpıcı kadınları, güzellikleriyle ünlü Ukraynalı hemcinslerini aratmıyor.

Haberin Devamı

UKRAYNA’NIN FOLKLORİK İLHAM KAYNAKLARI

/

1) VİNOKUkraynalıların geleneksel güzellik sembolü olan vinok, yapımında 12 farklı çiçek kullanılan bir taç. Çiçeklerin her birinin başka bir anlamı var ve bu çiçeklerin her birine birer dilek yüklü. Bu sebeple aslında her vinok bir tılsım. Popüler kültürün bir çok unsuru gibi bu da İskandinav kökenli. Bakire pagan rahibelerin kırsal alanda ateş çevresinde dans ederek seks, doğurganlık ve aşk tanrıçası Freya’ya tapındıkları bahar bayramının (May Day) en önemli öğesi. Başka bir adı bakire tacı. Ukrayna kültüründe kadının yaşı ve toplumdaki yerine göre farklı çiçeklerle yapılıyor.

/

Bekar kızlar papatya ve belemir çiçeklerinden yapılan aşk tacını, nişanlı ve evliler belemir ve selam otundan yapılan bağlılık tacını takıyor. Gül ve yapraklarla süslü bir taç takan kadının ilk bebeğine hamile olduğunu anlıyoruz. Sevdiğine duygularını açamayan kişi, karşıdakine gelincik ve papatyalarla süslü umut tacını hediye ediyor. Bunun gibi 70 civarında farklı anlam taşıyan taç var. Kartopu çiçeği ve söğüt dalları da taçlarda sıklıkla kullanılıyor.

Haberin Devamı

/

Başlıkta kullanılan kurdelelerin renkleri de farklı anlam taşıyor. Örneğin yeşil, güzellik ve gençlik, mor bilgelik, kırmızı samimiyet, pembe ise genç kızın zengin bir çeyizi olduğu anlamını taşıyor. Şehirde günlük yaşamında vinok takmak isteyen kadınların yoğun talebi, ülkedeki çiçek tasarımcılarına da yeni bir alan yaratmış.

2) NAKIŞ VE DOKUMA

/

Ülkemizde sadece kırmızısını tanıyoruz ama gelincik çiçeğinin bir çok rengi var. Kırmızı gelincik, aslında 1917 öncesinde Çar’ın Türklere ve diğer komşulara karşı en önemli silahı olan Ukrayna Kazaklarının Sovyet Rusya döneminde öldürülmesinin naif simgesi. Şimdilerde ise II. Dünya Savaşı’nda Nazi’ler tarafından akıtılan Ukraynalı kanını simgeliyor.

Haberin Devamı

/

Gelinciği hem petrykivka tekniğiyle boyanmış duvar ve mobilyalarda, hem de tekstillerde bol bol görüyoruz. Ayrıca mavi-mor gelincik de yoğunlukla motiflerde rastladığımız bir çiçek. Bunun dışında ebegümeci, unutmabeni gibi mavi çiçekler, geleneksel Ukrayna nakışçılığının vazgeçilmez desenlerinden. Horoz, ayı, leylek, kırlangıç, bülbül, koyun ve inek diğer desenler.

/

Hayvan ve çiçek desenlerinin dışında geometrik desenler de geleneğin bir parçası. Bunlar kendi içinde ikiye ayrılıyor. Birincisi soyut geometrik desenlerle kilim gibi dokunan tekstiller. Bunlar geleneksel kostümlerdeki kemer, saç bandı ve kurdele gibi şerit kumaşlarda kullanılıyor.

Haberin Devamı

/

Kışlık katmerli giysiler bu kalın kumaşlardan dikiliyor. Aynı desenler kilimlerde de kullanılıyor. Kilimler bizde olduğu gibi özellikle yatağın dayandığı duvara asılarak kullanıldığı gibi, yatak örtüsü olarak da değerlendiriliyor.

/

Yazlık kumaşlar poplin üzerine ince, etamin nakışlı. Burada geometrik desenlere; soyutlanmış çiçek, kuş, horoz ve yaprak desenleri ekleniyor. Bu tekstiller masa örtüsü ve perde olarak kullanıldığında aralara dantel şeritler de atılıyor. Tam bir desen ve doku karması...

Haberin Devamı

3) PETRYKIVKA

/

Ülkenin Ortadoğu kesiminde yer alan aynı adlı kasabadan çıkmış bir boyama tekniği. Ukraynalılar sadece nakış konusunda değil, boyama konusunda da çok ileri bir kültüre sahip. İlk petrykivkalar köy evlerinin duvarlarını süslemek için yapılmış. Daha sonra ülkeye kağıt geldiğinde, boyamalar da kağıt üzerinde uygulanmaya başlanmış. En fazla horoz ve çiçek motifleri kullanılıyor.

/

Tipik Ukrayna köy evinin içinde özellikle şömine çevresinde, duvarlarda ya da ahşap mobilyalar üzerinde; dışında ise pencere kenarlarında süsleme olarak görmek mümkün. Her bölgede yerel faunaya ait çiçeklerin stilize edilmiş motifleri duvarlara, tabak-çanak ve çömleklere, müzik enstrümanlarına çiziliyor. Horoz ruhani uyanışı, kuşlar mutluluk ve aydınlığı simgeliyor. Halk inanışına göre bu resimler insanları kötü göz ve güçlerden koruma özelliğine sahip. 18 yüzyılda bir grup Ukrayna Kazak’ı tarafından yapılmaya başlanan petrykivka her ailede en az bir kişi tarafından bilinip uygulanıyor, öğrenmek isteyen gençlere bu sanatı öğretmek yaşlıların görevi. Ustaların fırçası kedi tüyünden yapılıyor.

Haberin Devamı

/

Ukrayna’yı Rusya’dan ayıran çok önemli bir detay ise yumurta boyama tekniği. Her iki millet için de çok önemli bir gelenek olan Paskalya yumurtası süsleme geleneği, petrykivka tekniğiyle boyanmış yumurtalarla Ukraynalı kimliği kazanıyor. Petrykivka, 2013 yılında Unesco’nun Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili Listesi’ne alınmış çok önemli bir değer.

4) VYSHYVANKA

/

Dünyada pek çok kadının aslen Ukraynalı olduğunu bilmeden çok severek giydiği bu geleneksel kıyafet, 1970’lerin bohem kültürüyle de özdeşleştiriliyor. Genel olarak beyaz poplin kumaş üzerine kırmızı veya mavi geometrik çiçek desenleri nakşediliyor. Bununla birlikte üzerindeki nakış, bölge hatta köye göre değişiyor. 19 Mayıs, Ukrayna’da Vyshvanka Günü. O kadar önemli bir kültür unsuru.

Haberin Devamı

/

70’lerden günümüze gelen ve sokak modasının bir parçası olarak gördüğümüz bu giysi, geleneksel olarak hem erkek hem kadınlar tarafından giyiliyor. Modern versiyonları renkli kumaşlar üzerine işlenen geleneksel nakışlarla hayat buluyor. Özellikle geçtiğimiz yıla damgasını vuran Vyshvanka, bu yaz değişim geçirerek iç mekanda, özellikle yatak odası ve banyo tekstillerinde ortaya çıkıyor.

5) NAMYSTO VE GERDAN

/

Ukrayna kültüründe kadınlar evden boyun kısımlarını kapatmadan çıkmadıkları için boyun mücevherleri çok önemli. Mercan boncukla yapılan namysto kolyeye Korali deniyor. Her bir kolye dizisine “razka” deniyor. Diziler 1’den 25’e kadar uzayabiliyor. Kadının boynundaki mercan kolyenin boyutu zenginlik belirtisi. Mercan boncuklar ne kadar büyükse kadın o kadar zengin demek. Korali, 70’lerdeki bohem fırtınasında zamanın ünlülerinin de boynunu süsleyen bir güzellik tılsımı.

Haberin Devamı

/

Kolyeler gümüş para, inci ya da sedef boncuktan dizilmiş kolyelerle de birleştiriliyor. Kiev, Volyn ve Karpatlar bölgesindeki kadınlar, bu bölgelerde yaygın olduğu için kehribar kolyeler takıyorlar. Kehribar kolye takan kadının cildinin güzelleştiğine inanılıyor. Boncuklarla dokunan kolyelere ise gerdan ya da biser deniyor. Üzerindeki geometrik elmas deseni, genellikle takan kişinin kıyafetlerinde yineleniyor. Diğer takılar gibi bu da bir tılsım olarak algılandığından, gerdan kişiye özel oluyor ve başkasına hediye edilemiyor.

6) BEZ BEBEKLER

/

Rusların matruşkası varsa Ukraynalıların bez bebekleri var. Elinde iğne iplik, sürekli olarak kıyafet ve ev tekstili üreten Ukraynalı kadın, dikişten artan kumaşları da değerlendirmeyi ihmal etmiyor.

Haberin Devamı

/

Ukraynalıların matruşka versiyonu da var, elbette petrykivka boyama tekniği kullanılarak üretiliyor ve kadın figürlerinin başında çiçek taçları oluyor.