Sulardaki gizli tehdit: Zebra midye

11 milyon yıl önce ortaya çıkan zebra midye türünün Türkiyedeki barajlardaki enerji üretimi ile su kaynaklarına zarar verdiği belirtiliyor. Zebra midyenin yayılış alanları bilinmemekle birlikte, midyenin belirlenen çevresel etkileri büyük ölçüde kirletici etkilere sahip olduğu biliniyor.İlk zebra midye türü 11 milyon yıl önce Tetis denizinde ortaya çıktığında ne denli sorunlara yol açacağını kimse bilmiyordu. Zebra midyeler 1700lü yılların sonunda tatlı sularda, 1824te İngilterede görülmeye başladıktan sonra önce Avrupada, ardından ABDde yayılmaya başladı. Milliyetten Mert İnanın haberine göre; zebra midyenin Türkiyede ilk görüldüğü tarih ise 1897 olurken, takvimler 1936yı gösterdiğinde Bursa ve çevresindeki tatlı sularda bu türün varlığı resmi olarak tespit edildi. Söz konusu canlı, 1997den itibaren Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santralında, 2000de ise Birecik Barajında sorun yaratmaya başladı. Zebra midyeler barajlardaki yapay ve doğal göllerin su alma, iletme yapıları, beton, demir, PVC, saçtan yapılmış yüzeyleri üzerine tutunup yerleşirken, enerji üretimi ile su akışına sekte vurmaya başladı. Hidropolitik Akademiden iki su uzmanı Dursun Yıldız ile Seyit Aksu ise zebra midye sorununa dikkat çekmek için Dünyada ve Türkiyede HESlerde ve Su İletim Sistemlerindeki Zebra Midye Sorunu başlıklı ilginç bir rapor hazırladı. Raporda zebra midyelerin, tatlısu eko sistemlerinde yaşayan en önemli tutunucu, kirletici canlılardan biri olduğuna dikkat çekildi. Söz konusu türün, tutundukları yüzeylerde oluşturdukları biyokütle ile su akışını aksatıp engellediği, korozyona yol açtığı, su filtreleri ile kapalı sulama sistemlerinde tıkanmalara neden olduğu saptandı. Yıldız ve Aksu, raporunda şu ifadelere yer verdi: Zebra midye türleri sucul ekosistemde doğal olarak bulunan diğer canlıların yaşamını kısıtlama sorununa neden olarak teknik, ekonomik ve ekolojik anlamda zararlı olmakta. Türkiyede de yayılma eğilimi tespit edilen zebra midyeler daha çok durgun sularda yaşıyor. DSİ tarafından yapılan kapsamlı zebra midye tespit çalışmalarından sonra işletmeye alınan 1500den fazla su yapısı ile kapalı sisteme dönüştürülen birçok sulama projesi yaşama alanlarını artırdı. Yeni işletmeye alınan sistemlerde yeni problemler olabilir. Enerji ve su iletimi sistemlerinin zebra midyenin olumsuz etkilerinden korunması gerekli. Zebra midye sorununun ilk olarak 1964te Kovada I adlı HESte saptandığını belirtilirken, Terkos, Sapanca, Acarlar, Poyrazlar, Akgöl, Taşkısığı, Bafa, Eğirdir, Kovada, Beyşehir, Burdur ve Yarışlı Gölleri ile; Hirfanlı, Kesikköprü, Kapulukaya, Derbent, Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik, Karkamış, Çatalan, Seyhan ve Aslantaş Baraj ve HESlerinin yanı sıra İkizcetepeler, Gazibey ve Bolu Gölköy Baraj göllerinde türe rastladık. Midyenin Türkiyedeki yayılış alanları yeterince bilinmiyor. Zebra midyenin Türkiyede belirlenen çevresel etkileri büyük ölçüde kirletici etkiler. Su yapılarında uygulanabilecek korunma yöntemleri basıncı 3000 psi olan su püskürtülmesidir. Böylelikle zebra midye tutunduğu yerden sökülerek uzaklaştırılmış olur. Bu yöntem Atatürk HES su alma kapaklarında uygulandı ve olumlu sonuç alındı ifadelerine yer verildi. Raporda zebra midyelerin, HESlerin enerji üretim güvenliğini etkileyip üretimi düşürdüğü vurgulandı. Yüksek basınçlı su püskürterek temizleme Düşük frekanslı elektromanyetizm uygulaması Isı uygulamaları Yüksek akış hızı Uzaklaştırıcı yapı malzemelerinin kullanılması Biyolojik mücadele Mekanik temizleme Kimyasal maddelerin kullanımı Boya sistemleri ile koruma Raporda, zebra midye türlerinin 12 derece su sıcaklığında bir mevsimde 1 milyona yakın yumurta bırakarak çoğaldığının da altı çizildi.