Osmanlı'da 'cinsel suçlar' nasıl tanımlanır ve cezalandırılırdı?

Osmanlıda cinsel suçlar neydi ve cinsel suçları işleyenlere ne ceza veriliyordu? Toplumsal Tarih bu konuyu işledi. Kadın ve erkeğin karşılıklı arzularıyla bir araya gelmelerinin de zina ya da fuhuş diye suç sayıldığı Osmanlı toplumunda, uygulanan cezalarsa özellikle kadınlar için ürkütücü bir hal alabiliyordu. Nadiren de olsa ceza olarak recm uygulanıyordu fakat bugün vahşice bulunabilecek yöntemler de vardı: Kazığa oturtma, cinsel organı kesme ya da dağlamaToplumsal Tarih dergisinin Mart ayı sayısında yer alan bir makalede Osmanlı'da cinsel suçlar ve bu suçlara verilen cezalar, yapılan cinsiyet ayrımcılığı merkeze alınarak konu edildi. Abdülmecit Mutaf imzalı makale, arşivlerdeki pek çok yaşanmış olayı da gün ışığına çıkarıyor. Osmanlı'da Cinsel Suçların Cezalandırılmasında Cinsiyet Ayrımı mı? başlıklı yazıda, önce o dönemdeki cinsel suçlar tanımlanıyor. İlk kategoride kadınların rızası olmadan maruz kaldığı tecavüz ile sözlü ve fiili taciz var. Bu suçlarda yalnızca erkekler cezalandırılıyor. Cinsel suçlardaki ikinci kategori ise, kadın ve erkeğin kendi istek ve iradeleriyle birlikte olmaları durumuyla ortaya çıkan suçlar: zina, fuhuş ve namahrem olmayan erkekle cinsel ilişki olmasa da açık ya da kapalı bir alanda yalnız kalmak. Bu suçları soruşturmak ve cezalandırmak ise dönemlere göre farklılıklar arz ediyor. Suç olarak tanımını dinde bulan bu fiiller için öngörülen cezalar ise, recm denilen ölüm cezasından, para cezasına, sürgün ve kalebentliğe kadar değişiklik gösteriyor. Ayrıca şu cezalandırma yöntemlerinin de kanunlarda yer aldığına yazıda yer veriliyor: Kazığa oturtma, cinsel organın kesilmesi ya da dağlanması. Ancak yazar, şer-i hukuk denilen İslam'a dayalı hükümlerde kadın ve erkeklere verilecek cezalar arasında bir ayrım gözetilmezken, uygulamada bunun nasıl erkeği cezadan muaf tutan bir hal aldığının örneklerini paylaşıyor. Ancak örfi denilen dini olmayan hukuka sıklıkla başvurulan cinsel suçlarda, ölüm cezasından kaçınıldığı ve suçlananların çoğunlukla para cezasına çarptırıldığı anlatılıyor. Yine de ölüm cezasının, özellikle kadınlara, üstelik vahşice, uygulandığı örnekler de bulunuyor. Fatih Sultan Mehmed zamanında hazırlanan Ceza Kanununda cinsel suçlara yer verildiği ve burada cezaların, suçluların maddi gücü dikkate alınarak çeşitli miktarlarda para cezalarına dönüştürülmesi yer alıyor. Ancak yazıda recm cezasının (toprağa gömülerek taşlanarak öldürülme) uygulandığı en az bir örneğin bilindiği de ifade ediliyor. Ayrıca sözü edilen kanunda, eğer zinayı avret etse cürmin eri vere denilerek, suçlanan kadına verilen para cezasını da kocasının ödemesi öngörülüyor. Nedeni ise, erkeğin onurunun korunması. Zaten bu ve takip eden dönemlerde çıkarılan kanunlarda erkeğe, karısını ve cinsel ilişkiye girdiği bir erkeği yakaladığında öldürmesi halinde cezasızlık öngörülmesinin, bugüne kadar gelen namus cinayetlerini nasıl meşrulaştırdığı da anlatılıyor. Tabii ki, kadınlar için kocalarını başka kadınlarla yakalamaları halinde böyle bir cezasızlık öngörülmüyor. 1631 yılında Balıkesir'in Manyas kazası Kepekli köyünde Mustafa adlı kişi, fuhuşla suçladığı kayınvalidesiyle ona aracılık ettiğini söylediği kişiyi öldürür. Bu örneğe yakın bir tarihte Kudüs yakınlarındaki bir köyden mahkemeye başvuran baba, kızının damdan düştüğünü, tam o esnada da kafasına bir taş düşerek öldüğünü söyler. Köylüleri tanıklık eder ceza almaz. Tarihçi bunun bir namus cinayeti olduğuna şüphe bulunmadığına işaret ediyor. Yazıda başkaca örnekler de sayılıyor: 9 Şubat 1852'de zevcesiyle (karısı) zina yaptığı için Abdülkadir'i öldüren Kürtoğlu Ali serbest bırakılılr. Bir başka olay 6 Kasım 1853'te Tarsus'ta Ali, karısı Meryem'i başkasıyla zina ettiği için öldürdüğünü söyleyince kısastan vazgeçilip para cezasına çarptırılır. Suç sayılan cinsel fiiller denildiğinde daha çok fuhuş ve zinadan yani kadın ve erkeğin rızasıyla birlikte olmasından söz edildiğini hatırlatalım. 1791'de İstanbul Çukurmedrese'de bir kadın, mahallede misafir bulunan taşralı bir grup erkekle yakalandığında, erkekler kalebentlik cezasına çarptırılırken, kadına ölüm cezası verilir. Üstelik cezanın infazı da o dönemde benzer suçlardaki şekliyle asılarak değil, çuval içinde İstanbul Boğazı'nda denize bırakılarak uygulanır. Bir başka örnek de 1790'dan Dönemin padişahı, İstanbul'da fuhuş yapan kadınlardan meşhur olan birkaçının ibret olsun diye asılmasını buyurur. Dönemin kolluk gücü yetkilisi sekbanbaşı da meşhur fahişelerden beşini gece boğdurur ve sabah da üçünün cesedini merkeze, birininkini Üsküdar'a, bir diğerininkini ise Kasımpaşa'ya astırır. Diğer fahişeleri ise bir daha suç işlemeyeceklerine dair tövbe ettirip serbest bırakır. Zina ve fuhuşla ilgili baskın yapma, suçluları teslim etme konusunda mahalle halkını da yetkilendiren Osmanlı kanunlarının yol açtığı baskı ortamı ve suistimallerin, Vurun Kahpeye filmini aratmayan durumlara yol açtığına işaret ediliyor. Pek çok örnekte, bazı kadınların evlerinin kapılarına katran sürülerek ya da boynuz asılarak bir daha o muhitte yaşayamaz hale getirildiği, Namahremde perhizi yoktur, iyi hatun değildir diye çıkarılan dedikodularla onlara hayatın dar edildiği görülüyor. Tanzimat sonrasında çıkarılan ceza kanunlarında zina için bir ceza bulunmadığı anlatılan yazıda, 1860'da zinayla ilgili sadece kadına hapis cezası getirildiği hatırlatılıyor ve 1911'de zina suç olmaktan çıkarılmasa da yapılan değişiklikle erkek için de eşit cezaların öngörüldüğü yer alıyor.