Londra'da 130 yıllık bir kitapçı: Freedom Press

Freedom Press, Londra'da 130 yıldır kesintisiz faaliyetini sürdüren bir kitapçı dükkanı. Karakteri kara-kızıl. Kurucularının arasında ünlü bir Rus prensi ve İngiliz anarşistleri var.Freedom Press'in kurucuları arasında ünlü bir Rus prensi de bulunuyor. Böyle, Rus prensi diye söyleyince daha dikkat çekici geliyor olabilir ama dünyanın neresinde olursa olsun bir kitapçıya girdiğinizde yazdıklarına ayrılmış bir raf bulacağınız Pyotr Kropotkin'den söz ediyoruz. Ziyaretçisine neredeyse sonsuz seçenekler sunan Londra'da Tate Modern, British Museum gibi anlı şanlı müzelerde, Thames kenarında, saraylarda, parklarda, Soho çevresi veya Covent Garden'da, Camden Town'da vakit geçirmek yerine bir kitapçı dükkanının peşine düşmeyi arzulayanlar varsa, buyurun hikayesi... Londra'nın bugün yoğunlukla Müslüman göçmenlerinin tekstil ürünleri sattığı bulvarı Whitechapel'de, hatta tam olarak numara 84b'de küçük bir kitapçı dükkanı... Bir fast food dükkanının yanından girilen ve neredeyse fark edemeyeceğiniz kadar küçük bir avlunun içinde. İlk bakışta diyagonal bir şekilde kara-kızıla boyanmış kapısının verdiği protest havası dışında hiç de dikkat çekici gelmeyebilir. Biraz daha yaklaştığınızda duvarına asılı bir panoda bazılarını tanıyacağınız, bazılarını ise tanımayacağınız kişilerin portrelerini göreceksiniz. İşte bu küçük dükkan, portrelerini astığı Herbert Spencer, Emma Goldman, Errico Malatesta, Alexander Berkman gibi pek çoğunun bir zamanlar yolunun geçtiği, ateşli tartışmaların yapıldığı toplantılara katıldıkları ve kitaplarını bastırdıkları yayınevi olan Freedom Press'e ait. Peşinen söyleyelim, içeri girdiğinizde yüz yıl öncesinin bile küfünü koklayacağınız bir tarihi yapının sizi karşılamasını bekliyorsanız, hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz. Freedom Press'in ünlü siması Kropotkin. Freedom Press'in de anarko komünizmin en önde gelen kuramcısı Kropotkin'in Avrupa'daki politik macerasına koşut bir tarihi var. 19. yüzyılın çalkantısı içinde Avrupa'daki politik dinamizmin önemli unsurlarından biri de anarşist hareketti. Ve Avrupa'nın pek çok başka ülkesinde olduğu gibi, İngiltere'de de bu çevrenin olduğunun ötesine taşınmasına katkı sağlayanlar arasında Rus sürgünleri vardı. İşte Freedom Press de o yılların hercümerci içinde İngiliz anarşistleri ile bu Rus sürgünleri tarafından kuruldu. 1885'te sosyalist hareketlerden koparak ayrı olarak örgütlenen İngiliz anarşistlerine ön ayak olan Charlotte Wilson, Fransa'da hapiste bulunan Kropotkin'in Ocak 1886'da salıverilmesi üzerine onu Londra'ya davet eder. Kropotkin, Londra'ya yerleştikten sonra da geniş bir kesime hitap eden bir yayın çıkarmayı kararlaştırırlar ve Mart 1886'da Freedom adlı gazeteyi yayınlamaya başlarlar. Haziran'da da yayınevini kurup, ilk olarak Wilson'un Sosyalizm Nedir adlı broşünü basarlar. İşte her şey böyle başlar. Anarko komünist gazete olarak tanınan Freedom'un yanı sıra, periyodik yayınlar, kitaplar, broşürler birbirini izler. Freedom Press, Herbert Spencer vee William Morris gibi İngiliz yazarların ve başta Kropotkin olmak üzere, Errico Malatesta, Jean Grave, Gustav Landauer, Max Nettlau, Domela Nieuwenhuis, Emile Pouget, Varlaam Cherkezov, Emma Goldman, Alexander Berkman, Pierre-Joseph Proudhon ve Mihail Bakunin'in eserlerini basar. İlk yıllarında Freedom Press'in yayın faaliyetini ve finansmanını büyük ölçüde Charlotte Wilson üstlenir. Wilson'ın baş yardımcısı da Kropotkin'dir. Birinci Dünya Savaşı koşulları gelip çatınca gazetenin yayınına ara verilir ama yayıncılık sürer. 1936'da İspanya İç Savaşı ve Devriminin yarattığı atmosfer içinde Freedom yeniden yayımlanmaya başlar. Muhalif yayıncılıkları İngiltere'de de olsa baskıdan muaf kalmaz. II. Dünya Savaşı sırasında Freedom Press'i polis basar ve o dönemdeki editörlerinden üçü 1945'in başlarında tutuklanır. Gerekçe de Türkiye'deki halkı askerlikten soğutmak suçlaması benzeri bir Majestelerinin güvenlik güçlerine karşı suç işledikleri iddiasıdır. Bunun üzerine aralarında George Orwell'in de bulunduğu dönemin ünlü yazarları ve politik eylemcileri Freedom'u (Özgürlüğü) Savunma Komitesi oluşturur. Komite, ifade ve düşünce özgürlüğü ile yazma hakları ihlal edilen Freedom'un editörlerinin serbest bırakılması için kampanya yürütür. İşte o Freedom Press, bugün de adını aldığı gazetenin yayınını aylık olarak sürdürüyor ve sanat etkinliklerine, sergilere, toplantı ve seminerlere ev sahipliği yapmaya devam ediyor.