İstanbul'un gizli vahası: Alfred Heilbronn Botanik Bahçesi

Nazi iktidarından kaçarak Türkiye'ye gelen ve Türkiye'nin ilk botanik bahçesini kuran Prof. Alfred Heilbronn Türk Alman botanikçi diye anılıyor. Kurduğu botanik bahçesinin Diyanet'e devredilmesiyle gündeme gelen Prof. Heilbronn 5 binden fazla bitki türüyle İstanbul'un gizli bahçesinin kurucusuydu. Prof. Heilbronn ve botanik bahçesinin hikayesini CNN TÜRK Haber Genel Yayın Yönetmeni Ferhat Boratav anlattı.Alfred Heilbronn... Alman Wikipediasında adı, Alman-Türk botanikçi diye geçiyor.Botanik, farma-botanik (yani tıpta kullanılan bitkiler) ve genetik uzmanı. Doğu Marmara bölgesi dağlık alanlarının florası özel çalışma alanı. 1933te Nazi iktidarının, bugün maalesef yeniden keşfettiğimiz deyimiyle, medeni ölüme mahkum ettiği bilim insanlarından biri.Çareyi Türkiyeye gelmekte buluyor.1935ten 1955e kadar İstanbul Üniversitesi'nde çalışıyor, araştırma yapıyor, Türkiyenin ilk biyolog ve farmakologlarını yetiştiriyor. Hızla Türkçe öğreniyor, asistanı Mehpare hanımla evleniyor, 1941de Alman vatandaşlığından atılınca, Türk vatandaşı oluyor. Çocukları Türkiyede büyüyor, tıp okuyor. Prof. Heilbronn, bu arada başka bir iş de yapıyor. İstanbul Üniversitesi bünyesinde, Türkiyenin ilk botanik bahçesini kuruyor.Bahçe belki artık tek değil, ama hala, en zengin, ve akademik olarak en önemli botanik bahçesi ülkenin.5000den fazla bitki türü var, İstanbulun ortasında bir gizli vaha. Ve 2003ten beri kendi adını taşıyor. Bahçenin hikayesinden bilinmeyen bir bölümü de, Alfred-Mehpare çiftinin, şimdi Almanyada yaşayan İstanbul doğumlu çocukları Kurt Heilbronndan 2008de dinlemiştik: Fotoğrafta Alfred Heilbronn oğluyla görülüyor. Alfred Heilbronnla hem mesleğini hem hayatını birleştiren Mehpare Başarman-Heilbronn da, çalışkan bir botanikçi. Bir taraftan Uludağ bitki örtüsü üzerine çalışıyor, bir taraftan da İstanbul Üniversitesi'nde bir Herbarium, yani kurutulmuş bitki koleksiyonu kuruyor. Ama 1960 yılında onun da akademik hayatı, kocası gibi bir darbe alıyor. 27 Mayısçılar tarafından adı, o ünlü 147ler listesine konuyor, üniversiteden ihraç ediliyor.Mehpare hanım, kurutulmuş bitki koleksiyonunu da alarak, Frankfurta gidiyor, akademik hayatını orada sürdürüyor. 2003 yılında, Botanik bahçesine babasının adı verilince, oğul Kurt Heilbronn, annesinin koleksiyonunun yeniden İstanbul Üniversitesine dönmesini sağlıyor.Böylece Uludağın bitkileri İstanbul-Frankfurt-İstanbul yoluyla yeniden kuruma dönüyor... Her yıl yüzlerce botanik ve farmakoloji öğrencisinin eğitim gördüğü, okul gezilerinin ve meraklısının ziyaret ettiği bu kurum İstanbul ve yakın çevresinde yaşayan insanlara ve yabancı konuklara, bitki dünyasından ilginç örnekler sunuyor. Bahçe şimdi ise müftülük hizmetlerinde kullanılmak üzere 2015 yılında Diyanet İşleri Başkanlığına tahsis edilmesiyle gündeme geldi.