SON DAKİKA
Hipertansiyon, diyabet, kalp, obezite... Kronik hastalıkları önleyebiliriz! Prof. Dr. Osman Müftüoğlu yazdı
Eğer dikkatli bir korunma planı yapabilir ve bilimsel verilere dayanarak uzun süreli bir program ısrarla izlenebilirse, başta “diyabet, hipertansiyon, kalp ve beyin damar hastalıkları ile obezite” olmak üzere kronik hastalıkların neredeyse tamamı önlenebilir sağlık sorunlarıdır. Yapmamız gerekenler ise düşündüğümüzden çok daha kolay şeylerdir: Bu hastalıklarla ilgili genetik mirası ve bizi bunların tutsağı haline getirebilecek yaşam tarzı yanlışlarını kararlılıkla reddedeceğiz.
Eğer bilime ve elimizdeki verilere güvenip yeni sağlık paradigmamız “hastalık bakımı” değil de “sağlık bakımı” olacaksa... Yeni hedefimiz günü değil de sağlıklı yaşam süresini kurtarmaksa...
Amacımız kronik hastalıklardan uzak hem uzun hem de sağlıklı bir hayat ile ömrünüzü tamamlamaksa şu ayrıntı her daim aklınızda olmalı: Sağlam ve uzun vadeli bir sağlık bakımı için çoklu bir veri tabanına yani “MULTİOMİK”e ihtiyacımız var. Bu veri tabanını oluştururken de en az bir 4’lü ekip ile yola çıkmamız lazım.
Genetik verilerimiz (Genomik) Metabolik verilerimiz (Metabolomik) Probiyotik dengemiz (Mikrobiyomik) Protein gücümüz (Proteomik) Bu dörtlü veri tabanı bize sadece daha çok sağlık garantisi de vermez.
Bu mükemmel dörtlü sayesinde kronik hastalıkları daha erken tahmin ve teşhis edebilir, daha hızlı ve kolay tedavi edebilir, hatta yeniden geldiği yere geri bile gönderebiliriz. Multiomik yaklaşım bu nedenle önemlidir.
Sağlık taramalarından geçerken “hangi taramaları neden, ne zaman, ne sıklıkla yapmamız gerektiği” konusunda bu yaklaşım daha iyi sonuç verir.
Sağlık sohbetlerimde ve yazılarımda şu bilgiyi çok sık tekrarlarım:
Sağlıklı olma durumunu “BEYAZ”ın temizliği ve güvenilirliği, hastalık halini ise “SİYAH”ın karamsarlığı ve meçhuliyeti olarak tanımlarsak; beyazdan siyaha geçiş sürecinde hemen her zaman kısa veya uzun bir “GRİ FAZ” döneminin olduğu kesindir. Ve o dönem özellikle kronik hastalıklar söz konusu olduğunda çok önemlidir.
İyi biliyoruz ki akut/hızlı gelişen hastalıklardan -mesela akut boğaz iltihabından- farklı olarak hiçbir kronik hastalık -mesela şeker hastalığı- akşamdan sabaha ortaya çıkmıyor.
Örnek olarak “şeker hastalığı”nı ele alalım. Bu hastalık yıllarca önce “insülin fazlalığı”, ardından “insülin direnci”, sonra seneler süren bir “prediyabet dönemi”ni takiben neredeyse 10-15 yılı bulabilen bir gri faz döneminden sonra ortaya çıkıyor.
İşte bu nedenle kronik hastalıklarla mücadelede “sağlıktan hastalığa” yani “beyazdan siyaha” geçişi simgeleyen gri fazı dikkatle değerlendirmemiz ve mümkün olduğu kadar erken dönemde tanımlayıp yeniden beyaza dönmemiz gerekiyor.
Eğer gri fazın işaretlerini iyi bilir, onu erken tahmin eder veya erken yakalar ve sonra da yok edebilirsek kronik hastalıkları daha rahat önleriz. UNUTMAYIN
Elimizdeki bilimsel veriler neredeyse tepemize vura vura bize diyor ki: Sadece beslenme ve aktivite alışkanlıklarınızda küçük değişiklikler yapıp uykunuz ve stres yönetiminizde çok değil “bir tık” daha dikkatli olabilirseniz sağlık bakımınızda büyük ve mükemmel değişimlere imza atabilirsiniz.
Kronik hastalıkları önlemek için hangi yaşta olursanız olun “sadece başlamanız” bile yeterlidir. Yeterki başlayın. Başlangıç hedefiniz de mümkünse küçük ama sürdürülebilir adımlar olsun.
Önerim o adımları kalıcı kılmanız, giderek büyütmeniz ve size haz veren alışkanlıklara dönüştürmenizdir. Eğer böyle yaparsanız kronik hastalıkları önlemeniz hiç de zor değildir.
Yaşam süresinde küresel bir artış olduğu kesin. Ve bunun insanlığın en büyük zaferlerinden biri olan bilimsel ilerlemelerle bağlantılı olduğundan da en ufak bir şüphemiz yok. Bu alandaki gelişmeleri, mevcutla yetinmeyip daha da ileri taşımak zorundayız. Bunun için 3 önemli bilimsel alanı daha çok desteklememiz ve öne çıkarmamız lazım.
BİR: Gerontoloji
İKİ: Gerobilim
ÜÇ: Geriatrik tıp
GERONTOLOJİ, yaşlanmanın biyolojik, psikolojik ve sosyal yönlerinin incelenmesidir.
GEROBİLİM ise gerontolojinin bir alt kümesidir ve ilerleyen yaşla ilgili çok sayıda hastalık ve bozukluğa yol açan yaşlanmanın biyolojik mekanizmalarını tanımlamaya çalışan disiplinlerarası bir alandır.
Gerontolojik ve gerobilimsel araştırmalara dayanan GERİATRİK TIP ise yaşlı yetişkinlerin oldukça karmaşık, tıbbi ve psikososyal sorunlarıyla ilgilenen iç hastalıkları ve aile hekimliğinin bir alt uzmanlık dalıdır.
İşte bu nedenle “LONGEVITY DİSİPLİNİ” muazzam ve büyük bir interdisipliner bilimsel ve klinik çalışma alanıdır.
Öncelikle ve mutlaka yukarıdaki üç bilimsel alanla iç içe çalışmalıdır.