SON DAKİKA
Fobilerle nasıl başa çıkılır? En çok karşılaşılan fobi türleri
Korku ve fobiler sık sık birbirine karıştırılır. Korku tehlikelerden uzak tutarken, fobi hayatı kişiye zehir eder. Bunları ayırt ederek fobinin üzerine gitmek, nefes egzersizleri yapmak en kolay çözümler. Kedi, asansör ya da yükseklik korkusundan kurtulup daha konforlu bir hayat sürmek zor değil... Uzman Psikolog Esra Ezmeci anlatıyor... (Sabah)
Fobiyi; herhangi bir duruma, nesneye, konuma dair aşırı bir şekilde korku duyulmasına neden olan bir kaygı durumu olarak tanımlayabiliriz. Fobiler, genellikle çocukluk, ergenlik dönemlerinde yaşanan stresli bir yaşantı sonucunda oluşurlar. Bazense kişinin yakın çevresinde bu durumu öğrenmeleri yolu ile fobiler oluşmaktadır.
Günlük hayatta fobi ve korku birbirinin yerine sıkça kullanılsa da aslında aynı şeyler değildir. Korku gerçekte de var olan, görünen tehditlere karşı verilen normal ve zararsız tepkilerdir. Aynı zamanda hayatta bizi istenmeyen durumlara karşı da koruyucu görevi üstlenmektedir. Örneğin yoğun bir trafikte araba çarpmasından korkarak alt geçitten geçmeyi tercih etmek genellikle yararımıza olacaktır.
Fobi, tehlikenin var olan gerçek boyutuna bakmadan verilen aşırı tepkilerdir. Bu durum kişiyi korumaktan ziyade hayatını daha da zorlaştırır. Örneğin görünen hiçbir tehdit olmadığı halde asansörden korkan birinin asansöre binmemek için her gün 10 kat çıkmak zorunda kalması bir fobidir. Kişi fobiye sahip olduğunda günlük hayatının tüm akışını değiştirebilir. Ve bunu yaparken de yaşamdaki tüm kontrolünü kaybedebilir
Korku sadece korku duyulan şey ile karşılaşıldığında hissedilir ve kişi rahatsızlık duymaya başlar. Ama belirli bir süre sonra hayat devam eder. Örneğin yüksekten korkan bir kişi eğer yüksek bir katta oturuyorsa balkonuna gerekli korumalığı sağlayıp korkusunun hafiflemesine yardımcı olabilir. Balkonla ilgili bir deneyim yaşamadığı sürece de balkondan korktuğu aklına gelmeyecektir. Fakat fobisi olan kişi tüm dikkatini ve enerjisini fobi duyduğu şeyden ve onunla karşılacak olma ihtimalinden kaçınarak yaşayabilir. Bu durum bazen daha da artar kişi sürekli fobiyi hissettiği durumdan kaçarak hayatını sürdürebilir.
1. ÖNCELİKLE FARKINA VAR, SONRA KABUL ET: Tedavide en önemli adım yaşanılan durumun önce anlaşılması sonrasında da kabul edilmesidir. Fobinizin farkında olun ve onu kabul edin. Fobiyle başa çıkmak onu yok saymaktan ziyade anlamakla başlar.
2. GÜVENLİ BÖLGELER OLUŞTURMA: Fobi yaşayan kişi, fobiden sürekli olarak kaçmaya çalışır. Fobiden kaçmaya çalışmak yerine kişinin kendisini güvende hissettiği bölgeler oluşturması faydalı olacaktır. Bu güvenli bölgeler kendinizi güvende hissettiğiniz yerler veya kişiler olabilirler.
3. AŞAMALI OLARAK MARUZ BIRAKMAK: Aşamalı olarak maruz bırakmak fobik durumlara kişinin yavaş yavaş kendisini maruz bırakarak kendisini fobik duruma karşı alıştırmaya çalışmasıdır. Bu durum korkulan durumla kişinin karşılaşmayı öğrenerek korkuyu azaltmaya çalışmasıdır.
4. NEFES VE RAHATLAMA EGZERSİZLERİ: Fobi karşısında yaşanan stres ve kaygıyı yönetmek için derin nefes egzersizleri, gerginliği azaltmak adına kas gevşetme hareketleri ve meditasyon gibi rahatlamayı destekleyecek aktivitelerden yararlanılabilir.
5. BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ: Bilişsel davranışçı terapi; korkuları ve fobileri daha iyi hale getirmek için etkili bir terapi yöntemidir. Bu terapi yönteminde korkulan veya fobi geliştirilen nesne veya duruma karşı yanlış düşünce ve inançları tespit edip bunları değiştirmeye yönelik uygulamalar yapılmaktadır.
6. BENZER DURUMU YAŞAYAN KİŞİLERLE AYNI ORTAMDA BULUNMAK: Aynı şeyleri yaşayan kişilerle birlikte destek gruplarında var olmak diğer insanların da size benzer deneyimler yaşadığını görüp daha iyi hissetmenize ve bu durumu yenmek için güç hissetmenize neden olabilir.
7.PROFESYONEL DESTEK ALMAK: Fobilerle başa çıkmakta artık çok zorlanıyor ve bir türlü işin içinden çıkamıyorsanız bu durumda bir terapistle çalışmanız gerekmektedir. Profesyonel bir yardım almak fobilerinizin neden oluştuğunu nasıl başa çıkacağınızı anlamaya ve yönetmeye yardımcı olacaktır.
Yükseklik korkusu (Akrofobi): Yüksek yerlerde bulunmaktan ve yüksek binalara bakmaktan korkmak.
Uçak korkusu (Aviofobi): Uçakla seyahat etmekten yoğun korku ve endişe duymak.
Sosyal fobi (Sosyofobi): Toplum içinde bulunmak ve başkalarıyla iletişim kurmaktan korkmak.
Ölüm korkusu (Tanatofobi): Ölüm veya ölümle ilgili konularla ilişkili aşırı korku duymak.
Fobilerle başa çıkmada kişinin kendi kendine uygulayabileceği en etkili yöntemlerden biri de imajinasyondur. Fobi durumu yaşayan kişi, kaygı geliştirdiği şeyi zihninde hayal ederek korktuğu sahneyle kendini yüzleştirerek bu duruma başlamalıdır.
Yüzleşmeye başlamadan önce bile kişi bu durumla birazdan karşılaşacağını bildiğinden ötürü yoğun bir kaygı yaşayabilir. Bu durumla birlikte aslında şunu da fark etmeye başlar; yaşadığı bu korku nedeniyle bu duyguları yaşamaya başlıyordur. Yani örneğin kediden korkan birinin kedinin ortamda var olması fikrinin yarattığı kaygıdan ötürü heyecan yaşadığının farkına varırsa zihnine olumsuz düşüncelerin geldiğini anlamaya başlar. Bunu anladıktan sonra da fobisine neden olan nesneleri en uzaktan en yakınına gelecek şekilde aşamalı olarak canlandırmalı.
Örneğin kedi korkusu varsa hayalinde o kediyi canlandırarak bu hayal sırasında yaşadığı kaygıyı sıfırlayana kadar bu durumu hayal etmelidir. Sonrasında da bir fotoğrafta o kediyle karşılaşarak bu fotoğrafı da uzaktan yavaşça yakınına getirerek heyecanının sıfırlandığı noktaya kadar bunu yapmalıdır. Yani öncelikle bu durumu soyut olarak yaparken sonra da somut olarak yapmalısınız.
Fobiyle yüzleşmede öncelikle hayal edilen sonrasında fotoğrafla canlı bir canlandırmaya geçilen aşamada o kediye dokunmak temas etmek gerekiyor. Unutmayın ki beyin ancak gördüğüne inanır. Bundan ötürü de öncelikle zihninizi korkmadığınıza inandırırsanız bu durumu çok daha rahatlıkla yenebildiğinizi göreceksiniz. Ya da fobilerle başa çıkmada diğer teknikleri deneyebilirsiniz.
Fobilerle başa çıkmak öncelikle sabır sonrasında da zaman ve kişinin yoğun çaba gerektiren bir süreçtir.
Herkesin fobisi ve bu fobisiyle başa çıkmak için yaptığı şeyler farklıdır. Bunun için sizi daha travmatik hale getirmeyecek size uygun yöntemlerle ilerlemek en sağlıklısıdır.
Unutmayın ki fobileri yenmek ve fobisiz bir hayat sürdürmek mümkündür. Bu süreçte bir destek ile ilerlemeniz süreci elbette daha kolay ve daha cesaretli ilerletmenize neden olacaktır.