SON DAKİKA
Denizlerin Dansı: Gel Git Olayının Nedenleri Ve Sonuçları
Gel-git (Medcezir) olayı, çok doğal bir fenomen olarak karşımıza çıkıyor. Tide yani diğer adı ile gel-git adı verilen olay, okyanus suların periyodik bir şekilde yükselip alçalmasıdır. Gel-git olayının en temel nedeni, Dünya ile Ay arasındaki ve azda olsa Güneş arasında ortaya çıkan çekim nedeni ile meydana gelir. Dünyanın çeşitli bölgelerinde ve çeşitli yüksekliklerde gel-git olayı meydana gelir.
Denizlerin Dansı: Gel Git Olayının Nedenleri ve Sonuçları
Gel-git olayına yol açan ana etken Dünya ile Ay arasında ortaya çıkan bir Kütlesel Çekim Kuvveti olarak bilinir. Bu noktada Dünya ile Ay arasında gelişen yerçekimsel çekim birbirlerini eşit bir şekilde dengeler. Eğer bu çekim kuvveti ise birbirlerini dengeleyemezse bu durumda da Tide üreten kuvvet meydana gelir.
Dünyanın Aya bakan tarafında suya uygulanmış olan çekim kuvveti dünyanın hiç aya bakmayan tarafındaki suya uygulanan kuvvetten her zaman daha fazladır. Ay kütlesel bakımdan Güneş’ten daha az olmasına rağmen kütlesinin küpü ile orantılı olduğundan Güneş’in çekiminden daha fazladır. Bu nedenle de Ay daha baskın bir etkendir. Güneş’in Gel-Git üreten kuvveti ise, Ayın 0,46 katıdır.
Medcezir Olayı Nasıl Oluşur?
Med-cezir olayı, her gün iki defa kabarma, iki kere çekilme şeklinde gerçekleşir. Gel-git olayı; her gün, bir önceki güne göre de 50 dakika daha gecikir. Bu gecikme ise, gel-gitin gerçekleşmesini düzenleyen Ay günü (24 saat 50 dakika) ile Güneş günü ise (24 saat) arasında bulunan farktan ileri gelir. Gel-git nedeni ile, deniz seviyesinde yaşanan alçalma ve yükselme olayı arasındaki seviye farkına, gel-git genliği ismi verilir. Denizlerde ve okyanuslarda ve bu çok farklıdır.
Okyanusun ortasında, 60-80 cm ve kenar denizlerde ise 8-10 m hatta 20 m, iç denizlerde de 20-30 cm kadar gel git genliği vardır. Kuvvetli med-cezirin görülmüş olduğu kıyılardaki dalga ve akıntılar ise, akarsuların getirdiği maddeleri açık bölgelere doğru taşırlar. Aynı zamanda nehirlerin ağızları bu şekilde tortullardan güzelce temizlenir. Bu nedenle de, bu kıyılarda bulunan akarsu ağızları da haliç şeklini alır.
Bazı haliçler ise, büyük gemilerin girmesine elverecek kadar daha derindir. Dünya’nın pek çok önemli limanı olan (Londra, Hamburg vb.) bu gibi haliçlerin sonunda ise, kıyıdan 100 kilometre daha içerde kurulmuştur. Ülkemizde yaşanan Haliç gel-git sonucunda meydana gelmemiştir. Oluşum açısından Ria tipi bir kıyı olarak bilinir.
Gel Git Olayının Kullanımı
Dünya üzerinde bulunan okyanuslar ve denizler, periyodik olarak kabarır ve zamanla geri çekilirler. İnsanoğlu ise, dönemler boyunca bu hareketi izleyerek ve etkilenmiştir. Zamanla bu gücü daha etkili bir şekilde kullanmayı öğrenerek enerji üretmek için kullanmaya başlamıştır. Aynı zamanda balıkçılık ve deniz ulaşımı gibi hayati konularda, bu çekilme ve kabarma hareketine göre çeşitli yöntemler de belirlenmiştir.