3'LÜ MUCİZE! Sağlıklı yaşlanmanın sırrı ortaya çıktı

Sağlıklı beslenme kadar hareketli bir yaşam da sağlıklı yaşlanmanın en önemli etkenlerinden biri. Yorulmazsanız kötü yaşlanırsınız diyen Prof. Dr. Osman Müftüoğlu, sağlıklı yaşlanmanın sırlarını anlattı. Peki yaş alırken nelere dikkat etmek gerekiyor? Uzman isim tek tek anlattı.Düşük dozda potansiyel olarak bedeni zorlayan bir stres etkenine maruz kaldığımızda hücrelerimizin daha sonra karşılaşabilecekleri daha ağır ve daha tehlikeli stresleri, daha kolay ve daha iyi tolere etmelerini sağlayan bazı genetik, metabolik, hormonal vs. adaptif/uyum sağlayıcı değişimlerini teşvik eden süreçleri tanımlamak için kullanılan önemli bir sözcük. Son yıllarda özellikle LONGEVİTY (loncevity) alanındaki gelişmeler, bu sözcüğü daha da popüler hale getirdi. Bilelimki hücrelerimiz de tıpkı bizim gibi olağan ya da olağandışı dış etkilere ve değişen günlük yaşam koşullarına verdikleri tepkilerle hayatlarını ve işlevlerini sürdürürler, bir çeşit hayatta kalma mücadelesi verirler. Bu tepkiler de hormezis sözcüğü ile özetlenen bir çeşit hücresel -doku, organ, sistem ya da bedende- savunma gücü daha da önemlisi direnme yeteneği sağlar.Bu nedenle hormezis her canlı için -ve tabii ki bizim için de- hayatın her döneminde ama en çok da daha hızlı yıprandığımız yaşlılık döneminde çok önemli bir BİYOLOJİK YETENEKtir. Eğer hormezisi iyi kullanabilirseniz zorluklara karşı daha iyi direnir sizi/doku, organ ve hücrelerinizi yıpratmaya çalışan süreçlere karşı daha güçlü ve dayanıklı olursunuz. KISACASI SİZİ ÖLDÜRMEYEN HER ŞEY SİZİ DAHA ÇOK GÜÇLENDİRECEKTİR. İşte bu nedenle arada sırada hormezisi devreye sokmak, onu uyaran çabalara girmek, bedene küçük ve uyarıcı stresler yaşatmak, sağlıklı ve uzun bir yaşam için en az vitaminler, mineraller, antioksidanlar yani tonla para verip(!) her gün haklı olarak inatla yuttuğunuz destekleyici haplardan daha da önemlidir. Daha doğumla birlikte DNAlarımız bitip tükenmeyen bir dış ve iç saldırı altındadır. Ne iyi ki bu saldırıları çocukluk, ergenlik, gençlik dönemlerinde kolay ve ucuz atlatırız. Ama zamanın ve çevresel koşulların yıpratıcı etkisi hücrelerimizdeki tamir mekanizmalarını da güçsüz bıraktığı için özellikle 50li yaşlardan sonra bu bozulmaları düzeltme ihtimalimiz giderek azalır. Oysa hücrelerimizdeki genetik şifrelerimizi saklayan 46 kromozomun her birinde günde en az 2 trilyondan fazla kırılma/bozuşma olmaktadır. Üstelik bunlar sadece hücrelerin doğal çoğalmaları sırasında meydana gelen kırıklardır. Yaşımız ilerledikçe devreye giren farklı kırık nedenleri problemi daha da alevlendirir. Yiyip içtiklerimizle, soluduğumuz havayla ya da deri yoluyla bedenimize giren kimyasal toksinler, doğal radyasyon, bilgisayarlı tomografi taramalarında hatta havaalanlarında güvenlik koridorlarından geçerken maruz kaldığımız X ışınları bile DNA yıpratıcı travmalardır. Diğer taraftan ne yazık ki yaşımız ilerledikçe DNAlarımızda oluşan bu yıpranmaları onaracak enzim sistemleri de bizimle birlikte yaşlanmakta, yorulmakta ve azalmaktadır. Kısacası yaşlılığa hazırlanmak biraz da HORMEZİS sayesinde TAMİR EDİCİ SİSTEMLERİ GÜÇLÜ TUTARAK bu yıpranmaları önleyebilecek süreçleri devreye sokabilme becerisini de gerektirir. Peki, bu işin en kolay yolları nelerdir? VARAN 1: DÜZENLİ VE ZORLAYICI EGZERSİZLER: Sadece 20-30 dakikalık tempolu yürüyüşlerin bile DNAların ucundaki koruyucu telomerleri daha genç tutarak hücresel yıpranmaları yavaşlatabileceği biliniyor. Eğer bu egzersizler esnasında aralıklı yüklemeler yani yüksek tempolu kısa egzersizler de sisteme eklenirse yani süreç daha güçlü bir hormezis çabasına dönüştürülebilirse hücrelerdeki tamir süreçleri daha da genç, güçlü ve formda kalıyor. Bu çabalar mTOR gibi İGF-1 gibi hızlı ve kötü yaşlandıran genetik yolakları baskılarken AMPK gibi SİTÜİNLER gibi hücresel yaşlanmayı bloke eden genleri aktive ediyor.VARAN 2: AÇLIK ORUÇLARI VE KALORİ KISITLAMASI: Daha az yiyip içmenin ve öğün aralarını uzatarak 16 hatta 18 saatlik açlık dönemlerini denemenin bizi daha sağlıklı ve daha dirençli tutabileceği binlerce yıldır bilinen bir geleneksel bir kültür ve deneyimdir. Ama 2013 yılında bu bilgi bilimsel olarak da doğrulanmış, araştırmacısına Nobel ödülü kazandırmıştır. Oruç ve düşük kalorili beslenmek sağlıklı ve uzun bir ömür için mükemmel bir hormezis deneyimidir. Aralıklı oruç çabaları, AMPKyı aktive ederken mTORu susturmaktadır. Yine aynı süreç sayesinde karaciğerde üretilen insülin benzeri büyüme faktörünün de (İGF-1) dolaşımdaki miktarı ciddi ölçüde azalmaktadır. Hatırlatalım: İGF-1 seviyeleri uzun ömürle yakinen bağlantılıdır. Ve İGF-1 arttıkça yaşam süresi kısalmakta, kronik hastalıklar artmakta, sağlığımız bozulmaktadır.VARAN 3: SOĞUK TERAPİSİ: Bilimsel araştırmalar şu bilgiyi de net ve açık olarak doğruluyor: Vücudumuzu düşük sıcaklıklara maruz bırakmak da uzun ömür genlerimizi aktive edebiliyor. Vücudumuzun kendini korumak için ekstra iş yapmasını zorunlu kılmayan nötr ısı alanlarından uzaklaşıp kısa süreli soğuk şoklamalarına girdiğimizde hücrelerimizde farklı pek çok düzenleme anında devreye giriyor. Sağlığı koruyan genler, örneğin sirtüinler de bu soğuk şoklamalarından etkileniyor ve iltihaplanmayı baskılayan, kiloyu dengeleyen faydalı ve koruyucu kahverengi yağları harekete geçiriyor. Bunu yapmak için sadece soğuk bir günde ince bir tişört giyerek kısa süreli bir yürüme deneyimi yapmanız bile yeterli olabiliyor. Ama dikkatli olup süreci fazla uzatmamak yani hastalanmamak koşuluyla! Potansiyel olarak zarar verici herhangi bir uyaran tarafından aktive edilebilen hücresel mitokondriyal stres yanıtı hücrelerimizi daha dirençli, daha genç ve güçlü, daha tetikte tutabiliyor. Neticede bu yöndeki çabalar da metabolizmayı ve bağışıklık sistemini geliştirerek daha sağlıklı ve güçlü kalmamıza yardımcı oluyor. Uzun yıllar sadece hücresel enerji üretimi için gerekli saydığımız mitokondrilere uygulanan streslerin hücresel sinyal yollarını değiştirerek bizi daha genç, formda ve fit yaşlandırabileceği, hatta daha uzun yaşamamıza bile destek olabileceği kesindir. MİTOHORMEZİS olarak tanımlanan bu kavramı hepimizin daha çok ciddiye almasında fayda var.