Nazi rejminin odağındaki örgüt: Gestapo

Naziler, 20. yüzyılın dehşet veren rejimlerinden birini kurup, 5 milyon Yahudiyi Avrupanın ortasında soykırıma uğratmadan önce Almanyayı nasıl teslim almışlardı? İşte bu soruya yanıtın odağında Gestapo var. Nazi rejimi, Goeringin kurduğu, Himmlerin kontrolündeki Reinhard Heydrichin yönettiği bu aygıt ile kuruldu. İşte bir dehşet rejiminin kuruluşunun adım adım hikayesi...Gestapo 12 yıl boyunca Almanyayı, sonra da bütün Avrupayı titretmişti. Yüzbinlerce insan toplumsal gerekler denen şeyin maskesi altında faaliyet gösteren ajanlar tarafından sürgün edilmiş, milyonlarca kişi onun ve kardeşleri SSlerin darbeleri altında ıstırap çekmiş ve ölmüşlerdi. Gestapo Nazi devletinin merkez ekseniydi. Hiçbir ülkede hiçbir devirde bir örgüt böylesine karışık bir yapıya ulaşamamış, asla böylesine salt bir iktidarı elinde bulunduramamış, etkinlikte ve dehşette böylesine güçlü bir noktaya ulaşamamıştı. 30 Ocak 1933te dünyanın 15 yıllık kaderi, Mareşal Hindenburg kabinesinde tayin ediliyordu. Hitler, Reich Şansölyesi ünvanını almıştı. O sırada Reichstag Başkanı olan Goering, sandalyesiz bakan olarak kabineye alındı. Havacılık işleri ve Prusya İçişleri Bakanlığı da ona verildi. Artık Gestapo başrole geçiyordu. Terör Almanyanın üstüne çöktü. Uzun süredir teşhis edilen ve fişlenen Cumhuriyetçi memurlar ve hatta ılımlılar bile görevden uzaklaştırıldılar. Yerlerine güvendikleri Nazileri aldılar. Yüzlerce komiser, müfettiş, üniformalı polis, yani kadronun üçte ikisi SA ve SSlerden gelme Naziler lehine görevlerinden atıldı. Geleneksel bir yönetim kadrosunun içine zorla yerleştirilen bu Nazi kuvvetleri ileride karşımıza Gestapo olarak çıkacaktı. Ayrıca Goering SA ve SSleri günde 3 mark ücretle polis yardımcısı görevine getirmişti; Berlinde 30 bin silahlı ve gamalı haçlı kolluklar taşıyan Nazi de resmi polisin dışında sokaklara hakim olmuştu. İlk saldırı komünistlere karşı başladı. Bütün lokalleri basıldı, parti liderlerinin evleri basıldı, yasa dışı tutuklamalar, işkence ve öldürmeler de Goeringin emriyle devreye girdi. Goering hükümet karşıtı partilerin gösterilerinde polise silah kullanma emri verdi. Bilindiği gibi Reichstag yangını muhalefetin yasa dışı ilan edilmesi ve totaliterliğin kurulmasının fırsatını sağlayan olay oldu. Bugün bu yangının bir Nazi komplosu olduğundan neredeyse hiç kimsenin şüphesi yok. Goering 26 Nisan 1933te çıkardığı bir kararnameyle Devlet Gizli Polisini (Die Geheime Staatpolizei) kurdu ve Prusyanın İçişleri Bakanının yani bizzat kendi emri altına aldı. Aynı gün Diehls şef yardımcılığına atandı. Almancada Geheimehem gizli hem de özel anlamına gelir. Gestapo gerçekten de hem gizli hem de partinin ve bir kişinin emrindeydi. Bütün totaliter devletlerde olduğu gibi parti ve devlet, en önemli bütünleşmesini bu alanda yaşıyordu. Düzenleme işi polisle bitmedi. Yargıçlar ve devlet memurlarına geçildi. 7 Nisan 1933 tarihli yasa faşizm aleyhtarı, Yahudi veya solcu memurların ve yargıçların işten el çektirilmesi imkanını tanıyordu. 22 Haziranda Goering bir bakanlık emriyle memurlara, devlet hizmetinde çalışan personelin konuşmalarını eleştirmeye cüret edenleri ihbar etme emrini verdi. 30 Haziran tarihli bir başka emirnameyle aynısı işçilere uygulandı. Kısa zamanda Almanyayı ağı içine alacak, o bitmez tükenmez casusluk, göz hapsi ve muhbirlik rejimi böyle kuruldu. Goering Prusyada Gestapoyu örgütlerden Heinrich Himler de benzeri bir tutkuya kapılarak siyasi polise dayandıracağı bir iktidar sağlamayı aklına koymuştu. Mart 1933te Münih polis müdürlüğüne, bir ay sonra da tüm Bavyera Siyasi Polis Müdürlüğüne getirilmeyi sağladı. Ve derhal SSlerin şefi olmasından da yararlanarak kilit noktalara kendi adamlarını yerleştirmeye koyuldu. Ama bunu yaparken SAlarla burun buruna geldi. Zira onlar da gözlerini aynı noktalara dikmişlerdi. Ekimde Reichın ikinci büyük kenti ve özgür bir devletin başkenti olan Hamburgun polisini kontrol altına aldı. Kısa bir süre sonra Prusya dışında tüm Almanya Himmlerin kontrolüne girmişti. 20 Nisan 1934te Goering Gestaponun yönetimini Himmlere devretti. Ama yine de son bir tedbiri ihmal etmedi. Kendisi hukuken şef olarak kalacak, mevkii fiilen Himmler işgal edecekti. Himmler o güne kadar bir yığın devletin ve kentin polis şefi olmuştu ama bu görevleri fiilen yerine getirmiyor, vekiller görevlendiriyordu. Bu vekilleri SSler arasından güvendiği kişiler arasından seçiyordu. Bunlardan biri de Baavyeradaki vekili Reinhard Heydrichti. Himmler amacına ulaşır ulaşmaz Berline yerleşti ve Almanyanın tüm siyasi polislerini birleştirdi ve Reinhard Heydrichi de Berline getirerek Gestaponun merkez şefliğine atadı. Heydrich bir canavardı. Gestaponun en vahşi cellatları bile onu tanıyınca dehşetle titremişlerdi. Korkunç görevi çelik gibi sinirlere sahip olmasını gerektiriyordu ama Heidrichin sinirleri zayıftı. Sık sık öfke krizleri geçirir, haykırır, köpürür ve astlarını tehdit ederdi. Hasımlarının olduğu kadar dostlarının da başarılarını çekemez, iktidara, mevkiye, unvana, paraya doyamazdı. En üst makama göz dikmişti ve ona erişmek için her şeyi yapmaya hazırdı. Hitler Gestaponun ayrıcalıklarını en baştan tespit etmişti: Partinin bütün servislerine, bunların dalları ve ilgili kuruluşlarına, Gestaponun yetkisinde olan işler hakkında soruşturmalara girişmelerini yasaklarım. Siyasi polisle ilgili bütün olaylar şimdiye kadar olduğu gibi bundan sonra da Gestaponun yetkili servislerine iletilecektir. Partinin kulağına gelecek bütün suikast ve devlete ihanet olaylarının, devletin gizli polisine duyurulması gereğini özellikle tekrarlarım. Kendi inisiyatifiyle araştırmalara ve soruşturmalara girişmek, bu ve bundan başka konular partinin yetkisi içinde değildir. SSlerin elinde ve onunla bütünleşmiş olan Gestaponun ilk icraatlarından biri, aslında SSin özel bir birliği olduğu, SAların ortadan kaldırılması oldu. Reich Başkanı Mareşal Hindenburgun ölümünün hemen ertesi günü Hitler bir yasa ilan ederek Reich Şansölyeliği ve Başkanlığını birlikte eline aldı. Ertesi gün Hindenburgun ölümü ilan edilir edilmez Reichwer üyelerine sadakat andı verdirdi. Artık Alman ordusu da Führerin şahsına bağlanmıştı. Reinhard Heydriche bağlı olan ve SSin iç güvenlik birimi olarak iş gören SD, 1934ün ikinci yarısında partinin tek haber alma servisi haline getirildi. SD hala bir devlet örgütü değildi ama o kadar genişlemişti ki halkın büyük bir yüzdesini içine almıştı. Kurulduğundan beri SD bütün haber alma servisleri gibi muhbirler kullanmıştı; bunlara iyi bir görünümde olsun diye gönüllü üyeler adı verilmişti. Birçoğu geçici pirimlerle veya masraf karşılığından başka ödenek almıyor, muhbirliği siyasi inançları veya kişisel zevkleri için yapıyorlardı. İktidarın ele geçirilmesinden önce SDde devamlı çalışanların sayısı 30-50 arasındayken 1934ten başlayarak gönüllüler daha da arttı, 30 bini buldu. Bu gizli ajanlar her sınıf halktan seçiliyorlardı. Üniversite profesörleri göz hapsindeydiler, SD ajanları olan öğrenciler derslerde notlar alıyor ve bunlar profesörlerin siyasi tutumlarını yargılamaya yarıyordu. Savaşın sonunda muhbir ağının çoğunu kadınlar meydana getiriyordu. Bunlara yeni bir ad takılmıştı: V. Manner (güvenli adamlar). Reinhard Heydrich Temmuz 1934 itibarıyla SD aracılığıyla müthiş bir belgeleme işine başladı. Sosyal toplulukların incelenmesine temel alınacağı bahane edilmekle beraber gerçek amaç eski ideolojilere hala az çok bağlı kalmış kişileri nasyonal sosyalizme çevirmeye yarayacak eğitimin temel esaslarını tespit etmek. Bu yapılanmanın yaratıcıları da daha sonra Polonya ve Danimarkada Nazi rejiminin korkunçluklarını sergileyecek olan Dr. Mehlhorn ve Dr. Bestti. Reinhard Heydrichin haber alma konusundaki projelerinden biri de Kittynin Salonuydu. Heydrich, bir konak kiraladı, lüks ve konforla döşeyerek orasını bir randevuevi haline getirtti. Odalara ve barın samimi köşelerine mikrofonlar, binanın mahzenlerine ses kayıt cihazları yerleştirildi. Arthur Nebe adlı bir Gestapo çalışanına kadınları bulma görevi verildi. Çok geçmeden Kittynin Salonu seçkin müşterilerle dolup taşmaya başladı. Bu usulle çok değerli bilgiler elde edildi. 10 Şubat 1936da Goering, Prusya Başbakanı sıfatıyla ilerde Gestaponun temel yasası adını alacak olan metni imzaladı. Bu yasa Gestaponun ülke içinde devlete düşman güçler hakkında araştırmalar yapabileceğini düzenliyordu. Ayrıca Gestaponun fiil ve işlemlerinin idari mahkemeler önünde dava konusu olamayacağını da belirtiyordu. Bu yasanın yayımlandığı gün, Goering ile Frickin imzalarını taşıyan bir de yürütme kararnamesi çıkarıldı. Bu, Gestaponun bütün ülkeyi kapsayan tedbirler alabilme erkine sahip olduğunu belirtiyordu. Başka bir paragraf ise Reinhard Heydrich tarafından esinlenmiş olup Gestaponun toplama kamplarını yöneteceğini belirtmekteydi. Ancak Heidrichin maddi çıkar heveslerini bilen Himmler uygulamada buna engel oldu ve kampların yönetimini SSin özel bir kısmına verdi. 17 Haziran 1936 tarihli bir kararnameyle de Himmler tüm Almanya polisinin en yüksek şefi konumuna getirildi ve tüm polis kuvvetleri tek elde toplandı. Himmler polis servislerini iki kısma ayırdı: ORPO (Ordnungspolizei) düzeni sağlayan polis ve SİPO (Sicherheitspolize) güvenliği sağlayan polis. İkinciler sivil soruşturma servisleriydi. Birleştirilmiş, merkezileştirilmiş, askerileştirilmiş ve Nazileştirilmiş olan bu polis, Himmlerin geçmişteki düzenleme devresinde denediği adamlarına teslim edilmişti. Gestapo ordunun denetim altına alınmasında da rol oynamıştı. Hitler ve Nazi partisinin yöneticileri ordudan hep çekiniyor ve ordunun nasyonal sosyalizmi benimsediğine inanmıyorlardı. Hitlerin Kara Kuvvetlerim tutucu, Deniz Kuvvetlerim Hristiyan, Hava Kuvvetlerim nasyonal sosyalist dediği aktarılıyor. Kara kuvvetleri gerçekten de monarşist kalmış ve hala imparatorun yaş gününü açıkça kutlamaktan çekinmiyordu. Ayrıca Hitlerin eski bir onbaşı olmanın verdiği aşağılık kompleksi ve şartlı refleksiyle bir subayla karşılaştığında hazır ol durumuna geçtiği anlatılıyor. Sonraları kendisine hep talepçi olarak gelen bu subaylara ve generallere alıştığı ama onları hep yabancı saydığı belirtiliyor. 1933 ilkbaharında Alman ordusu üç kişinin elindeydi. Savaş Bakanı General von Blomberg, Kara Kuvvetleri Komutanı General von Fritsch ve Genelkurmay Başkanı General Beck. General von Blomberg Nazilerle fazla uyum içinde görülmekten eleştiriliyordu. Blomberg, Hitlerin General von Schleicher ve General von Bredowun öldürülmesini tertiplemesine, mareşal yapılmak karşılığında sessiz kalmış, Hitlere sadakat yemini etmiş ve orduda Oyuncak aslan denilen birisiydi. Savaş Bakanı olmayı bekleyen General von Blomberg 1938te genç bir kadınla evlendi ve balayı için İtalyaya doğru yola koyuldu. Gestapo ise Hitlerin önüne Blombergin evlendiği kadının bir fahişe olduğunu, ailesinin ise kriminal işlere bulaştığını gösteren bir dosyayı koydu. Hitler bu evliliği geçersizleştirdi, Blombergin bir daha şansölyeliğe girmesi ve üniforma giymesi yasaklandı. Ordu hiyerarşisinde Blombergin yerini alması beklenen General Werner von Fritsch için de Gestapo hemen devreye girdi ve 1935te örtbas edilmiş bir olayın dosyası ortaya çıktı. Cezaevinden çıkarılıp getirilen ve bir dönemde Gestapoda zengin ve yüksek mevki sahibi eşcinselleri takip etmekle görevli olarak çalışmış olan Hans Schmidtin ifadelerine başvuruldu. Schimidtin ismini verdikleri arasında Fritsch adlı bir subay da vardı. Blomberg olayının hemen arkasından böyle bir şeyin yaşanması orduda tertip şüphesini uyandırdı ancak Gestapoya açıktan karşı çıkmaya da cesaret edemiyorlardı. İddialar ordu tarafından soruşturulduğun da ise ortaya çıkan şey şuydu: Sözü edilen Yüzbaşı von Fritsch diye birisiydi. General ile ilgisi yoktu. Gestaponun rolü ortaya çıkmıştı, tanıklar çarçabuk ortadan kayboldu, yüzbaşı da birkaç gün sonra öldürüldü. Ama sonuç değişmedi, Fritsch de bu şekilde saf dışı bırakıldı. Kaba ve sert bir karar duruma son verdi: 4 Şubat 1939da Führerin gizli emirleri gün ışığına çıktı. Radyodan Hitler, Savaş Bakanı Blombergin uzaklaştırıldığını ilan etti. Emekliye ayrılmıştı ama nedeni açıklanmadı. Kara Kuvvetleri Komutanı von Fritsche gelince o da sağlık nedeniyle görevden affını istemişti. 12 Marta gelindiğinde Alman birlikleri Avusturya sınırını aşıyorlardı, generaller arada kaynayan olayları unuttular. Hitler 4 Şubatta Savaş Bakanlığını lağvetti; Alman ordusunu doğrudan kendi emrine aldı. Almanyada Nazilerin tüm rakiplerini ortadan kaldırmalarını ve tüm kurumları denetimlerine almalarını sağlayan Gestapo, işgal edilen ülkelerde yaşatılan vahşetin de odağındaydı.