İşte gerçek darbeciler

Türkiye'de son yıllarda en sık telaffuz edilen kavramlardan biri darbe. Hatta 2007 yılında başlayan Ergenekon davaları ve ardından açılan Balyoz davasında sanıklara yöneltilen suçlama darbeydi. Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya yargılandı ve bu suçtan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldılar. Daha sonra siyasetin günlük dilinde kullanım alanı genişleyen darbenin, her muhalife yöneltilen bir suçlama olduğu yorumları yapıldı. Gezi eylemlerine katılanlar da anayasal yolları kullananlar da darbe girişimi ile suçlandı. Son olarak bir taraftar grubu olan Çarşı hakkında hazırlanan iddianamede de bu suçlamanın yer alması, tepkilere ve tartışmalara yol açtı. Peki gerçekte darbe ne ve darbeciler kimler? Yanıtını merak ediyorsanız, işte gerçek darbeciler...27 Mayıs 1960'ta albay ve daha alt kademedeki subaylarca gerçekleştirilen darbe sonrasında, cuntacılar tarafından askeri uçakla İzmir'den Ankara'ya getirilerek Milli Birlik Komitesi'nin başına geçti ve darbenin lideri olarak kabul edildi. Darbenin ardından hazırlanan 1961 anayasasının kabul edilmesinin ardından 10 Ekim 1961'de yapılan genel seçimlerden sonra oluşturulan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından cumhurbaşkanlığına seçildi. II. Dünya Savaşı ardından iç savaş yaşanan ülkenin gizli servisinde etkin görevler üstlenen ve 1959 ile 1964 arasında CIA ile ilişkileri yürüten başlıca kişi olan Yorgo Papadopulos, 1967 askeri darbesini hazırlayan subayların başında geliyordu. Kral II. Konstantin'in ülkeyi terk etmesinden sonra Başbakan ve Savunma bakanı oldu. 1973'te bir diğer cunta üyesi Dimitrios Yuannides tarafından devrilene kadar cuntanın liderliğini yaptı. Baas Partisi'nin iktidara geldiği 1968 darbesinde kilit rol üstlendi. Darbenin ardından yardımcılığını yaptığı Cumhurbaşkanı Ahmed Hasan el Bekir'in sağlığının kötüye gitmesi üzerine 1979'da Irak Devlet Başkanı oldu. İktidarı boyunca Şiilere ve Kürtlere yönelik acımasız sindirme girişimlerinde bulundu, İran ile savaştı. Kuveyt'i işgal etti ve sonrasında yaşanan Körfez Savaşının ardından iktidarını korumayı başardı. İsrail'e karşı olan tutumuyla özellikle Arap dünyasında belirli bir saygınlık kazanmış olmakla birlikte, özellikle Batı dünyasında genel olarak zalim bir diktatör olarak tanımlandı. 2003'te El Kaide'ye destek verdiği suçlamasıyla ABD'nin başını çektiği koalisyonun Irak'ı işgalinin ardından iktidarı sona erdi. İşgalden 8 ay sonra yakalanarak 30 Aralık 2006'da idam edildi. Eski Libya lideri 1969 yılında yaptığı darbe ile iktidara geldi. 1970'den 1972'ye kadar Libya başbakanlığı, 1972'den 1979'a kadar ise Libya devlet başkanlığı görevini yürüttü. Kaddafi, 1979-2011 yılları arasında Libya Arap Halk Sosyalist Cemahiriyesi'nin Kardeşçe Lideri ve Bir Eylül Büyük Devriminin Rehberi unvanını kullanarak, resmî bir görevi olmadan toplam 42 yıl boyunca Libya'yı yönetti. Tunus'ta başlayan Arap isyanları sürecinde ülkede çıkan iç savaş sonucunda rejimi devrildi ve Kaddafi de linç edilerek öldürüldü. 1970 yılında babası Seyid İbn Tamur'u bir darbe ile tahttan indirerek iktidarı devralmış ve o tarihten beri tahttadır. 11 Eylül 1973'te Salvador Allende'nin Unitad Popular (Halk Cephesi) hükümetini bir askeri darbe ile devirdi 1990 yılına kadar ülkede bir dikta rejimi kurdu. Allende, başkanlık sarayında darbeye karşı direndi ve elinde silahla cuntacılara karşı koyarken öldürüldü. Darbenin ardından toplama kampları oluşturuldu, binlerce muhalif işkencede öldürüldü, uçaklardan denize atıldı. Binlerce Şilili ülkeden kaçtı, sürgüne gönderildi. General Pinochet cunta yönetiminin işbaşından gitmesinin ardından yargılandı ve İspanya'da ev hapsinde tutulduğu sırada 10 Aralık 2006'da 91 yaşında öldü. 1977 Seçimleri sonunda karışıklık yaşanan Pakistan'da yaptığı bir askeri darbeyle 5 Temmuz'da seçimle iş başına gelmiş olan Zülfikar Ali Butto hükümetini devirdi ve ülkede tüm muhalif politik aktiviteleri yasakladı. Bir yıl sonra Fazal Elahi Çaudhri'nin cumhurbaşkanlığından istifa etmesi üzerine cumhurbaşkanı oldu. Halk arasında hala geniş bir desteğe sahip olan Butto'yu tartışmalı bir yargılama sonunda, muhalif bir milletvekilini öldürme emrini vermek suçundan idam ettirdi. Butto'nun idamının ardından seçimlerin süresiz olarak ertelendiğini açıklayarak siyasi partileri kapattı, grevleri yasakladı, basına da sıkı bir sansür koydu ve bütün ülkede sıkıyönetim uygulamaya başladı. 1979 yılında yürürlüğe soktuğu Hudud Yasası ile kadınlar tecavüze uğrasa dahi zina yapmakla suçlanıp ağır cezalara çarptırıldı. 1980 yılında Ziya ül Hak'ın kararıyla pasaportlara din hanesi konuldu. 17 Ağustos 1988'de uçağı füzeyle düşürülerek öldürüldü. 3 Ağustos 1979 tarihinde kanlı bir Askeri darbe ile baskıcı bir rejim kuran ve katliamlar yapmış olan Francisco Macias Nguema'yı devirdi ve ölüm cezasına çarptırdı. Ekim ayında da resmen devlet başkanlığı görevini üstlendi. Hala aynı görevi sürdürüyor. Mbasogo aynı zamanda Afrika Birliği Başkanı. 12 Eylül 1980'de liderlik ettiği askeri darbe ile yönetime el koydu. Yaptığı darbede 650 bin kişi gözaltına alındı, 230 bin kişi yargılandı. 7 bin kişi için idam cezası istendi, 517 kişiye idam cezası verildi, 50 kişi idam edildi. On binlerce kişi kamuda sakıncalı denilerek işten atıldı, 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti. Yüzlerce kişi işkencede ve polis baskınlarında öldürüldü. 171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi. Cezaevlerinde ise toplam 299 kişi öldü. Daha sonra hazırlanan anayasanın sunulduğu referandumda kabul edilip, yürürlüğe girmesiyle Cumhurbaşkanı oldu. 2010'da yapılan anayasa değişikliklerinin ardından açılan davada yargılandı ve 18 Haziran 2014'de 97 yaşında müebbet hapis cezası verildi ve orgenerallik rütbesi erliğe düşürüldü. Gine'nin bağımsızlığını kazandığından beri devlet başkanı olan Ahmed Sekou Toure'nin ölümünün ardından yapılacak seçimlerin hemen öncesinde 3 Nisan 1984'te yaptığı askeri darbe ile yönetime el koydu. 1987'de bir askeri darbeyle Cumhurbaşkanı Thomas Sankara'yı devirerek Cumhurbaşkanı oldu. Tunus'ta Ulusal Güvenlik'in başında görev yapan, burada siyasi muhaliflere ve rejimi tehdit eden unsurlara karşı gösterdiği başarılar sonrasında içişleri bakanlığına atanan Zeynel Abidin Bin Ali, Cumhurbaşkanı Habib Burgiba tarafından 1 Ekim 1987'de Başbakan olarak atandı. Kasım 1987'de Burgiba'nın sağlık durumunu gerekçe gösteren bir darbe ile görevden alınması sonrasında devlet başkanlığına getirildi. 23 yıllık iktidarının ardından 2010'da Arap isyanlarının fitilini ateşleyen ayaklanma ile devrildi ve ülkeyi terk etti. General Ne Win tarafından düzenlenen askeri darbenin ardından cunta ile yönetilen ülkede bu cuntanın önemli isimlerinden biri oldu. Devlet başkanının sağlık sorunlarını gerekçe göstererek bu görevi bıraktığı 1992 yılında Savunma Bakanı ve Silahlı Kuvvetler Komutanı olarak onun yerini aldı. Burma olan ülkenin ismini Myanmar olarak değiştirdi. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı sırada Sudan Ordusu kansız bir darbeyle hükümeti devraldı, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirildi. Ömer el-Beşir, 4 Mart 2009 tarihinde Savaş Suçları Mahkemesi'nce Darfur'da 300 bin kişinin öldürüldüğü, 2 milyon 700 bin kişinin evlerini terk etmek zorunda kaldığı çatışmaların sorumlusu olarak suçlandı. 1994 yılında bir askeri darbe ile ülkenin kontrolünü ele aan Yahya Abdul-Azziz Jemus Junkung Jammeh o zamandan beri görevde. 2004'te gazetecilerden hükümetine itaat etmelerini istedi, veya cehenneme gidin dedi. 2008'de İtalya Palermo'da Güvenlik ve Barış (IPSP) Uluslararası Parlamentosu'nun barış arayışı ödülünü aldı. Yine aynı yıl ABD'de Kentucky ve Nebraska'da onur unvanı verildi. 1977'de veliaht prens ilan edilen ve aynı yıl savunma bakanlığına atanan Hamad bin Halife es-Sani 1995'te kansız bir darbeyle emir olan babasını tahttan indirerek onun yerine geçti. 25 Haziran 2013'te de görevini resmen Veliaht Prens Şeyh Tamim bin Hamad El Sani'ye devretti. 1999 yılında gerçekleştirdiği bir askeri darbe sonucunda yönetimi ele geçiren Pervez Müşerref, kendisini cumhurbaşkanı ilan etti. Siyasi dengelerin değişmesi üzerine, 2007'de anayasaya aykırı bir biçimde olağanüstü hâl ilan ettiği ve yargı mensuplarını tutuklattığı gerekçesiyle vatana ihanet ile suçlandı. Benazir Butto ve Nevab Ekber Bugti'nin ölümleriyle ilgili suçlamalar da yöneltilen Müşerref, gelen baskılar üzerine 18 Ağustos 2008'de görevinden istifa etti. 2003'de başlattığı isyanın ardından askeri güç ile iktidara gelen François Bozize, 2013'e kadar ülkenin devlet başkanıydı. 2011'de yapılan seçimleri kazanan Bozize, bu kez Seleka Koalisyonu adı altında toplanan muhaliflerinin silahlı isyanı sonucu yapılan darbeyle iktidardan indirildi. Yerine isyanın lideri Michel Djotodia geçti. Ülkede karışıklıklar hala sürüyor. Fijili deniz subayı Josaia Voreqe Bainimarama 2006 yaptığı askeri darbe ile yönetime el koydu. Bainimarama, Nisan 2009'dan itibaren ülkenin Başbakanı, aynı zamanda da İçişleri, Göç, Kamu Hizmeti, Yerli ve Multi-Etnik İşler, Maliye ve Dışişleri Bakanı ve Fiji Askeri Kuvvetleri Komutanı. Moritanya'da Ağustos 2005 darbesinin önde gelen isimlerinden Başkan Muaviye Veled Seyyid Ahmed et-Tayi'yi deviren bir darbe yapan General Muhammed Veled Abdül Aziz, Ağustos 2008'de ise bir darbe daha gerçekleştirerek Devlet Başkanı Seydi Muhammed Veled Şeyh Abdullah'ı devirdi. Ardından Yüksek Devlet Konseyi Başkanı olan ve bu görevinden 2009 Nisan'ında istifa eden Aziz, seçimlere girdi ve devlet başkanı seçildi. Madagaskar'da 2006'da Marc Ravalomanana'nın kazandığı seçimlerden üç yıl sonra 2009'da başkentin belediye başkanı olan Andry Rajoelina bir askeri darbeyle yönetimi ele geçirdi. Ülkede 2013'te seçimler yapıldı ve Rajoelina 25 Ocak 2014'te görevinden istifa etti. Honduras'ta 2009 yılında anayasayı değiştirmek isteyen Devlet Başkanı Manuel Zelaya'nın yaptırmak istediği kamuoyu yoklamasıyla başlayan tartışmalı sürecin sonunda askeri darbe yapıldı. Darbenin ardından bir politikacı olan Roberto Micheletti 28 Temmuz 2009-27 Ocak 2010 arasında geçici Cumhurbaşkanı olarak göreve getirildi. Tahrir isyanı sonucunda Hüsnü Mübarek iktidarının yıkılmasının ardından yapılan seçimlerde Muhammed Mursi Cumhurbaşkanı seçildi ve Abdulfettah Sisi'yi, Hüseyin Tantavi yerine Genelkurmay Başkanlığına getirdi. Ancak bir yıllık sürede Mursi'nin baskıcı bir rejim kurmaya yönelmesi ve anayasayı bu yönde değiştirmeye yönelmesiyle Tahrir olayları yeniden başladı ve Genelkurmay Başkanı Sisi, 2013'te bir darbe ile Mursi'yi devirdi. Mısır'da Yüksek Anayasa Mahkemesi Başkanı Adli Mansur'un geçici Cumhurbaşkanlığına getirilmesinin ardından Mayıs ayında yapılan seçimleri kazanarak cumhurbaşkanı oldu.