Banknotlarımız böyle olsaydı...

Yaşar Üniversitesi Öğretim Görevlisi Orhan Okay, tedavüldeki banknotları yeniden tasarlayarak ilginç bir çalışmaya imza attı. Tasarımcı Okay, getirdiği çağdaş çizginin yanısıra aslında kullanıma dair de bir öneri sundu, banknotun bir yüzünü yatay, bir yüzünü ise dikey kullandı. Her gün milyonlarca kişinin kullandığı banknotlara modern ve çağdaş bir bakış açısı getiren tasarımcı Okay, Cnnturk.com'un sorularını yanıtladı. Gözde Akgüngör Pamuk / Cnnturk.comYaşar Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Endüstriyel Tasarım Bölümü Öğretim Görevlisi Orhan Okay Cumhuriyet Dönemi Türk Banknotları konulu yüksek lisans tezi kapsamında hazırladığı bu proje, aslında 3 yıllık bir veri toplama ve araştırma sürecinin son aşamasıydı. Okay projesinin bu kadar popüler olacağını tahmin etmiyordu. Pek çok tasarımcı gibi, çalışmalarını uluslararası bir tasarım sitesinde paylaşmıştı ki bir anda sosyal medya marifetiyle pek çok kişiye ulaştı. Tasarımcı Okay, bu projeyle halen tedavülde olan Türk Lirası banknotlarını, süregelmiş klasik, oryantalist tasarım anlayışından çıkarıp günümüz grafik tasarım bakış açısıyla yeniden yorumlamayı amaçladığını; yapısal problemleri, yeni tasarımla aşmaya çalışarak, tasarımlanan nesnenin bir Türk banknotu olduğu algısından da uzaklaşmadan, banknotu daha modern ve çağdaş bir çizgiye kavuşturmaya çalıştığını söylüyor. Peki milyonlarca kişinin elinde dolaşacak olmasının dışında banknot tasarlamanın cazibesi ne olabilirdi? Okay, banknot tasarımının heyecan verici bir süreç olduğunu belirterek Tıpkı pullarda olduğu gibi küçücük bir alanda en fazla bilgiyi vermeli, fonksiyonel ve anlaşılır olmalı. Görebilen bireyler kadar göremeyenlerin veya renk körü kimselerin de dostu olmalı... diyor. Tasarıma görsel olarak yeni bir soluk getiren Okay'ın bu tasarımla birlikte bir de önerisi var aslında: banknotun dikey kullanılması. Çünkü parayı cebimizde, cüzdanımızda taşırken ya da değiş tokuş ederken hep dikey tuttuğumuzu söylüyor. Okay Birine para uzatırken yatayda tutmaya çalışıp (ki bu çaba ister) uzattığınız hiç oldu mu, ya da para sayarken onu yatay tutarak saymaya çalışan birine rastladınız mı? Neredeyse her zaman dikey yönde kullandığımız kağıt paralarımızın üzerindeki rakamlar ve yazılar neden yatay olarak yazıyor öyleyse? diye soruyor. Banknotların bir yüzü yatay bir yüzü dikey. Dikey yüzünde Atatürk, yatay yüzünde ise Seyit Onbaşı, Atilla İlhan, Köy Enstitüleri, Assos Antik Kenti, Nasîrüddin Tûsî ve Bahriye Üçok yer alıyor. Seçilen görsellerde ulusal değerlere bağlı kalınarak, sadece tarihi figür ve öğeler değil güncel konuları da içinde barındıran ve bu sayede durmadan gelişmekte olan bir Cumhuriyet intibasını da yaratmayı hedefleyen görseller kullanılması gerektiğini düşünüyor Okay. TL simgesi de bulunmuyor tasarımlarda, zaten bunun çok kabul gören bir uygulama olmadığını, dolar veya euro'da da kullanılmadığını söylüyor Okay. Peki mevcut banknotların nesi vardı diye sorduğumuzda şöyle yanıtlıyor: Halen cüzdanlarımızda bulunan banknotlar üzerlerinde çok emek olan ürünler. Ancak ne yazık ki; renk tonlarının net bir biçimde ayrılmamış olması, 20 lirada halen bulunan ciddi perspektif hataları, paralarımızın her iki yüzünde de yer alan ve finansal değerini belirten rakamların banknotun yatay tasarımına paralel bir biçimde yerleştirilmiş olması ve bunun alışveriş sırasında yol açtığı ergonomik sorunlar gibi çeşitli problemlere de sahip Merkez Bankası bir gün bu banknotları kullanır mı acaba? Tasarımcı Okay, gelişmiş ülkelerde bu tür tasarımların tasarım ajanslarına veya bağımsız tasarımcılara yaptırıldığını belirtiyor ve şunu söylüyor: Ülkemizde de bağımsız tasarımcıların bu konuda söylemek isteyeceği çok söz olduğunu düşünüyorum. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası oldukça gelişkin teknolojilere sahip sofistike ve özerk bir kurum. Tasarımlarımı kullanmak isterler ise gurur duyarım. Ancak Merkez Bankası tarihine bakıldığında bu kurum için oldukça radikal bir karar olur.