1 Mayıs Marşı'nın hikayesi

1 Mayıs'la özdeşleşen 1 Mayıs'ın marşı; Günlerin bugün getirdiği, baskı zulüm ve kandır / Ancak bu böyle gitmez, sömürü devam etmez / Yepyeni bir hayat gelir, bizde ve her yerde... Ünlü nakaratını ise neredeyse bilmeyen yoktur: 1 Mayıs, 1 Mayıs işçinin, emekçinin bayramı / Devrimin şanlı yolunda ilerleyen halkların bayramı... Peki bu marşın tarihçesi ne, kim besteledi, ilk kez nerede söylendi? İşte bugün kitlelerin hep bir ağızdan söylediği 1 Mayıs Marşı'nın hikayesi...1 Mayıs Marşı'nın hikayesi, 1974te Bertolt Brechtin Maksim Gorkiden uyarladığı Ana adlı oyunun, Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sergilenmesine uzanıyor. Rutkay Azizin sahneye koyduğu oyunda Erkan Yücel, Savaş Yurttaş, Yaman Okay, Meral Niron, Erol Demiröz gibi oyuncular rol alıyor. Oyunun müziklerini yapan Sarper Özsan, 1 Mayıs Marşı'nı Rusyada Kanlı 1 Mayıs olarak bilinen 1905 kutlamasının canlandırıldığı sahne için yazıyor. Tekstte İşçiler marş söyleyerek girer cümlesi var ancak marşın ne olduğuna dair bir bilgi yok. Özsan, sözlerini de kendisinin yazdığı bu marşı oyuna dahil ediyor ve 1 Mayıs Marşı ilk kez bu oyunda seslendiriliyor. Okullu bir besteci olan ve Aydınlık çevresinde bir koro kurmuş olan Sarper Özsan, 2009'da Cumhuriyet'te yayımlanan Celal Üster'e verdiği röportajda, şunları anlatmıştı: Buraya nereden, nasıl bir marş bulacağımı bilemedim. En iyisi, benim bu sahneye uygun bir marş sözü yazıp bestelememdi. Sözlerde ve müzikte hem o günlerin ortamına uygun düşecek, ama aynı zamanda bizlerin içinde bulunduğumuz ortama aykırı düşmeyecek bir marş olmasına dikkat ettim. 1 Mayıs Marşı böyle ortaya çıktı. (...) Sözlere günümüzü anlatan dizeler de koymuştum. Müzikte ise oyunun geçtiği yere ve tarihe aykırı düşmeyecek, ama halkımızın da kulağına aykırı gelmeyecek bir yol seçtim. Örneğin, 1 Mayıs Marşının ezgisinin temeli, bizim Kürdî dizimizle sol minör dizisinin karışımı sayılabilir. Marşı yazarken sevilebilir ve rahatlıkla söylenebilir bir marş olduğunu düşünüyordum. Ama marşın, oyunun sınırlarını aşıp bu denli yaygın bir duruma geleceğini o gün düşünmem olanaksızdı. 1 Mayıs Marşı 1976'da sahneden sokağa taştı. Türkiye İşçi Partisinin yayın organı Çark-Başakın sözlerini yayımladığı marş, Taksimde kimi gruplarca seslendirildi. İlk kitlesel söylenişi ise Türkiye tarihine Kanlı 1 Mayıs olarak geçen, 1977'de oldu. Taksimdeki kutlamalarda Ruhi Su Dostlar Korosu tarafından seslendirildi. Daha sonra Cem Karaca'nın da 45'lik plağında seslendirdiği marş, hem mitinglerde, hem konserler de sıklıkla dillendirildi. Grup Yorum Marşlarımız, Edip Akbayram Söyleyemediklerim albümlerinde marşı seslendirdi. Öte yandan Türkiye'de ilk 1 Mayıs şiiri, 1880-1935 yılları arasında yaşayan Osmanlı'nın ilk kadın şairi Yaşar Nezihe tarafından yazılmış. Sözleri ise şöyle: 1 Mayıs ey işçi / Bugün hür yaşamak hakkı seninken / Patronlar o hakkı senin almışlar elinden // Sayınla edersin de tufeylileri zengin / Kalbinde niçin yok ona karşı yine bir kin? / (...) Ey işçi... / Mayıs birde bu birleşme gününde / Bişüphe bugün kalmadı bir mani önünde... / Baştan başa işte koca dünya hareketsiz; yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz / (...) Sayende saadetlere mazhar beşeriyet / Sen olmasan etmezdi teali medeniyet / Boynundan esaret bağını parçala, kes, at! / Kuvvetedir hak, hakkını haksızlara anlat...