"Ukrayna savaşı bitmeye hazır değil"

ABD'nin eski Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey, CNN TÜRK'ten Hilken Doğaç Boran'a konuştu. Jeffrey, "Ukrayna'ya barış gücü gönderilmeli, savaş diplomasi yoluyla bitmeli" dedi. Amerikalı diplomat, Türkiye'nin arabuluculuk rolünü de takdir etti. "Avrasya'da Türkiye'siz adım atılmaz" ifadelerini kullandı.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşı devam ediyor. Sivil can kayıpları her gün artıyor. Yüz binlerce kişi ülkeyi terk ediyor. Sizce bu savaş bitecek mi? Biterse diplomasi yoluyla mı biter?

Öncelikle beni konuk ettiğiniz için teşekkürler. Bir defa tüm savaşlar diplomasi yoluyla biter. İkinci Dünya Savaşı da Tokyo Körfezi’nde USS Missouri’nin (yu-es-es mizuri) güvertesinde bitti. Bu gemi bir yıl sonra Rusya ve Türkiye arasındaki başka bir krize diplomatik çözüm getirmek için İstanbul’a geldi hatta. Savaşlar böyle biter. Bu savaş henüz bitmeye hazır değil. Ne yazık ki şu aşamada iki taraf da diplomatik bir çözümü sağlayacak askeri üstünlüğe sahip değil.

Bildiğiniz gibi BM Genel Kurulu Rusya’yı kınadı. Batı, Putin rejimine eşi benzeri görülmemiş yaptırımlar uyguladı. Ancak bu önlemler Putin’i durdurmaya yetmedi. Sizce bunlar zaman içinde etkisini gösterecek mi? Yoksa dünya Putin’i durdurmak için daha fazlasını mı yapmalı?

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bence dünya fazlasını yapmalı. Ama önce BM Genel Kurulu kararı ve uluslararası kamuoyunun uyguladığı yaptırımları konuşalım. Türkiye’nin büyük rol oynadığı NATO’nun eylemleri, Türkiye’nin kendi eylemleri. Silah ve diğer destekleri vermesi ve Montrö Sözleşmesi’ni uygulaması… tüm bunlar Başkan Biden’ın yapmamız gerektiğini söylediği şeyi gerçekleştirdi. Yani Rusya’yı ve Putin’i zayıflatmak ve dünyanın kalanını güçlendirmek. Ancak bu, savaşı bitirmeye yetmeyecek ve savaş çok tehlikeli. Bu yüzden Genel Kurul’a dönüp bir barış gücü kurmamız gerektiğini düşünüyorum. Böylece mülteciler diğer ülkelere kaçacaklarına Ukrayna’da kalabilir. Uluslararası barış güçlerini buraya yerleştirebiliriz. Suriye’nin Kuzeybatısındaki İdlib buna iyi bir örnek. Türkiye burada insani bir görev yürütüyor. Ama aynı zamanda ateşkesi de sağlıyor. Çünkü Suriye’deki Ruslar, tıpkı Ukrayna’daki Ruslar gibi, BM tarafından onaylanan ve uluslararası barış güçlerinin bulunduğu ateşkes bölgelerini ihlal etmeyecektir. Suriye ve diğer bölgelerde bunu gördük. Burada da bunun gerektiğini düşünüyorum.

Peki ABD’nin bu savaşa girmesi konusunda ne düşünüyorsunuz? Başkan Biden, ABD ve NATO güçlerinin direkt müdahil olması durumunda Üçüncü Dünya Savaşı’nın çıkacağını söylüyor. Buna katılıyor musunuz? ABD Rusya’yı durdurmak için daha fazlasını yapmalı mı?

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Sizin de bildiğiniz hem Türkiye hem ABD için geçerli bir örnek vereyim. Suriye’de bizim güçlerimiz kimseye ateş açmıyor. Yalnızca sahadalar, kimsenin mültecileri alıkoymasına ya da belirli bölgelere girmesine izin vermiyorlar. Yalnızca ateş açılırsa karşı ateş açıyorlar. Aktif olarak savaşa katılmıyorlar. Bu çok önemli bir fark. Tam da bu yüzden hava sahasını kapatmayı desteklemiyorum. Türkiye’nin Kuzeydoğu Irak’taki denemesine şahit oldum. Bu durumda düşman mevzilerini, uçaksavar pozisyonlarını ve uçaklarını vurmanız gerekiyor. Bu olmaz. Ama bir ateşkes bölgesi kurulabilir. Böylece ABD ve diğer ülke askerleri barış gücü olarak, savaşa dahil olmadan sahaya gidebilir. Bence Başkan Biden pozisyonunu gözden geçirmeli.

Netleştirmek için soruyorum. Ukrayna’da savaş görevi olmamalı, ateşkes operasyonu olmalı diyorsunuz. Hava sahası da kapatılmamalı diyorsunuz. Ama başta Cumhurbaşkanı Zelenski olmak üzere Ukraynalılar bu konuda oldukça ısrarcı?

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bunu Bosna’da NATO olarak yaptık. Ne oldu? Bomba atmayı bıraktılar. Roket ve toplarla vurdular. Bu hem çözüm değil hem de sizi karşı tarafla çatışmaya sokuyor. Suriye’de neden ateşkes var onu düşünün? Esad ülkenin %35’lik kısmını kontrol edemiyor. Neden? Çünkü ABD ve Türk askerleri var orada. Ama Ruslarla ya da Esad’la savaşmak için orada değiller. Amaçları insani destek vermek ve terörle mücadele operasyonlarına destek olmak. Bölgelerini savunuyorlar ve Ruslar da buna saygı duyuyor.

Cumhurbaşkanı Zelenski defalarca Rusya hemen durdurulmazsa ve Ukrayna korunmazsa sırada diğer Doğu Avrupa ülkelerinin olduğunu söyledi. Buna katılıyor musunuz? Katılıyorsanız Rusya’yı durdurmak için ne yapılabilir?

Bir defa listede sıra NATO üyesi olmayan ülkelere gelir. Moldova ve Gürcistan kesin, belki de Finlandiya üzerinde baskı görebiliriz. Eğer Putin kazanırsa ne olacağını 1930’larda gördük. Önce Avusturya, sonra Sudetenland sonra Çekoslovakya’nın kalanı daha sonra da Polonya’nın tamamı. Bu da aynı şey. Onu durdurmazsak ilerlemeye devam edecek. Durdurmamız gereken yer de Ukrayna. Ülkeyi ele geçirmesini engellemeliyiz, ateşkes sağlamalıyız. Güvenlik bölgesi dışında başka bir çözüm aklıma gelmiyor.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Yani Başkan Putin Ukrayna’dan talep ettiği tavizleri ve Başta ABD olmak üzere Batı’dan istediği güvenlik garantilerini alınca durmayacak?

Bakın eğer müzakere sonucu Ukrayna’nın bağımsızlığını kabul edip Rus askerlerini çekerse ben bunu desteklerim. Bu madalyonun diğer yüzü. Hatırlarsanız Türkiye ve diğer ülkelerle birlikte çalışıp Rusya ile müzakere ederek Suriye’deki savaşı bitirmeye çalıştık. Günün sonunda Ukrayna savaşını diplomatik yollarla bitirmeliyiz. Ama bir ateşkes ilan edilirse, Rusya kazanamayacağını görürse, biz de Rusya’ya tamamen hezimete uğramadığını hissettirecek bir çözüm önerirsek müzakere edilebilir. Ukrayna’nın tarafsız kalması sağlanabilir. Zaten şu an da fiilen tarafsız. Ama tabii ki kâğıt üzerinde bir gün NATO’ya katılabileceğini söylüyoruz. Bu Ruslara büyük rahatsızlık veriyor ve buna direniyorlar.

Türkiye’nin bu süreçteki rolüyle ilgili bir sorum var. Bildiğiniz gibi Türkiye Ukrayna ve Rusya Dışişleri bakanları Kuleba ve Lavrov’u savaş başladıktan sonra ilk kez Antalya’da bir araya getirdi. Bu, sonrasında yapılabilecek görüşmeler ve Türkiye’nin arabuluculuk rolü hakkında ne düşünüyorsunuz?

Türkiye ayrıcalıklı bir arabulucu çünkü iki tarafla da iyi ilişkilere sahip. Aynı zamanda Rusya Türkiye’ye saygı gösteriyor çünkü arada son yıllarda artan bir askeri rekabet var. Ayrıca Türkiye aynı zamanda Cumhurbaşkanı Zelenski’ye askeri destek de veriyor. Ancak Rusya, Türkiye’nin Moskova ile koparmak istemediği bir çıkar ilişkisi olduğunun da farkında. Bu da Türkiye’yi çok iyi bir aracı yapıyor. Türkiye bu rolünü sürdürmeli.

Peki sizce Türkiye Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımlara katılmalı mı? Çünkü Ankara “bunu yaparsak Rusya ile müzakere edecek açık kapı kalmaz” diyor.

Şahsen, Türkiye’nin sahip olduğu önemli rolün çok net farkında olduğunu ve net bir pozisyon benimsediğini düşünüyorum. Bu rol Başkan Biden tarafından takdir görülüyor. Şansölye Scholz için de aynı şekilde. Kendisi Türkiye ve diğer ülkeleri ziyaret etti. Bence Türkiye Montrö kararıyla önemli bir adım attı. Ukrayna’ya Bayraktar SİHA’larını verme kararı da aynı şekilde. Bunlar oldukça etkili. Bence Türkiye yaptırımları desteklese iyi olur tabii ama halihazırda Türkiye çok iyi bir iş çıkarıyor ve dünyanın kalanı bunu takdir ediyor. Açıkçası bu çoktan Türkiye’nin diplomatik pozisyonunu iyileştirmeye başladı.

Washington-Ankara ilişkileri ile ilgili de bir sorum var. Sizce bu kriz ilişkilerde yeni bir sayfa açar mı? İki müttefik F-35’ler ve S-400’ler gibi meseleleri çözüp daha büyük zorluklara odaklanır mı?

Zaten Suriye, Afganistan ve Doğu Akdeniz gibi büyük meselelere odaklanmış durumdalar. Örneğin ABD yakın zamanda Doğu Akdeniz’deki pozisyonunu değiştirdi. Bir yakınlaşma olacağını tahmin ediyorum. Ancak iki şey gerekiyor. Bir defa Türkiye’de kilit oyuncu olan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, İsrail ve diğer ülkelerde gördüğümüz dış politika kaymasını sürdürmeli. İkinci olarak Biden Yönetimi dış politikada jeostratejik tehlikelerin en önemli öncelik olduğunu anlamalı. Bunu kavramaya başlıyorlar. Kalan her şey üçüncü sırada, ikinci sırada bile değil. Avrasya’da Türkiye olmadan jeopolitik bir adım atılamaz. Nokta.