Taliban nasıl kuruldu, ne yaptı?

Taliban, günler içinde Afganistan’da başkent kabil dışındaki tüm büyük şehirleri ele geçirdi. Kabil'i ise tek bir kurşun atmadan kontrol altına aldı. Peki, 30 yıla yakın süredir Afganistan’da savaş veren bu örgütün arka planı nedir?

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Büyük şehirleri teker teker aldılar. Kabil hükümetine bağlı güvenlik güçlerini sahada mağlup ettiler. Afganistan'da kontrolü ele geçiren taliban örgütü nedir? Taliban, Arapça öğrenci anlamına gelen talib kelimesinin çoğul hali demek. Örgüt, 1994'te Molla Ömer Ahund tarafından kuruldu. Afganistan'ın en büyük ikinci şehri Kandaharlı olan Molla Ömer, Pakistan’da eğitim aldı.

Daha sonra Afganistan’a dönerek 1979'da ülkeyi işgal eden Sovyetler Birliği ve onlara bağlı merkezi hükümete karşı bir direniş başlattı. Molla Ömer, 1989'da Sovyetler Birliği güçlerini yenerek ülkeden çıkartan "mücahitlerin" komutanlarından biriydi.

Yalnızca 50 takipçiyle yola çıkan Molla Ömer, aylar içinde çoğunluğu medrese ve şeriat okulu öğrencisi olan 20 bin savaşçıyı bir araya getirdi. Molla Ömer ve Mücahitleri, Taliban olarak Sovyetler'in çekilmesinden sonra gelen istikrarsızlık, yozlaşma ve artan suç oranları ile mücadele etmeye karar verdi. Taliban ilk olarak 3 Kasım 1994'te Pakistan sınırındaki Kandahar şehrini ele geçirdi. Daha sonra 1995'te 12 kenti daha kontrolü altına aldı.

Yolsuzluk ve rüşvete savaş açan Taliban, üst üste kazandığı zaferlerle halk arasında büyük destek buldu. ABD, Pakistan ve bazı körfez ülkelerinden para ve silah desteği alarak büyüyen Taliban, 1996'da Başkent Kabil'in kapılarına dayandı. Sokak savaşına girmek istemeyen hükümet güçleri, 26 Eylül 1996'da Kabil'den çekildi. Böylece Taliban tek kurşun atmadan Başkent Kabil'i ele geçirmiş oldu.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bu noktaya kadar milislerden oluşan bir örgüt olan Taliban, Başkent Kabil'i ele geçirdikten sonra kendi hükümetini kurduğunu açıkladı. Resmi olarak "Afganistan İslam Emirliği" adını alan Taliban, kurucusu Molla Ömer'i de "müminlerin emiri" ilan etti. Pakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan, yeni kurulan Taliban hükümetini resmen tanıdı. Taliban Kabil'i ele geçirdikten sonra kontrolü altındaki bölgelerde şeriatı temel alan bir anayasal sistem uyguladı.

Kadınlar hayatın her alanından soyutlandı. Kız çocuklarının okula gitmesi ve eğitim görmesi tamamen yasaklandı. Kadınlara peçe, erkeklere ise takke ve sakal zorunluluğu getirildi. Sakalını kesenler 6 ay hapis cezasına çarptırıldı, yüzü görülen kadınlar ise kırbaçlandı. Şeriat yasalarını çiğneyenlerin uzuvları kesildi, baskıya karşı çıkanlar "hain" ilan edilerek asıldı.

Takvimler 1998'i gösterdiğinde Taliban Afganistan'ın %90'ını ele geçirmiş durumdaydı. Bu süreçte terör örgütü el-kaide ile yakın ilişkiler kuran Taliban, 11 Eylül 2001'de ABD’ye ikiz kuleler ve Pentagon'u hedef alan saldırıdan sonra El- Kaide elebaşı Usame Bin Ladin'i Afganistan'da sakladı.

Dönemin ABD yönetimi, Taliban'dan Bin Ladin'i talep etti. Taliban talebi reddedince Başkan George Bush Afganistan'ı işgal etmeye karar verdi. Taliban, ABD işgalinden sonra kabil dahil birçok bölgeyi terk ederek dağlık yerlere ya da Pakistan’a kaçtı.

Ancak ABD ve NATO güçlerinin yeni bir merkezi hükümet kurmasıyla Taliban geri döndü ve "yabancı işgalciler ve iş birlikçileri" olarak adlandırdığı batılı güçlere ve merkezi hükümetin güvenlik güçlerine saldırmaya başladı. 2021'e gelindiğinde ise ABD Başkanı Joe Bıden'ın Afganistan'dan erken çekilme planını duyurması, Taliban'ı harekete geçirdi.

Kabil Hükümeti'ne bağlı bölgelerde taarruz başlatan Taliban, art arda vilayet başkentlerini ve büyük şehirleri ele geçirdi. Afganistan güvenlik güçleri, bazı şehirleri tek bir kurşun atmadan Taliban'a teslim etti. Taliban Afganistan'da kabil dahil tüm büyük şehirleri kontrol ediyor.

ABD’nin bölgeden hızla çekilmesi ve merkezi hükümete bağlı güvenlik güçlerinin sahadaki yenilgisi, Taliban'ı bir kez daha Afganistan'da lider konumuna getirdi.

Taliban artık değiştiğini ve 30 yıl önce uyguladıkları sert yöntemleri uygulamayacaklarını iddia ediyor. Ancak yüz binlerce Afganistanlı, Taliban'ın himayesine girmektense ülkeyi terk etmeyi tercih ediyor.