Özel haber... Küresel aşı eşitsizliği tartışması: Aşı patentleri kaldırılmalı mı?

Dünya çapında 360 milyon dozdan fazla aşı yapıldı. Ancak bu dozların %80'i yalnızca 10 ülkede uygulandı. Sivil toplum kuruluşları ve gelişmekte olan ülkeler, aşı üretimini artırmak için patentlerin kaldırılmasını talep ediyor. Varlıklı ülkeler ve ilaç firmaları ise bu talebe karşı. CNN TÜRK Dış Haberler Servisi, tartışmanın taraflarına mikrofon uzattı. Hilken Doğaç Boran'ın özel haberi...

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bir taraf kaldırılsın diyor, diğer taraf karşı çıkıyor.

Aşı patentleri, varlıklı ülkeler ve ilaç firmaları ile yoksul ülkeler ve sivil toplum kuruluşlarını karşı karşıya getirdi.

Güney Afrika ve Hindistan önderliğinde 58 gelişmekte olan ülke, koronavirüs aşıları üzerindeki Patent ve Fikri Mülkiyet haklarının geçici olarak kaldırılması için Dünya Ticaret Örgütü'ne başvurdu. Böylece küresel koronavirüs aşı üretiminin artırılabileceğini savundu. Başvuruya sivil toplum kuruluşlarından da destek geldi.

Ancak Dünya Ticaret Örgütü'ndeki varlıklı ülkeler, başvuruyu veto etti. Merkezleri bu ülkelerde bulunan büyük ilaç firmaları da vetoyu destekledi.

Uluslararası İlaç Üreticileri ve Dernekleri Federasyonu Başkanı Thomas Cueni, CNN TÜRK'e konuştu. İlaç firmalarının salgın sürecinde kâr amacı gütmediğini söyledi:

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

"Firmalar devletlerle, üniversitelerle, biyoteknoloji firmalarıyla ve gelişmekte olan ülkelerdeki aşı üreticileri ile işbirliği yaptı. Ayrıca aşıların yoksullara ulaşmasını da istiyorlar. Yoksul ülkelere aşıda indirim yaptılar ve salgın sürecinde kâr amacı gütmeden aşı tedariki yapıyorlar."

Cueni, patentleri kaldırmanın yani aşının formülünü dünyayla paylaşmanın üretimi artırmayacağını iddia etti:

"Aşı üretim sürecini alıp kopyalamak mümkün değil. Çünkü teknoloji aktarımı sadece patentler üzerinden olmuyor. İşin içinde meslek sırları, bilgi ve beceri paylaşımı da var. Yıllarca iş birliği yapmak gerekiyor. Şu anda muazzam bir teknoloji aktarımı var zaten. Örneğin Hindistan'daki aşı üreticilerine yapılıyor, yoksa zaten bu kadar geniş kapsamda aşı üretemezdik."

Aşı patentlerinin kaldırılmasının, bir sonraki salgında felakete yol açacağını da savundu:

"Eğer şimdi bu patentleri kaldırırsak bir sonraki salgın hazırlığı için çok yanlış bir mesaj vermiş oluruz. Tek bir doz daha fazla üretemeyeceğimiz gibi, firmaların ilerideki salgınlara karşılık verme teşvikini de kırmış oluruz."

İlaç firmaları sayesinde küresel aşı üretiminin üç katına çıktığını da söyledi:

"Herkes aşılanana kadar kimsenin güvende olmayacağını biz de biliyoruz. Salgından önce 0 doz olan üretimi 10 milyar doza çıkarttık. Küresel aşı üretim kapasitesini üçe katlamış olduk. Salgın öncesi kapasite tüm aşılar için toplam 3.5 milyar dozdu."

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

CNN TÜRK, Sınır Tanımayan Doktorlar'ın kıdemli hukuk ve politika danışmanı Hu Yuanqiong'a da mikrofon uzattı.

Hu, ilaç firmalarının aşı patentleri ile küresel aşı üretimini kısıtladığını iddia etti. Patentlerin kaldırılması için yaptıkları çağrıyı yineledi:

"Aşı firmaları aslında üretim kapasitesi olan ülkelerle ortaklıklarını maksimize etmeye çalışmıyor. Örneğin Kanada'nın aşı üretim kapasitesi var, ama patent sahibi olan aşı firmaları, Kanada'ya üretim izni vermedi. Aynı durum Güney Afrika ve Bangladeş'te de geçerli. Bazı aşı firmaları bu tür diyaloglara girmediği için bu ülkelerin kapasitesi kullanılamıyor. Bu yüzden "tek bir doz dahi getirisi olmaz" tezi şaibeli."

Ayrıca patentler yüzünden aşı tedarikinin ihtiyaca göre değil, kâra göre belirlendiğini söyledi:

"Tedarik zincirini büyük firmalar kontrol ediyor. Nerede ne kadar aşı üretileceğine ve önceliklere onlar karar veriyor. Bu durumun düzelmesinin tek yolu sıra dışı önlemler almak. Eğer hükümetlerin patentleri kaldırma hakkı olursa, firmaların kısıtlaması ortadan kalkar. Böylece sonraki salgında gelişmekte olan ülkelerde ve dünya genelinde daha fazla kapasitemiz olur. Yalnızca büyük ilaç şirketlerinin insafına kalmayız."

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Hu, aşı üreten ilaç firmalarının salgın sürecinde çok sayıda devletten aldığı yardımları da hatırlattı.