Sendikacılık tarihinde 15-16 Haziran'ın yeri

15-16 Haziran, 1970 yılında Türkiye'de İstanbul merkezli olarak başlayan ve yayılan, Türkiye tarihindeki en büyük işçi eylemlerinden biri. (Derleme: cnnturk.com)1961 Anayasası'nda yapılan düzenlemelerle ilk kez grev hakkına yer verildi. Ve bu düzenleme Türkiye'de işçi sınıfı tarihinin önemli dönemeçlerinden birine dayanak oluşturdu. Son yıllarda sendikal çevrelerde tartışma konusu yapılan mücadeleci sendikacılık geleneğinin ilk örnekleri, özellikle 1967-1970 yılları arasında işçilerin kendi inisiyatifleri ile örgütlenip, işyeri örgütlülüklerini oluşturduğu ardından birer birer işyerlerinde sendikalarını kurduğu dönemde yaşandı. 1960lı yılların ikinci yarısından itibaren artan grevler ve fabrika işgalleri ile belirgin bir ivme kazanan işçi hareketi, 15-16 Haziran 1970de işçi sınıfının kitlesel eylemliliği, hareketin büyümesi ve güçlenmesinde önemli bir rol oynadı. 1967 yılında, Türk İşin bugüne kadar istikrarlı bir şekilde sürdürdüğü uzlaşmacı sendikal çizgiye tepki olarak DİSKin kurulması, o dönem koşulları ve işçilerin mücadelesi açısından önemli gelişmeleri beraberinde getirdi. Türk-İşin kurulduğundan itibaren sürdürdüğü işbirlikçi tutumu, üyeleri olan işçilerin eylemlerine bile yeterince destek vermemesi, özellikle yönetimin hükümetlerle kurduğu yakın ilişkiler, o dönemde DİSKi kısa süre içinde çekim merkezi haline getirdi. 1970te Türk-İşin kamu işçileri ağırlıklı bir milyon, DİSKin ise özel sektör ağırlıklı yüz bin civarında üyesi olmasına rağmen, Türk-İş ve o dönem iktidarda olan Adalet Partisi DİSKin hızla büyümesi ve işçi sınıfının en dinamik kesimlerini örgütlemeye yönelmesinden rahatsız oldu. Ve bunun gidişe set oluşturacak önlemler için hazırlığa girişildi. Dönemin hükümeti, Sendikalar Yasası'nda değişiklik yapan tasarıyı, Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nin işbirliğiyle önce Millet Meclisi ardından Senato'dan geçirdi. Yapılan değişiklik, işçilerin sendika seçme özgürlüğünü önemli ölçüde kısıtlamakta, sendika değiştirmeyi güçleştirmekteydi. Yasa taslağı 11 Haziran 1970'te Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın onaylamasıyla yürürlüğe girdi. Kanunlaşan tasarı esas olarak Türk-İş'ten DİSK'e işçi akışını önlemeyi amaçlamaktaydı. Getirilmeye çalışılan düzenlemelerle, işçi sınıfının devrimci örgütlenmesi olarak güçlenmeye başlayan DİSKi (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) kapatmayı amaçlıyordu. İşçi sınıfı örgütlülüğüne yapılan bu saldırıya yanıt vermekte geç kalmadı ve yasanın görüşülmesi aşamasında sokaklara çıktı. Olaylar nasıl gelişti?15 Haziran Pazartesi öğle saatlerine doğru binlerce işçi iş bırakarak fabrikalarından çıkıp, bir bölümü Topkapıdan, diğer bir bölümü de Gebzeden yola çıkan Vinlex, Sungurlar, ECA, Otosan, Silvan, Auer, AEG-Eti, Tikbaş, Doğu Galvanez, Arıtaş, Arçelik, Singer, Türk Demir Döküm, Profilo, Rabak, Magirus, Kavel, İşsan işçileri, bir yandan da yolları üzerindeki fabrikalardaki işçileri de davet ederek şehir merkezine doğru yürüyüşe geçtiler. 16 Haziran günü işçiler daha büyük katılımlar ile fabrikalarını terk ederek İstanbulun her iki yakasında da şehir merkezine kadar indiler. Leventten yola çıkan Roche, Tekfen, Philips, Arı işçileri Mecidiyeköyde diğer işçiler ile birleştiler.Topkapıdan yürüyen işçiler ise Cağaloğluna ulaştığında, iki işçi kolunun kavuşmasını önlemek için Galata ve Unkapanı köprüleri açılmış, vapur seferleri iptal edildi. Anadolu yakasında Otosan işçileri önderliğinde gruplar Üsküdar ve Kadıköy meydanlarına ulaştılar. İşçilerin ellerinde Sendikalar Kanunu Değişikliğine Hayır, Sendika Hakkımız Söke Söke Alırız gibi sendikalarını savunan pankartların yanında Kahrolsun Amerikan Emperyalizmi yazılı dövizler de dikkat çekmekteydi. Avrupa Yakası'nda ise 15 Haziran 1970'te, Bakırköy-Topkapı-Sağmalcılar güzergahında yürüyüş yapıldı. 16 Haziran'da da, kentin Topkapı dışındaki kesimlerinden gelen kollar birleşip, Aksaray üzerinden önce Sultanahmet'e, oradan Cağaloğlu ve vilayetten (valilik) geçip Eminönü'ne geldiler. Gösterilere yaklaşık 75.000 dolaylarında işçi katıldı. Gösterilen tepki esas olarak DİSK üyesi işçilerden geldiği halde, yürüyüşlere çok sayıda Türk-İş işçisi de toplu halde katıldı. Kadıköy'de meydana gelen olaylarda 2 işçi, 1 polis ve 1 esnaf yaşamını yitirdi. 16 Haziran'da Ankara, Adana, Bursa ve İzmir'de de küçük çaplı olaylar yaşandı. Eylemler sonrası İstanbul'da 44 işçi tutuklandı. 16 Haziran günü ölenler:Yaşar Yıldırım (Mutlu Akü Fabrikası işçisi)Mustafa Bayram (Vinleks işçisi)Mehmet Gıdak (Cevizli Tekel Fabrikası işçisi)Doğukan Dere (esnaf), Yusuf Kahraman ( polis memuru) Hüseyin Çapkan (direniş başlatan Gıslaved işçilerinden Lastik-İş sendikası üyesi işçi)Necmettin Giritlioğlu (Aliağa rafinerisi inşaatında çalışan ve greve giden Yapı-İş Sendikası Genel Başkanı) 16 Haziran'da Kocaeli ve İstanbul'da sıkıyönetim ilan edildi. 12 Mart ve 12 Eylül Askeri Darbelerinde Kemal Türkler ve diğer DİSK yöneticileri halkı kışkırtmak ve bölücülük propangandası yapmaktan yargılandılar; davalardan beraat ettiler. Olayların ardından CHP Genel Sekreteri Bülent Ecevit, Genel Başkan İsmet İnönü ile birlikte partisi adına, Türkiye İşçi Partisi'nden ayrı olarak Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, yasa değişikliği konusunda açılmış olan davaları daha sonra karar bağlayarak, söz konusu yasa değişikliklerini iptal etti. Yasa da anayasaya aykırı olduğu için Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.(cnnturk.com editörleri tarafından derlenmiştir)