Osmanlı arşivinden çıkan, 106 yıllık duygulandıran belge

Orman yüksek mühendisi Erhan Kılıç'ın, yüksek lisans tezi hazırlarken Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi'nde bulduğu, Beşiktaş Barbaros Numune Mektebi idarecilerinin 20 Mart 1916'da kaleme aldığı ve öğrencilerin ayakkabıları olmadığı için ağaç bayramına gidemeyecekleri belirtilen tarihi belge, hem hüzünlendirdi hem de geçmişte de ağaçlandırma çalışmalarına önem verildiğini ortaya koydu. Kılıç, Belgeyi okuduğumda çok etkilenmiştim; zira 1916 yılında Birinci Dünya Savaşı cereyan ederken çoğu şehit çocuğu olmak üzere talebeler bir başka alanda vatana sahip çıkma adına fidan dikmeye gitmişlerdi. Ancak bir kısmının ayağında sağlam ayakkabı olmadığı için bu etkinliğe katılamamıştı dedi.İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü'nde bilgi sistemleri şube müdürü olarak görev yapan orman yüksek mühendisi Erhan Kılıç, 'Osmanlıdan Türkiye Cumhuriyetine Ağaç Bayramları' konulu yüksek lisans tezi çalışması kapsamında arşiv araştırması yaptı. Kılıç, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi'nde 1'inci Dünya Savaşı'nın devam ettiği 20 Mart 1916'da Beşiktaş Barbaros Numune Mektebi idarecilerinin, İstanbul Maarif Müdürlüğüne Osmanlıca yazdığı el yazısı resmi belgeye ulaştı. Kılıç'ın Türkçe'ye çevirdiği ve öğrencilerin ayakkabıları olmadığı için davet edildikleri ağaç bayramına katılamayacakları ifadeleri yer alan belge hem hüzünlendirdi hem de o savaş döneminde bile ağaçlandırma çalışmalarına verilen önemi ortaya koydu. Belgede şunlar kaydedildi: Saadetli efendim hazretleri. Müdürlüğünüzden 18 Mart 1916 tarih ve 114 numaralı şerefle gelen yazınızla, ağaç dikme bayramına iştirak etmek üzere 24 Mart 1916 Cuma günü mektebin de Kağıthaneye gitmesi emri buyurulmakta ise de ekli belgenin içeriğinin altıncı maddesinde işaret edildiği şekilde talebenin ayakkabıları mümkün mertebe sağlam olması icap ettiği halde maalesef yarısı şehit çocuklarından oluşan fakir talebemizin mektebe gelebilecek ayakkabıdan bile mahrum oldukları göz önüne alınırsa katılımın tahammülsüz olacağının tezahür edeceği gibi küçük sınıflar talebesi de bu kadar uzak mesafeyi yürümek kabiliyetinden mahrum bulundukları için ancak yukarı sınıflardan beş altı talebe gidebileceklerdir ki bu sureti iştirake izin verildiği takdirde istenildiği şekilde hareket edileceği tabiidir. Emir sizlerindir sayın efendim. 20 Mart 1916. Erhan Kılıç, belgeye 'Osmanlı'dan Türkiye Cumhuriyeti'ne Ağaç Bayramları' adlı tez kitabında da yer verdi. Kılıç, ağaç bayramlarının tarihi serüvenini araştırmak üzere bilimsel araştırma yaptığını söyleyerek, Kahraman askerlerimiz Çanakkaleyi geçilmez yaparken onların evlatları ağaç bayramına gitmeye hazırlanıyordu. Bir dönem sonra İngiliz işgali altındaki İstanbulda 3 gün üst üste ağaç bayramı tertip ediliyordu. Daha ötesi bugün ağaçlandırma yoluyla elde ettiğimiz orman alanlarının birçoğunun ilk fidanı ağaç bayramlarında dikilmiştir. Ancak asırlık mazisine rağmen ağaç bayramlarının toplumda bilinirliğinin az olduğunu da üzülerek söylemek lazım. Bu bakımdan arşiv belgeleri ışığında ağaç bayramlarının tarihi serüvenini araştırmak ve elde edilen bilgilerle toplumda bir farkındalık oluşturmak maksadıyla bilimsel çalışmalar yaptım dedi. Bu çalışma sırasında Beşiktaş Barbaros Numune Mektebi idarecilerinin, 20 Mart 1916 tarihinde, İstanbul Maarif Müdürlüğü'ne yazdığı yazıyı bulduğunu ve çok etkilendiğini anlatan Kılıç, Belgede yarısı şehit çocuklarından oluşan fakir talebenin mektebe gelebilecek ayakkabıdan bile mahrum olmaları nedeniyle katılımın imkansız olduğu belirtiliyordu. Maarif Müdürlüğü cevaben katılımın zorunlu olmadığını, şartları uygun olanların katılabileceğini yazarak karşılık verdi. Bu karşılıklı yazışma aynı zamanda ülkenin içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik şartları da göz önüne sermesi açısından önemlidir. 1916 yılında Birinci Dünya Savaşı cereyan ederken çoğu şehit çocuğu olmak üzere talebeler bir başka alanda vatan sahip çıkma adına fidan dikmeye gitmişlerdi. Ancak bir kısmının ayağında sağlam ayakkabı olmadığı için bu etkinliğe katılamamıştı diye konuştu. Milli mücadele döneminde Şark Cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa'nın aksatmadan Erzurum ve Karsta ağaç bayramları tertip ettirdiğini kaydeden Kılıç, Daha önemlisi İstanbul işgal altındayken 1923 yılında 3 günlük ağaç bayramı kutlanmıştır. Mustafa Kemal Paşa bu etkinliklere davet edildi. Adana gezisi sebebiyle ağaç bayramına katılamayan Paşa, tebrik telgrafı göndermiştir. Metin şu şekildedir; 'Ağaç Bayramınızı tesid (tebrik) ederim. Hayata ait her teşebbüs vatanın halası (kurtuluşu) ve refahına müteveccih (yönelmiş) bir adımdır. Müteşebbisleri takdir eylerim. 6 Mart 1923'. Bu dönemlerde yapılan ağaç bayramları; toprağa sahip çıkmak vatana sahip çıkmakla eş değer görülmüş ve bu umut ve duyguyla yapılmıştır dedi.