Nohuda 'nükleer' çözüm

Denizli'de 1999 yılında 400 bin dekar alanda leblebilik nohut üretiminin hastalık nedeniyle günümüzde 30 bin dekara kadar düşmesi üzerine Ticaret Borsası, Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu ve Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün 6 yıldır birlikte yürüttüğü 'Nükleer Teknikler Kullanılarak Leblebilik Nohut Islahı Projesi' kapsamında üretilen ve 'Borsa 20' ismi verilen sarı leblebilik nohudun hasadı yapıldı.Türkiye'nin nohut ihtiyacının önemli bir kısmını karşılayan Denizli bölgesinde 1999 yılına kadar 400 bin dekar alanda leblebilik nohut üretimi yapılıyordu. Ancak bölgede nohutta görülen Antraknoz hastalığı yaygınlaşmasıyla birlikte nohut üretimi de günümüzde 30 bin dekara kadar düştü. Türkiye'nin leblebi ihtiyacının yüzde 70'inin karşılandığı Denizli'de nohut ekim alanlarını artırmak için 2016 yılında çalışma başlatıldı. Denizli Ticaret Borsası öncülüğünde, Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu, Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile Denizli İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ortaklaşa 'Nükleer Teknikler Kullanılarak Leblebilik Nohut Islahı Projesi' hayata geçirdi. Proje kapsamında kurulan ekip ilk olarak nohut ekim alanlarında incelemelerde bulundu. Nohut ekim alanlarını inceleyen proje uzmanları leblebi sektörü tarafından talep edilen nohut çeşitlerinin bulundukları ekolojilerdeki durumu ve performansını inceleyerek, projede kullanılacak kriterleri belirledi. 4 kurumun bir araya geldiği proje kapsamında leblebi üretici sektörünün beğendiği yerel nohut türleri tespit edilerek Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu'nun laboratuvarlarında inceleme başlatıldı. Yapılan çalışma kapsamında belirlenmiş dozlarda nohut tohum çeşitlerine ışın uygulaması yapılarak küçük genetik değişiklikler yapıldı ve hastalığa karşı da dayanıklı hale gelmesi sağlandı. Yapılan çalışma sonucunda ortaya çıkan nohut tohuma türüne de 'Borsa 20' ismi verildi. 6 yıl süren araştırma ve çalışma sonucunda Denizli'nin Tavas ilçesi Ebecik Mahallesi'nde bir süre önce ekilen Borsa 20 isimli nohut yetişerek hasat zamanı geldi. Hasat günü kapsamında Ticaret Borsası Başkanı İbrahim Tefenlili, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü yetkilileri ile leblebi üreticileri bir araya geldi. 2.5 dekar alanda hastalığa karşı dayanıklı hale getirilen nohudun hasadı yapıldı. '30 BİN DEKAR ALANA KADAR GERİLEDİ' Proje kapsamında ekibin içinde yer alan İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'nde görevli Ziraat Mühendisi Şahin Şentürk, amaçlarının nohut ekim alınlarını artırmak olduğunu belirterek, 1999 yılların başında Denizli'de 400 bin dekar nohut ekim alanı vardı. Ekim alanları bazı ovaların sulamaya açılması, kıraç alanlarda kekik üretiminin yaygınlaşması, aynı zamanda nohut ekim alanlarının ve nohut çeşitlerinin antranoz hastalığına hassas olmasından dolayı çiftçiler üretimden vazgeçtiler. Zaman içinde 2021 yılı itibariyle nohut üretim alanı 30 bin dekar alana kadar geriledi. Denizli'de nohut ekimini yaygınlaştırmak ve harekete geçirmek amacıyla bu projeye başladık. Leblebi sektörünün isteklerine uygun, hastalığa dayanıklı çeşitler geliştirmek için ekim alanlarının genişlemesini sağlamak istiyoruz. Proje kapsamında bir araya gelen 4 kurum çalışma başlattı. Çalışma kapsamında belirlenmiş olan nohut türlerine ışın uygulaması yapılarak küçük genetik değişiklikler yapılması hedeflendi. Nokta mutasyonu diyoruz buna. Nokta mutasyonu gelişmeleriyle beraber mevcut çeşitleri sektörün beğendiği çeşitleri hastalığa karşı dayanıklı hale getirilmesi hedeflendi. Geçen yıl Borsa 20 adıyla ilk çeşit adayımızı Tarım ve Orman Bakanlığı'na teklif ettik. Bakanlıkta test çalışmalarının bitmesinin ardından tescil edildikten sonra tohumun üretimine geçip, çiftçilerimize önereceğiz dedi. Ticaret Borsası Başkanı İbrahim Tefenlili ise amaçlarının leblebicilik sektörünü geliştirmek olduğunu belirterek, Leblebicilik sektörü bizim için çok önemlidir. Bunun için nohut ıslah edilmesi gerekiyordu. Sektörün ihtiyacı olan nohut çeşidini kaliteli nohut çeşidi haline getirmememiz gerekiyordu. Biz 2016 yılında 4 kurum ile başladık. Geldiğimiz nokta ise Borsa 20 olarak adlandırdığımız ve bakanlığa sunduğumuz hem verim kalitesi açısından hem boy yüksekliği açısından öne çıktı. Leblebicinin aradığı bir ürün olarak tespit ettik. Hastalıktan dolayı ekilemez hale gelen nohudu artık ekeceğiz diye konuştu.