Kanal İstanbul’la ilgili ikili formül gündemde: Savaş gemileri Boğaz’dan geçecek

Gelen son dakika haberine göre, Kanal İstanbulla ilgili ikili formül gündemde! Ticaret gemileri Kanaldan, savaş gemileri Boğazdan geçecek. (Mithat Yurdakul/Milliyet)Son günlerde Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Karadenizdeki gerginlikle yeniden tartışma konusu olan Kanal İstanbul ile ilgili, ikili geçiş formülünün gündeme geldiği ortaya çıktı. Kanal İstanbul çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporunda, Kanal İstanbulun, Montrö Boğazlar Sözleşmesinde ticaret gemisi olarak tanımlanan gemilerin geçişlerine açık tutulması... Savaş gemisi geçişlerinin 81 yıldır uygulandığı şekliyle Boğazlar yoluyla yapılmasının en uygun hal tarzı olacağı değerlendirilmektedir denildi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca hazırlatılan ve geçtiğimiz ocak ayında onaylanan bin 600 sayfayı aşkın Kanal İstanbul ÇED raporunda dikkat çeken tespitlere yer verildi. Türkiyenin, Montrö Sözleşmesinin ruhuna zarar vermeden Kanal İstanbul geçişlerini dilediği gibi düzenleyebileceği belirtilerek, savaş gemilerinin durumuna da değinildi. Raporda, Montrö Sözleşmesinde ticaret gemilerinin açık bir tanımının yapılmadığı, savaş gemileri kapsamına girmeyen bütün gemilerin ticaret gemisi olarak kabul edildiği belirtilerek, şöyle devam edildi:Kanal İstanbul geçişleri sebebiyle, Montrö Boğazlar Sözleşmesinin tartışmalardan uzak tutulması ve yaşanması muhtemel bölgesel ve küresel istikrarsızlık ve belirsizliklerin önlenmesi amacıyla... Kanal İstanbulun, Montrö Boğazlar Sözleşmesinde ticaret gemisi olarak tanımlanan gemilerin geçişlerine açık tutulması, savaş gemisi geçişlerinin 81 yıldır uygulandığı şekliyle boğazlar yoluyla yapılmasının en uygun hal tarzı olacağı değerlendirilmektedir. Raporda, savaş gemilerinin Kanal İstanbuldan geçirilmesi durumuna ilişkin de bir öneri yer aldı. Bu çerçevede, gemilerde sınıf, tonaj ve süre sınırlamasına yönelik kayıtlara Kanal İstanbul yoluyla Karadenize giriş çıkış yapan savaş gemilerinin de dahil edilmesi gerektiği vurgulandı. İlgili devletlerin Ankaradaki temsilciliklerine de bu bilgilerin verilmesi ve Kanal İstanbulun Karadenizin hukuki statüsünde değişiklik yaratmaması gerektiği kaydedildi. Boğazların doğal su yolu özelliği ile insan yapımı olan kanallardan ayrıldığına dikkat çekilen raporda, kanallardan geçişlerin, aksine bir uluslararası düzenleme yoksa, özel hukuksal rejimler çerçevesinde ve kanala egemen olan devletin yetkilerine herhangi bir sınırlama getirmeden yapılabildiği vurgulandı. Raporda, Kanal İstanbul üzerinde Türkiyenin yasama, yürütme ve yargı yetkileri tam olup, Kanal İstanbul geçişlerinin Türk ulusal hukukuna göre düzenleneceği konusunda bir tereddüt yoktur denildi. Coğrafi konumu, fiziki yapısı ve sui generis (kendine özgü) özellikleri çerçevesinde değerlendirildiğinde, Türk boğazlarının uluslararası bir boğaz olmadığının görüleceği ifade edilen raporda, şu tespitte bulunuldu: Uluslararası boğazlardan genel geçiş rejimi geçiş özgürlüğü üzerine inşa edilmiştir. Türk Boğazları, Danimarka Boğazları ve Cebelitarık Boğazı gibi hukuki statüleri özel sözleşmelerle belirlenmiş boğazlardan geçiş kendi özel statülerine tabidir.