İşin püf noktası ceza ve kurallar

Dünya çapında atıkların yönetilmesi konusunda pek çok uygulama var. Atıkların vatandaşlarca ayrıştırılması ve geri dönüşüm süreci zahmetli olsa da, pek çok ülke sıkı kurallar, cezalar ve teknoloji yatırımlarıyla soruna çözüm bulmuş...

Haberin Devamı

İklim kriziyle tehlike çanları çalarken, tüm dünyada atık toplama, ayrıştırma ve geri dönüşüm süreçlerine ilişkin ciddi bir farkındalık rüzgarı esiyor. Türkiye’de atık kağıt toplayıcılarıyla gündeme gelen konu, aslında küresel düzeyde ciddi bir sorun ve geri dönüşüm mekanizmalarına ihtiyaç duyuluyor. “WorldCounts.com” sitesine göre, insanoğlu tüm dünyada her yıl 2 milyar tondan fazla atık üretiyor ve bunun 300 milyon tonu tek kullanımlık plastik. Atıkların çoğunluğu arazilere ve okyanuslara gidiyor. “National Geographic” dergisinin 2019 yılına ait araştırmasına göre, üretilen plastiğin yüzde 91’i geri dönüştürülmüyor.

Avrupa Çevre Bürosu’nun 2019’a ait verilerle hazırladığı raporuna göre, dünyada kentsel atığı en iyi dönüştürenler arasında ilk sırada Almanya yer alıyor. Onu, Avusturya, Güney Kore, İngiltere’nin Galler bölgesi ve İsviçre izliyor. Farklı ülkelerde evsel atık toplama, ayrıştırma ve geri dönüşüm süreçlerinde ilgi çekici yöntemler kullanılıyor.

Almanya: Dünya şampiyonu

Atık ayırma sürecinde dünya şampiyonu olan Almanya’da her hane kendi çöpünü kendi ayırmak ve farklı çöp kutularına ya da torbalara atmak zorunda. Çöp ayırma kurallarına uymayan vatandaşlar belirli uyarılardan sonra evlerini bile kaybetme riskini taşıyor, çöpler yanlış şekilde ayrıldığındaysa ceza ödüyor. Ülkedeki büyük şehirlerde hemen hemen her binanın arka bahçesinde veya belirlenen noktalarda 4 farklı renkte çöp kutusu bulunuyor. Kırsal bölgelerdeyse, bu renkli çöp kutuları genellikle geri dönüşüm tesislerinde bulunuyor yahut belirli çöp toplama tarihlerinde çöpler ayrıştırılarak muhafaza ediliyor. Çöplerin toplanma zamanlarını gösteren takvim yılda bir kez her vatandaşın adresine gönderiliyor ve belediyeler üzerinden de duyuruluyor. Almanlar çöplerini farklı torba ya da kutularda topluyor: Mavi veya yeşil, siyah veya gri, biyolojik atık veya kahverengi.

Haberin Devamı

Ülkede 2003’den beri bazı içecek şişeleri ve kutuları için “depozito” yöntemi mevcut. Vatandaşlar bu şişeleri süpermarketlerdeki otomatlara atarak 15 ile 25 euro cent arasında bir ücreti geri alabiliyor. Öte yandan televizyon gibi büyük elektronik atıkların caddeye bırakılması yasak olup, cezası 50 bin euro’yu bulabiliyor.

Japonya: Katı kurallar var

Sıfır atık hedefine sahip Japonya, geri dönüşümü çok ciddiye almasının yanında, pek çok uygulama ve yüksek bir atık kültürübe sahip. Japon hükümeti suyun bile ayrıştırılmasını teşvik ederken, Japonlar katı bir çöp ayrıştırma sistemine ve yıllık olarak belirlenen katı bir çöp toplama takvimine uyuyor. Ülkede, özellikle bazı kentlerde çöpler 7 hatta 8 farklı sınıfa ayrılabiliyor. Üstelik, hangi gün hangi çöpün atılacağı takvimde belirtiliyor, yani aynı gruptaki çöpü her gün atamıyorsunuz. Çöp sınıfları arasında yanıcı ve yanmaz olarak iki kategori bulunurken, yanıcı çöpler için özel bir sarı poşet satın alınması gerekiyor.

Haberin Devamı

Öte yandan ülkede çöpleri atmadan önce plastik şişelerin durulanması, tüm etiketlerin çıkarılması, kartonların katlanarak konmasının yanı sıra, çöp sahibi evin bilgileriyle etiketlenmesi gibi detaylı adımlar da dikkat çekiyor. Böylece tüm vatandaşların kendi çöpünü kurallara uygun şekilde atma sorumluluğunu da taşıması sağlanıyor.

Güney Kore: Pahalıya mal oluyor

Güney Kore, geri dönüşüm konusundaki başarısının yanı sıra gıda atıkları konusunda da özel sistemler geliştirmiş. Dünya Ekonomik Forumu’nun bir araştırmasına göre, üretilen gıdanın üçte biri ya bozuluyor ya da atılıyor. Bu da küresel sera gazı salımını önemli ölçüde artırıyor. Güney Kore, bu soruna yönelik keskin önemlerin yanı sıra teknoloji yatırımları yapan bir ülke. Gıdaların yani organik atıkların geri dönüşümü için özel, çevreye zarar vermeyen poşetler belirli bir fiyattan satılıyor ve vatandaşlar kimlik kartlarıyla birlikte organik atıklar için özel geliştirilmiş otomatik çöp kutularını kullanıyor. Üstelik vatandaşlar ne kadar çok gıda atarsa o kadar fazla para ödemek zorunda. Bu şekilde gıda atıklarının azaltılması hedeflenirken, yemek atıkları kişi başına 130 kilodan 11 kiloya indirilebilmiş. Toplanan organik atıklar biogaza dönüştürülerek, elektrik santrallerinde yakıt olarak, gübre ve hayvan gıdası olarak da kullanılıyor.

Haberin Devamı

Galler: İngiltere’den farklı

İngiltere’ye bağlı Galler, özellikle evsel atıkların geri dönüşümünde bir başarı hikayesi olarak dikkat çekiyor. Son 20 yılda ülkede ev başına geri dönüşüm oranı yüzde 5’ten 64’e çıkarak, Avrupa’da en yüksek oranlara ulaştı. Bu başarının arkasında, 3 aşamalı bir strateji bulunuyor. Bu stratejiyse, vatandaşlara sağlanan erişimi kolay ve etkili bir geri dönüşüm sistemi, kapsamlı farkındalık kampanyası ile teşvik ve vergi önlemlerinden oluşuyor. Galler’de vatandaşlar yaşadıkları evlere veya apartmanlara göre atık kutularına sahip oluyor ve atık toplama alanları bulunuyor. Günlük toplanan 3 farklı gruptaki atıkların yanı sıra, bahçe atıkları, Mart ve Aralık ayları arasında 2 haftada bir toplanıyor.

Galler’de Denbighshire belediyesinin halkın çöplerini ayrıştırıp ayrıştırmadıklarını izlemek amacıyla çöp kutuları ve konteynerlerine mikroçip takacağı da açıklandı. Söz konusu adımla atıkları ayrıştırmayanların yakalanarak ceza kesilmesi hedefleniyor.

Haberin Devamı

İsveç: Boş şişelere para

Geri dönüşümde üst sıralarda yer alan İsveç’te, evsel atıkların yüzde 99’dan fazlası geri dönüştürülüyor ve halkın ciddi bir çöp ayrıştırma kültürü var. İsveçliler çöplerini belirlenen kategorilere göre ayırarak her birinin üzerinde hangi tür çöpün atılacağının fotoğrafları olan konteynerlere atıyor. Üstelik çöp poşetlerinde biriktirdikleri çöpleri bidonlara dökerken, çöp poşetini de plastik bidona atma zorunlulukları var. İsveç’in farklı bölgelerinde kullanılan bir diğer yöntemse, vatandaşların çöplerini farklı renkli poşetlere koymak zorunda olması.

İşin püf noktası ceza ve kurallar Fotoğraf: Helena Wahlman/imagebank.sweden.se

Atıkların yarıya yakını elektrik, ısıtma ve soğutma sistemleri için enerjiye çevrilirken, komşu ülkeler İsveç’e para ödeyerek çöp satıyor. Yakma işlemini İsveç’in kurulu sisteminde daha uygun maliyete yaptırarak, ortaya çıkan metal küllerini de geri alıyor. Bununla birlikte, İsveç sokaklarında şişe, teneke veya kutu çöp görülmemesinin en önemli nedenlerinden biri de karşılığında para alınması. Her türlü plastik ve metal kutusu hemen hemen tüm süpermarketlerde bulunan geri dönüşüm makinelerine iade edilerek depozito alınıyor.