"İnsani Gelişme Endeksi"nde Türkiye 72’nci sırada

Türkiye, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programının (UNDP) hazırladığı İnsani Gelişme Endeksinde 2014 yılında 188 ülke arasında 72nci sırada yer aldı. Eğitimde, işgücünde, gelirde eşitsizlik Türkiyenin endeksteki ilerlemesinin önünü tıkarken görece uzun yaşam beklentimiz gerilememizin önüne geçti.Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tam 25 yıldır İnsani Gelişme Endeksi yayımlıyor. Bu tüm dünyada ekonomilerin zenginliğine değil insanların yaşamlarının zenginliğine odaklanan bir bakış açısıydı ve hem ülkede hem de ülkelerarası eşitsizliği raporlara dikkat çekerek değiştirmeyi hedefliyordu. Hürriyet'in haberine göre, Türkiye, İnsani Gelişme Endeksinde yüksek insani gelişme kategorisinde yer alıyor. Dün açıklanan 2014 raporuna göre 188 ülke arasında topladığı 0.761 puan ile 72nci sırada. 2013te 187 ülke arasında 69uncu sıradaydı yani bir yılda aslında insani gelişme açısından Türkiye olumlu bir yol katedemedi. UNDP bir çok alt kategori olmasına rağmen üç temel alandaki gelişmişlik seviyesine göre endeksi hazırlıyor. Bunlar, uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı olarak sıralanıyor. Türkiyenin en iyi olduğu alan uzun yaşam olurken en zayıf olan bölümü bilgiye erişim ve ömür boyu eğitim olarak öne çıkıyor. 1980 ve 2014 arasında ise Türkiyenin insani gelişme endeksi değeri 0.492den 0.761e yükseldi. Bu, toplamda yüzde 54.7lik, yıllık bazda ise yüzde 1.29luk bir artış anlamına geliyor. 1980-2014 yılları arasında Türkiyede doğumda beklenen tahmini yaşam süresi 16.6 yıl, ortalama okula gitme süresi 4.7 yıl ve beklenen okula devam süresi 7 yıl arttı. Türkiyede kişi başına düşen gayri safi milli hasıla ise 1980-2014 yılları arasında yaklaşık yüzde 139.7 oranında bir artış gösterdi. 34 yılda yaşanan değişim yanıltmasın. Yakın dönemler için ayrıntılara baktıkça Türkiyenin yerinde saydığı ortaya çıkıyor. Üç ana temelden bilgiye erişim 25 yaş ve üstündeki bireylerin ömürleri boyunca eğitim alabildikleri süreyle ve okula başlama yaşındaki çocuklar için beklenen okula devam süresiyle değerlendiriliyor. Türkiyede okula devam süresi son 4 yıldır 14.5 yıla takıldı, ortalama okula gitme süresi ise yine son üç yıldır 7.6 yılda kaldı. Satın alma gücü paritesi açısından kişi milli gelir ise 18 bin 677 dolar son yıllarda bu rakamda da büyük değişimler yok. Zaten Türkiye 0.761lik insani gelişim endeksi değeri ile 0.867lik Avrupa Birliği ortalamasının ve 0.882lik OECD ortalamasının altında kalıyor. UNDP her yıl olduğu gibi bu yıl da insani gelşime endeksi değerleri ve sıralamalarının geçen yıllarla kıyaslanabilir olmadığına dikkat çekiyor. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) cinsiyete dayalı eşitsizlikleri üç farklı boyutta yansıtıyor. Bu boyutlar; üreme sağlığı, kadının güçlendirilmesi ve ekonomik faaliyetler şeklinde sıralanıyor. Türkiye, 2014 endeksinde 0,359luk bir TCEE değeriyle 155 ülke arasında 71. sırada yer aldı. Türkiyede parlamentodaki kadın milletvekili oranı yüzde 14.7. Yetişkin kadınlar arasında en az orta öğrenim görmüş olanların oranı yüzde 39 iken, bu oran erkeklerde yüzde 60 olarak göze çarpıyor. Her 100.000 canlı doğumda 20 kadın hayatını kaybediyor ve ergenler arasındaki doğurganlık oranı ise 15-19 yaşları arasındaki her 1000 kadında 30.9 olarak dikkati çekiyor. Kadınların iş gücü piyasasına katılımı yüzde 29.4 iken, erkeklerin katılım oranı yüzde 70.8 seyrediyor. Cinsiyet farkına dayalı, kadın insani gelişme endeksi değerlerinin erkek insani gelişme değerlerine oranının temel alındığı Cinsiyet Dayalı Gelişme Endeksi (CDGE), insani gelişmenin üç temel boyutundaki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini ölçüyor. Bu üç boyut; sağlık yani kadın ve erkeklerin doğumda ortalama yaşam beklentisi, eğitim yani kız ve erkek çocuklarının ortalama okula gitme süresi ve 25 yaş ve üstü yetişkinler için ortalama okula devam süresi ve ekonomik kaynaklar üzerindeki hâkimiyet kadın ve erkek kişi başına tahmini Gayrisafi Milli Hasılaya oranları ölçülerek belirleniyor Bu endeks ise 161 ülke için hesaplandı. Türkiyede 2014 kadın insani gelişme endeksi değeri 0.716 iken, erkek insani gelişme endeksi değeri 0.793 olarak ölçüldü ve bu durum sonucunda CDGE değeri 0.902 olarak hesaplandı. UNDP 25inci yılın raporunu yani 2015 yılına ilişkin raporunu gelecek yıl açıklayacak. UNDP bunun için kapsamlı bir değişime gidiyor. İnsani gelişme kavramını ve ölçümlerini yeniden gözden geçirecek olan UNDP daha çok daha güncel ve daha mobil verilerle raporunu hazırlayacak. UNDP bu yılki raporun ana teması için çalışmayı seçti. Rapor insani gelişme ile çalışma arasındaki bağlantının doğrudan olmadığına dikkat çekerken zorla çalıştırma gibi bazı çalışma türlerinin insan haklarını ihlal ederek özgürlük ve özerklik kavramlarını ortadan kaldırarark insani gelişmeye zarar verdiğini belirtiyor. Doğru politikalar olmadan çalışmanın sunduğu eşitsiz fırsatların ve ücretlerin toplumda eşitsizlik yarattığına işaret eden rapor çalışanların becerilerini ve potansiyelini artıran, haklarını güvenliğini ve refanını güvence altına alan, kazançlı ve tatmin edici çalışma fırsatlarının ise insani gelişmeyi ilerleteceğinin altını çiziyor. Rapora göre dünyada 7.3 milyar insanın 3.2 milyarının istihdam ediliyor kalanlar ise ücretsiz bakım hizmetleriyle, yaratıcı çalışmalarla ve gönüllü çalışmalarla uğraşıyor ya da geleceğin çalışanları olmaya hazırlanıyor. 74 milyonunu gençlerden oluşan 204 milyon insan ise işsiz, dünyada yaklaşık 830 milyon insan günde 2 dolardan az kazanıyor ve 1.5 milyardan fazla insan insana yakışır çalışma koşulları ve sosyal güvenlikten mahrum. UNDP bu eşitsizliği giderip çalışmayı insani gelişmeye katkı sağlayacak hale getirmek için dört ana politika ekseninde adım atılmasını öneriyor. Bunlar Ücretsiz bakım hizmetlerinin yükünün azaltılması ve paylaşılması, ücretli çalışma alanında kadınlara sunulan fırsatların artırılması, ücreti çalışma alanında kadınlara yönelik normların değişmesi.