Geçmişten günümüze Türkiye'nin bedelli askerlik tarihi

AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan, 2018 yılı için bedelli askerlik müjdesini verdi. Türkiye tarihinde Osmanlı Dönemi'nden beri bedelli askerlik aralıklarla çıkmıştı. İşte Türkiye'nin bedelli tarihi...Bedelli askerlik, Türkiye'de Osmanlı döneminden bu yana aralıklarla zorunlu askerliğe alternatif olarak süre kısalması karşılığı nakit bedel ödenmesi mantığıyla uygulanıyor. Uygulamanın dayandırıldığı gerekçeler ordunun ve devletin maddi ihtiyaçları ve bireylerin işlerini kaybetmemeleri olarak açıklanıyor. Osmanlı'da bedelli askerlik konusundaki ilk uygulama, yeniçeri ocağının kapatılmasının hemen ertesine rastlıyor. Bedel-i şahsi olarak anılan bu ilk uygulama, kişinin zorunlu olan askerlik görevini yapmamak için devlete para ödemesini değil, yerine bir başkasını askere göndermesini içeriyor. O dönemde beş yıl olan askerlik hizmeti için kişi, kurayla belirleniyordu. Kurada adı çıkan kişi, yerine belli şartları taşıyan bir başkasını askere gönderebiliyor. Bu şartlar ise şöyle belirlenmişti. Askerlik görevini bir başkası adına üstlenecek kişinin, 25-30 yaşlarında, beyaz (siyah köleler kabul edilmiyor), bulaşıcı hastalığı olmayan, ruhsal durumu askerlik yapmaya elverişli, yüz kızartıcı suç işlememiş ve çevresinde kötü tanınmayan biri olması gerekiyordu. Osmanlı'da, para ödeyerek zorunlu askerlik hizmetinden muafiyet konusundaki ilk uygulama ise, 1870'de çıkarılan Tenkisat-ı Cedide-i Askeriyeye Tevfikan Tanzim olunan Kura Kanunname-i Humayunu ile, ilk kez gerçek anlamda nakdi bedelli askerliğin yolu açıldı. Bu kanun uyarınca, bedel-i şahsi bulamayanlara, 15 bin kuruş bedel-i nakdi vererek, 3 aylık bir askeri eğitim dışında, 5 yıllık zorunlu askerlikten muaf tutulmanın yolu açıldı. Bedel karşılığı askerlikten muafiyet uygulaması, küçük değişikliklerle Meşrutiyet döneminde de sürdü. İktidardaki İttihat ve Terraki Partisi'nin çıkardığı Ahz-ı Asker (Askere Alma) kanunu çerçevesinde yapılan uygulama ile, 50 Lira bedel ödeyenler, sadece 6 ay askerlik yapıyorlardı. Uygulamanın eşitlik ilkesini ihlal edip etmediği tartışılsa da Anayasa Mahkemesi tarafından ihlal etmediğine karar kılındı. 18 yaş ve üzeri erkek Türk vatandaşlarından yurt dışında en az 3 yıl çalışmış olanların 21 günlük süre ile vatani hizmetlerini görmelerine olanak veren bedelli askerlik günümüzde geçerliliğini koruyor, buna aynı zamanda Dövizle Askerlik Hizmetine Tabi Erler (DAHTE) ismi de veriliyor. Diğer şekli ise geçici olarak Türkiye'de ikamet etmekte olanlara sağlanan olanak. Bu durumdaki askerlik süresi ise 21 gün olarak uygulanıyor. 1111 sayılı Askerlik Kanunu'na göre, ihtiyaç halinde ve gerekli şartların oluşması durumunda, temel askerlik görevini müteakip, yükümlülerin askerlik hizmetlerini kamu kurum ve kuruluşlarında yerine getirmesi veya bedel ödeyerek askerlik hizmetinden muaf tutulması mümkün. Son 30 yıllık dönemde ise, ilk bedelli askerlik uygulaması 1987 yılında, Turgut Özal'ın Başbakanlığı döneminde çıkarıldı. Bedelli askerlik uygulamasının tarihçesi ise şöyle özetleniyor: Askerlik hizmetinin bedelli olarak yerine getirilmesi uygulaması, son dönemde 1987, 1992 ve 1999 yıllarında 3358, 3802 ve 4459 sayılı kanuni düzenlemelerle (Askerlik Kanununun Geçici 20, 33 ve 37'nci maddeleri) üç defa uygulanmıştır. 1999 yılı uygulamasında kanunda deprem gerekçesi açıkça ifade edilmişken, diğer iki uygulamanın sınırlarına bakıldığında, biriken kaçak-saklı-bakaya konumundaki problemli yükümlülerin eritilmesi temel gerekçe olarak görülmektedir. Bugüne kadar üç defa yapılan bedelli askerlik uygulamasından, 1987 yılında 18 bin 433, 1992 yılında 35 bin 111 ve 1999 yılında 72 bin 290 kişi olmak üzere toplam 125 bin 834 kişi istifade etmiştir. Cumhuriyet tarihinde 10 kez bedelli askerlik uygulandı. Gölcük depreminden sonra, 1999 yılındaki uygulamanın sebebi 17 Ağustos sonrası ülke ekonomisine katkı amacıyla yürürlüğe konuldu. 1999'daki bedelli askerlik uygulamasında 1 Ocak 1973 tarihinden önce doğanlar 15 bin mark (4 bin 500 TL), 1960'tan önce doğanlar ise 20 bin mark ödemişti. O dönemde 1.1 milyar mark gelir elde edildi. 2011 yılında yasaya göre 30 yaşından gün alan ve 30 bin TL tutar ödeyen kişiler askerlik vazifesini yapmış sayıldılar. Yasa çerçevesinde adaylar 21 günlük temel askeri eğitimden de muaf tutulmuştu. Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, bedelli askerlik başvurularına ilişkin ''Bedelli askerlik için başvuru 66 binin üzerinde'' demişti. 2014 yılında bedelli askerlik çıkartıldığında Başbakan Davutoğlu, haberi 1 Ocak 2015 tarihinde 28 yaşından gün almış olan ya da 31 Aralık 2014 tarihi itibariyle 27 yaşını doldurmuş olun vatandaşlarımıza bedelli askerlik imkanı getiriliyor. Bu vatandaşlarımız 18 bin Türk Lirası demek karşılığında askerlik görevlerini yapmış sayılacaklar sözleriyle duyurmuştu.