1.5 milyon riskli yapı için uzmanlar uyarıyor: İstanbul’da dönüşüm zamanı

Yerel seçimlerin sona ermesi ile gözler şehirlerin ihtiyaçlarına ve vatandaşların taleplerine çevrildi. Adayların da vaadleri arasında ilk sırada yer alan kentsel dönüşüm için özellikle İstanbulun kaybedecek zamanı yok. 1.5 milyon riskli yapının yer aldığı megakent için uzmanlar Her an deprem olabilir uyarısı yapıyor. Riskli binada yaşayan vatadaşların büyük kısmı da dönüşümü istiyor ama işin finansmanı noktasına takılıyor. Peki bakanlık ve yerel yönetim sürece nasıl destek veriyor, yeni dönemde hangi ek yardımlar planlanıyor.- Riskli evde yaşayan vatandaşa hibe ve uygun şartlarda kredi imkânı sunan Yarısı Bizden kampanyası şubatta yürürlüğe girdi. 350 bin konutun dönüşmesi hedefiyle başlatılan kampanyada başvurular geçen yıl yapıldı. Bakanlık yetkililerinin verdiği bilgiye göre önce başvuranlar, sonra başvuruyu kaçırıp kampanyadan faydalanmak isteyenler sürece dahil edilecek. İstanbul özelindeki kampanyada; hak sahibine bir konut için 700 bin liraya kadar hibe, 700 bin liraya kadar kredi, bir işyeri için 350 bin liraya kadar hibe, 350 bin liraya kadar kredi verilebilecek. Hürriyet'ten Gülistan Alagöz'ün haberine göre; Kampanya kapsamında taşınmazı kullanan kişiye bir kereye mahsus 100 bin lira taşınma desteği ödenecek. Böylece konutta toplam destek 1.5 milyonu bulacak. Hibe kısmı için geri ödeme yok. Kredilerde ise ruhsat tarihinden itibaren 24 ay geri ödemesiz dönem uygulanacak. 3. yılda ödeme başlayacak ve ilk 12 taksit faizsiz olmak üzere en fazla 120 ayda tamamlanacak. 3 yıldan sonra taksitler her yıl TÜFE artışının yarısı oranında güncellenecek. Kampanya için vatandaşın uzlaşması ve müteahhit firmayı da kendi bulması gerekiyor. - Kampanyadan bağımsız olarak bakanlık İstanbul ve diğer illerde, evi dönüşüme gören vatandaşa kira ve devlet destekli kredi imkânı tanıyor. Son yapılan düzenleme ile İstanbulda kira desteği 5 bin 500 liraya çıkarıldı. Riskli yapılarda 18 ay, riskli ve rezerv yapı alanlarında ise en fazla 48 ay kira yardımı veriliyor. Kiracılara da bir kereye mahsus 11 bin lira ödeniyor. -Gelelim dönüşüm kredisine... Bu kapsamda konut yapım ve konut edinme için 1 milyon 250 bin lira, işyeri yapım için 800 bin lira, işyeri edinme için 350 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira kredi sağlanıyor. Konut kredilerinde 10 yıl, işyeri için 7 yıl vade uygulanıyor. Dönüşüm kredisinde faiz şu an aylık yüzde 4.29 seviyesinde. Kamunun konut için yüzde 0.70 desteği ile yüzde 3.59a düşüyor. -Riskli yapılar yenilenirken tapu, noter, damga vergisi gibi harçlardan muafiyet sağlanıyor. Ayrıca müteahhitle kat karşılığı anlaşma yapmadan evini kendi dönüştüren, yüzde 18 yerine yüzde 1 KDV ödüyor. -Dönüşümde dikkat çeken bir destek de geçtiğimiz haftalarda açıklandı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, Dünya Bankası ile imzalanan anlaşma kapsamında, İstanbul, İzmir, Manisa, Kahramanmaraş ve Tekirdağın kentsel dönüşümüne katkı sunacak olan İklim ve Afetlere Dayanıklı Şehirler Projesini başlatacaklarını açıkladı. Bu kapsamda; 2.5 milyon TLye varan kredi desteği, aylık yüzde 0.69 faiz ve 180 ay vadeyle verilecek. Uygun faizli kampanyada takvimin netleşmesi, başvuru şartlarının açıklanması bekleniyor. YENİ kentsel dönüşüm yasası ve sonrasında devreye alınan kampanya, dönüşüm süreci için şüphesiz oldukça kıymetli. Öte yandan sürecin hızlanması için vatandaş cephesinde çözüm bekleyen başlıklar şöyle: 1- Kira krizi kentsel dönüşümün önündeki en büyük engel. İstabulda ortalama kira bedeli 19 bin liraya yaklaştı. Bakanlık ve İBB desteği katkı sağlasa da yeterli olmuyor. Bu nedenle rakamların artması ve dönüşümde kullanılacak kiralık sosyal konutlar üretilmesi bekleniyor. 2- Yarısı Bizden kampanyasında verilen toplam 1.5 milyon lira destek kimi bölgelerde inşaat maliyetlerini karşılamıyor. Megakentte ortalama metrekare inşaat maliyeti 25 bin lira, yani 100 metrekare evde maliyet 2.5 milyon lira. Dönüşüm yapılacak projede ek konut üretimi yoksa, vatandaş devletten aldığı kredi dışında bir kez daha borçlanmak zorunda kalıyor. İşte birçok hane bu borcu karşılayamıyor. Proje ilk açıklandığında çıkacak maliyetin yarısına destek verileceği belirtilirken, sonra tüm haneler için rakam sabitlendi. Beklenti desteklerin artan maliyetlere göre yükselmesi ve proje özelinde kararlar alınması yönünde. 3- Kimi aileler hibe ve uygun şartlarda kredi olsa da kentsel dönüşüm için gerekli bütçeye sahip değil. Söz gelimi emekli maaşı ile geçinen bir İstanbullu tüm avantaja rağmen kredi taksitlerini ödeyemez. Bu kesim için farklı adımlar bekleniyor. 4- Vatandaş kendi imkânlarıyla dönüşüm kredisi çektiğinde çok yüksek faiz oranlarıyla karşılaşıyor ve çoğu zaman da kredi talepleri kabul görmüyor. Kabul görse dahi, 120 ay vadeli 1 milyon lira kredide aylık ödeme 36 bin 428 lira... İşte bu nedenle başta İstanbul olmak üzere tüm illerde dönüşüme özel düşük faizli kredi imkânı bekleniyor. Üstelik bunun bir kampanya ve konut sayısı ile sınırlı olmaması, tüm riskli yapı sahiplerine açık olması önemli. 5- Yasa gereği vatandaş bakanlığın kira ve kredi desteklerinden birini seçebiliyor. Oysa bugünün ekonomik şartlarında her iki desteği eş zamanlı kullanımına ihtiyaç duyuluyor. -İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), iştiraki Kiptaş aracılığıyla riskli yapılarda güçlendirme ve yenileme yapılıyor. İstanbul Yenileniyor projesi kapsamında, maliyetine yenileme çalışması hem sitelerde hem de tekil apartmanlarda uygulanıyor. Burada ilk adım başvuru. Riskli yapılarını yenilemek isteyen vatandaşlar online ve ücretsiz bir şekilde www.istanbulyenileniyor.com üzerinden başvurularını yapıyor. Vatandaşa bilgilendirme formu ve gerekli evraklar iletiliyor. İkinci aşamada yapı özelinde yapılan incelemelerle taslak proje ve ön teklif sunuluyor. Son olarak uzlaşma aşamasında detaylı proje ortaya çıkıyor. Salt çoğunluğun kabulü ile yıkım ve yapım başlıyor. -Kiptaş projelerinde vatandaşın ödeyeceği rakam ile kira ve taşınma desteği farklılık gösteriyor. Kimi zaman yapılan ek konutlarla işin maliyeti karşılanıyor ve vatandaş hiç ödeme yapmıyor. Kimi zaman ise imar şartları gereği yıkılan kadar konut üretiliyor ve vatandaşın ödeme yapması gerekiyor. Ev sahipleri dilerse yüzde 20 peşin, 24 ay faizsiz Kiptaşa ödeme yapıyor, ya da yine Kiptaşın aracılığıyla bankaya uzun vadeli borçlanıyor. Yetkililerin verdiği bilgiye göre; bakanlık tarafından yapılan kira desteği dışında; değer yaratan bir proje olması halinde 8-12 bin TL arasında ek kira ve ayrıca taşınma yardımı da verilebiliyor. -Kiptaş projelerinin yanında İBB, Hızlı Tarama Testinde yüksek riskli çıkan yapıları tahliye eden ev sahipleri ve kiracılara destek veriyor. Bu destek bakanlık kira desteğine ek olarak yapılıyor. Maliklere ve kiracılara aylık 7 bin TL, binalarda ikamet etmeyen maliklere 4 bin 500 TL ödeniyor.