Fatih Sultan Mehmet'in Çanakkale'deki üç yapraklı yoncası: Kilitbahir Kalesi

Fatih Sultan Mehmet'in Çanakkale Boğazı'nın güvenliği için 1462-1463 yıllarında Avrupa Yakası'nda yaptırdığı üç yapraklı yonca şeklindeki Kilitbahir Kalesi, 7 yıl süren restorasyon çalışmalarının ardından yaşayan müze haline getirildi. Sarı Kule ve 7 kattan oluşan Ana Kule'de, Piri Reis'in hayatından kale içindeki günlük yaşama, Osmanlı kalelerinin mimarisinden savunmasına, ticaretten ibadete kadar her şey, bugünün teknolojisiyle ziyaretçilere anlatılıyor.Fatih Sultan Mehmet'in, Çanakkale Boğazı'nın güvenliği için 1462-63 yıllarında Avrupa yakasında inşa ettirdiği üç yapraklı yonca şeklindeki Kilitbahir Kalesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca 2011'de restorasyona alındı. Eceabat ilçesine bağlı Kilitbahir köyündeki kalenin restorasyonu 2015'te tamamlandı. Ardından, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı'nca, çevre düzenlemesi ve kale müze oluşturulması kapsamında teşhir-tanzim çalışmaları başlatıldı. Sahil, yürüyüş yolu, otopark, çim alanları ve aydınlatma düzenlemesi yapıldı. Tehşir-tanzim çalışmalarıyla 'yaşayan müze' haline getirilen Kilitbahir Kalesi içindeki 7 katlı Ana Kule'de, kaledeki günlük hayat; Pîrî Reis bölümünde, Türk denizci Pîrî Reisin hayatı ve Kitab-ı Bahriye; Kilitbahir sinevizyon bölümünde, Kilitbahir Kale Müzesi ve Kilitbahir Kalesi hakkında bilgileri içeren belgesel; Engelsiz Müze bölümünde, Osmanlı kalelerinin mimarisi, teşkilat yapısı, savunma, ticaret, ibadet ve gündelik hayatı bugünün teknolojisi kullanılarak anlatılıyor. Kalenin restorasyonu sırasında bulunan Çanakkale Savaşları'na ait eserler ile seramik tabaklar da sergileniyor. Kaleye, Kanuni Sultan Süleyman döneminde eklenen Sarı Kulede ise Osmanlı kaleleri genel olarak anlatılırken, Osmanlı kale mimarisi, kale yapısal donanımları, teşkilat yapısı, Avrupadaki Osmanlı kalelerinin gravürleri, savunma silahları, ticareti ve günlük yaşamı canlandırılıyor. Kilitbahir Kalesi'nin surlarına ses sistemiyle birlikte yerleştirilen heykel muhafızlar, kaleye gelen ziyaretçileri, o döneme ait muhafızlar arasında bir parola olan 'Yektir Allah' nidalarıyla karşılıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi'nin 103'üncü Yıl Dönümü törenleri için 18 Mart'ta geldiği Çanakkale'de, 1915 Çanakkale Köprüsü'nün Kule Temel Betonu-Kule Kazık Çakım Töreni sırasında, telekonfrans ile bağlanarak açılışını yaptığı Kilitbahir Kalesi, ziyaretçilerini ağırlamaya başladı. Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, Kilitbahir Kalesi'nin, anıtsal yapısı sergilemede kullanılan kalelerde yer alan öğelerle birlikte, Türkiye'nin aktif olarak kullanılan tek kale müzesi olduğunu belirtti. Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, Kilitbahir Kalesi'nin mimarisi ve dış görünümüyle dünyadaki kalelerden çok farklı bir yapı ve özelliğe sahip olduğunu ifade ederek, şunları söyledi: Kilitbahir Kalesi, uzaktan bakıldığı zaman kalp, yürek ve yonca yaprağı biçimindeki mimarisiyle göze hoş bir görüntü oluşturuyor. Boğaz güvenliği için işlev gören kale, 1915'teki Çanakkale Deniz Savaşı sırasında düşman güllesi isabet etmiş bir kaledir. Dolayısıyla Kilitbahir Kalesi aynı zamanda gazi bir kaledir. Zamanla coğrafi koşullara, rüzgara, yağmura bağlı olarak kalenin bazı noktaları harap olmuştu. 2011 yılında hükümetimiz bu duruma el koyarak, restore etme kararı aldı. 2011 yılından bugüne kadar da aslına uygun ve orijinalliğini bozmadan büyük bir titizlikle restore süreci geçirdi. Restorasyonun ardından, tarihçiler gözetiminde aslına uygun olarak 'yaşayan kale müze' şeklinde tasarlandı. Ziyarete gelenlere, kale hayatında, dönemin koşullarında ne yaşanmışsa anlatılıyor. Son dönemdeki en güzel ve en özel kale restorasyonlarından biri oldu. Bütün halkımızı Çanakkale'ye, Kilitbahir Kalesi'ni görmeye davet ediyorum. Kilitbahir Kalesi, Çanakkale Boğazının Rumeli yakasında deniz geçişini kontrol altında tutmak için Çimenlik Kalesinin (Kala-i Sultâniyyenin) karşısına Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Dönemin tarihçilerinden Tursun Bey, İstanbulun fethinin ardından Boğaz'ın en dar yerinde (Eceovası denilen mevkide) karşılıklı iki kale yapıldığını, birine Kilîdülbahr, diğerine Sultâniye adının verildiğini ve bu kalelere topların konulduğunu yazar. Kritovulos (Kiritoboulos) ise 867 (1463) yılı olaylarından bahsederken Gelibolu ve Bolayır Valisi olan Donanma Kumandanı Yâkub Beyin bu kalelerin inşasıyla görevlendirildiğini, 869 (1464-65) yılı olaylarını anlatırken de inşaatın tamamlanmış olduğunu belirtir. İstanbulun fethinden sonra Fatih dönemi mimarisinde geometriye verilen önemi yansıtan üç yapraklı yonca planına sahip Kilitbahir Kalesi, gelişen topçuluk teknolojisi ile dönemin askeri mimarisinin öncü bir şeması olarak karşımıza çıkmaktadır. Kale; çekirdeğinde yer alan yürek biçimli 7 katlı iç kule, üç yapraklı yonca formuna sahip iç kale ve etrafını saran dış surlardan oluşmaktadır. Kilitbahir Kalesi, korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillidir. Yaşan müze haline getirilen Kilitbahir Kalesi'ni ziyaret, öğrencilere, 65 yaş üstü vatandaşlara, engellilere, şehit yakınları ve gazilere ücretsiz olacak. 18 yaş üstü öğrencilere yüzde 50 indirim uygulanacak. Vatandaşlar ise Kilitbahir Kalesi'nin tamamını 20 TL'ye, kısa tur olarak adlandırılan Sarı Kule ve çevresini ise 10 TL'ye gezebilecek. Çanakkale Deniz Zaferi'nin yıl dönümü olan 18 Mart ile Çanakkale Kara Savaşları'nın yıl dönümü olan 24 Nisan günlerinde ise Kilitbahir Kalesi'ni ziyaret herkese ücretsiz olacak.