Enkazdan sağ çıkanları öldürebilen sendrom! Nelere dikkat edilmeli?

2011 yılında Van'da yaşanan depremin simgesi haline gelen ancak kurtarıldıktan kısa bir süre sonra hayatını kaybeden minik Yunus'un ölümü gözleri, Kahramanmaraş'ta yaşanan deprem felaketi sonrası yeniden Crush sendromuna çevirdi. Enkazda sağ kurtarılanlarda görülen ve ani ölümlere yol açan bu durumla ilgili Prof. Dr. Aydın Türkmen de uyardı: Serum yoksa su verin. Asla meyve suyu içirmeyin!(Milliyet- Betül Yasemin Keskin)Van'da 23 Ekim 2011 günü meydana gelen, merkez üssü Tabanlı Köyü olan 7.2 büyüklüğündeki depremde 604 vatandaş hayatını kaybetmiş, 4 binin üzerinde kişi yaralı olarak kurtarılmıştı. Yaşanan bu büyük depremin en büyük simgesi ise Yunus Geray'dı. Enkaz altındaki fotoğrafı sembol haline geline minik Yunus, enkazdan çıkarıldıktan kısa bir zaman sonra yaşamını yitirmişti. Foto muhabiri Ümit Bektaş'ın çektiği fotoğrafla tüm Türkiye'nin hafızasına kazınan Yunus Geray'ın enkazdan sağ olarak çıkarılmasına rağmen hayatını kaybetmesi milyonlarca kişiyi derinden etkilemişti. 6 Şubat günü Kahramanmaraş başta olmak üzere 10 ilde şiddetli bir şekilde hissedilen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremler sonrasında aynı hataların tekrarlanmasını istemeyen uzmanlar, Yunus Geray'ın ölümünün arkasındaki sebep olarak görülen Crush sendromuna (ezilme sendromu) karşı dikkat edilmesi gerektiğini vurguladı. Peki Crush sendromu nedir? Enkazdan sağ kurtulanlara yardım edilirken nelere dikkat edilmeli? Yunus ve diğer birçok kişinin enkazdan sonra da hayatta kalabilmesi için hangi yanlışlar asla yapılmamalı? Milliyet.com.tr'ye konuşan İstanbul Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Başkanı, Türk Böbrek Vakfı (TBV) Danışma Meclisi ve Mütevelli Heyeti Üyesi Prof. Dr. Aydın Türkmen önemli açıklamalarda bulundu. Deprem bölgelerinden İstanbul'a yaralı olarak getirilen 11 kişinin yoğun bakımdaki tedavileri sürse de şubat soğuğu nedeniyle hipotermi tehlikesiyle karşı karşıya kalan depremzedelerin tıpkı Yunus gibi Crush sendromuna yakalanma riskleri oldukça fazla. Sosyal medyada ve çeşitli sözlük sitelerinde Crush sendromuna dikkat çeken bazı vatandaşlar, açtıkları başlıklarda enkazdan kurtarılanlara ilk yardım eğitimi almış profesyonel ekiplerin yardımcı olması gerektiğini özellikle belirtiyor. Crush sendromu, enkaz altında vücudu baskı altında kaldıktan sonra sağ olarak kurtarılan kişilerde görülüyor. Sendrom aritmi yani kalp ritim bozukluğu, halsizlik, düşük tansiyon, ödem ve kahverengi idrar gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Göçük altından kurtulurken tıpkı Yunus gibi ilk başta sağlıklı görünen bu kişiler potasyum ve ezilen doku proteinlerinin kana karışması ve böbrek, kalp, akciğer gibi organları etkilemesi nedeniyle bir süre sonra solunumda güçlük çekiyor. Kan basıncındaki düşme ve solunum yetmezliği de ilk başta sağlıklı görünen depremzedelerin beklenmedik bir anda yaşamlarını yitirmelerine sebep oluyor. Enkaz altından çıkarılan kişileri bekleyen en büyük sorunlardan biri böbrek yetmezliği. Göçük altındayken vücutlarında ezilmeler olan depremzedelerin böbrek fonksiyonları bozulabiliyor ve uygun bir tedavi uygulanmadığı takdirde bu kişiler hayatlarını kaybedebiliyor. İstanbul Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Başkanı, Türk Böbrek Vakfı (TBV) Danışma Meclisi ve Mütevelli Heyeti Üyesi Prof. Dr. Aydın Türkmen, Crush sendromunun kas içinde bulunan bazı maddelerin bir anda ortaya çıkıp kana karışarak böbrek ve diğer organların zedelenmesine sebep olduğunu söyledi. Prof. Dr. Aydın Türkmen, Özellikle kasların içinde bulunan miyoglobin denilen kas hücrelerinin içindeki pigmentli bir protein maddesi kasların yalnızca içinde bulunur, dolaşımda bulunmaz. Göçük altındaki ezilmeler sonucunda bu madde kastan dışarı çıkarak dolaşıma karışır ve 'tubulus' denilen böbrek içindeki küçük kanalcıklara yerleşir. Bu durum hastada 'akut tübüler nekroz'a (böbrek yetmezliği) yol açar. Hastaların ezilen kaslarında çok fazla miktarda ödem birikince damar yatakları boşalır diye konuştu. Göçük altındaki kişilerin önce hangi bölgesi dışarıdan görünüyorsa bu buradan damar yolu açılması ve damardan serum verilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Aydın Türkmen, Crush sendromunun tedavisine deprem bölgesinde hızla başlanmasının hayati önem taşıdığını belirtti. Hastanın damarındaki sıvıyı artırmanın çok önemli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Türkmen, ezilen bölgede damar dışına çıkan sıvının yerine ulaşması için serumun önemine değindi. Eğer enkazdan kurtarılanlara serum vermek mümkün değilse yine ilk olarak hastaya ağız yoluyla su verilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Türkmen, Sıvı verilirken özellikle meyve suyu gibi potasyum miktarı yüksek olan içeceklerden kaçınılmalı uyarısında bulundu. Hastanın Crush sendromundan daha az etkilenmesi için ilk müdahalenin doğru bir şekilde yapılması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Aydın Türkmen, Kaslar vücuttaki potasyumun deposudur. Potasyumun vücutta belli bir miktarda olması gerekir. Eğer potasyum olması gereken limitin üstüne çıkarsa kalp aniden durabilir. Kaslardan dışarı çıkan aşırı potasyum yükü dolaşıma karıştığında bu karşı mücadele etmeyi gerekir. Enkaz altındaki insanlara bu yüzden potasyum içerikli sıvılar verilmemeli, serumlarda da buna dikkat etmek gerekir dedi. Enkazdan çıkarılan hastaların en kısa zamanda sağlık kuruluşlarına sevki gerekiyor. Sevk sırasında da mutlaka serum takılmalı. Ayrıca hastanın transferi sırasında uygulanan yoğun sıvı desteğine ek olarak potasyum düşürücü tedavilerin de verilmesi önemli. Prof. Dr. Aydın TürkmenTürk Böbrek Vakfı (TBV), deprem bölgesinde en çok ihtiyaç hissedilen illerdeki devlet diyaliz merkezlerine diyaliz sarf malzemeleri göndereceğini de duyurdu.