57 yıla sığan dev bir tarih

Çocukluğunda ailesindeki kayıplarla sarsıldı. Gençliği Çanakkaleden Trablusgarpa, Doğu Cephesinden Kurtuluş Savaşına, cephelerde geçti. 39 yaşında Meclis Başkanı, 42 yaşında Cumhurbaşkanı oldu. Uçurum kenarında yıkık bir ülkeden yeni bir devlet yarattı.Cumhuriyet ile birlikte devlet başkanının; halkın içinden yine halk veya onun temsilcileri tarafından seçilme geleneği de başladı. Türkiyenin ilk Cumhurbaşkanı Atatürk, hanedan ve soylu bir sülale ile bağı olmayan, orta halli bir aileden gelen, halkın içinden çıkarak zekâsı ve çalışkanlığı ile yükselmiş bir liderdi. Atatürkün dünyaya gelişinden mesleğe adım atana kadar geçen yaşamının kısa hikâyesi şöyle: 1881 yılında Selânikte Kocakasım Mahallesindeki Islâhhâne Caddesindeki üç katlı evde doğdu. Babası Ali Rıza Efendinin soyu, Makedonyaya yerleştirilmiş Karaman bölgesinin Kocacık Yörüklerinden geliyordu. Annesi Zübeyde Hanımın kökeni ise Langaza Türklerine dayanıyordu. Evkaf kâtipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi ile Zübeyde Hanım, 1871 yılında evlendi. Zübeyde Hanımın 1872de ilk kızı Fatma dünyaya geldi. Fatmayı üç yaşında iken kaybetti. 1874te Ahmeti, 1875te Ömeri, 1881de de Mustafayı doğurdu. Mustafa daha iki yaşında iken Zübeyde Hanım, iki oğlu Ahmet ile Ömeri kuşpalazı hastalığından yitirdi. Kader, üç çocuğunu küçük yaşta elinden alınmış geriye sadece Mustafası kalmıştı. 1885te Makbuleyi, 1889da Naciyeyi doğurdu. Bir oğlu ve iki kızı vardı artık. Eşi Ali Rıza Efendi, gümrük memurluğundan sonra kereste ticaretine başlamıştı. Ancak dağlarda hâkimiyet kuran Rum çetelerinin estirdiği terör nedeniyle işlerini yürütemedi. Derdinden yataklara düştü ve vefat etti. Mustafa, yedi yaşındayken babasını kaybetmiş ve yetim kalmıştı. Zübeyde Hanım, Mustafa ve iki kızı ile yalnız kalmıştı. Bir süre Langazada kardeşinin çiftliğinde yaşadı. Mustafa, zeki bir çocuktu, öğrenme konusunda çok tutkuluydu. Zübeyde Hanım, Langazada küçük oğlunu, önce bir hocanın yanına gönderdi. Ancak bu geleneksel eğitim Mustafayı tatmin etmiyordu. Annesi bunun üzerine onu Selanikte halası Emine Hanımın yanına bıraktı. Selanikte daha önce yaşadığı büyük evin masrafları ağırdı. Aynı sokakta daha küçük bir eve taşındı. 1901de ise küçük kızı Naciyeyi kaybetti. Altı çocuktan geride sadece Mustafa ile Makbule kaldı. Mustafa Kemal, genç yaşında, çok sevdiği 12 yaşındaki kız kardeşini yitirmenin acısını yaşayacaktı. Atatürk, yıllar sonra kardeşleriyle ilgili olarak Kardeşlerim arasında en sevdiğim Naciyeydi. Ben Harbiyeye giderken kitaplarımı istemişti. Annemden onu okutmasını istemiştim. Naciye, annem gibi sarışın, mavi gözlü, duru beyaz tenli idi. Tipik bir Yörük kızıydı. Makbuleye hiç benzemezdi diyecekti. Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk adlı kitabında, Atatürkün hayatına ilişkin şunları ifade eder:Atatürkün doğduğu ay ve gününe dair kesin bir bilgi yoktur sanırım. Bir gün anacağı Zübeyde Hanıma sorduğum zaman:Babası Ali Rıza Efendi, Paşamın doğumunu evimizdeki Kuran-ı Kerimden birine kaydetmişti. Fakat zevcim vefat ettiği zaman başucunda yalnız bir Kuran-ı Kerim vardı ve onda da hiçbir yazı yoktu. Belki de kayıtlı Kelam-ı Kadimi devam ettiği camideki hocalardan birine hediye etmiş olacak. Cevabını almıştım. Doğum tarihini Atatürk de bilmezdi. Mustafa Kemal de yıllar sonra arkadaşı Ali Fuat Cebesoya çocukluğuyla ilgili şöyle diyecekti:Babamın vefatı, bizi ayakta tutan kuvvetli bir desteğin yıkılması gibi bir şey oldu. Âdeta kendimi yalnız hissettim. Dayım bize çok iyi davrandı. Acımızı unutturabilmek için gayret gösterdi. Allah razı olsun. Çiftlik hayatına karıştım. Tarla bekçiliği yaptığım da oldu. Makbule ile beraber bakla tarlasının ortasındaki bir kulübede oturduğumuzu ve kargaları kovalamakla uğraştığımızı hiç unutmam. Dayım Hüseyin Ağa, bu gibi vazifeleri sırf biz meşgul olalım diye buluyordu. Atatürk, 10 Ocak 1922de Vakit Gazetesinde yayımlanan mülakatta da çocukluk dönemiyle ilgili şunları anlatır:Yakınımızda Binbaşı Kadri Bey isminde bir kişi oturuyordu. Oğlu Ahmet Bey askerî ortaokula devam ediyor ve okul giysisi giyiyordu. Onu gördükçe ben de böyle giysi giymeye hevesleniyordum. Sonra sokaklarda subaylar görüyordum. Bu aşamaya ulaşmak için izlenmesi gereken yolun askerî ortaokula girmek olduğunu anlıyordum. O sırada annem Selanike gelmişti. Askerî ortaokula girmek istediğimi söyledim. Annem askerlikten çekiniyordu. Asker olmama zorla engel olmaya çalışıyordu. Kabul sınavı zamanı ona sezdirmeden kendi kendime askerî ortaokula giderek sınav verdim. Böylece anneme karşı oldubitti olmuş oldu. Öğretmenimin ismi Mustafa idi. Bir gün bana dedi ki; Oğlum, senin de ismin Mustafa, benim de. Bu böyle olmayacak. Arada bir fark bulunmalı, bundan sonra adın Mustafa Kemal olsun. O zamandan beri adım gerçekten Mustafa Kemal kaldı. Mustafa Kemal, Selanik Askerî Rüştiyesinden 1896 yılında 15 yaşında mezun oldu. Bu sırada annesi Zübeyde Hanım, Larisadan Selanike göç eden Reji İdaresi memurlarından Ragıp Bey ile evlenmişti. Atatürkün çocukluk arkadaşı milletvekili Mehmet Somer, o dönemi Ragıp Bey içgüveysi olarak eve gelir gelmez Mustafa Kemal münfail (gücenme) oldu. Evi terk ederek Horhorsu Mahallesinde oturan öz halası Emine Hanımın yanına gitti ve Manastır Askeri İdadisine gidinceye kadar da anasının evine nadiren uğradı sözleriyle anlatacaktı. Atatürk de cumhurbaşkanı olduktan sonra Ragıp Bey için yakın çevresine, Bana karşı çok saygılı davranmış, büyük adam muamelesi etmiştir. Nazik ve kibar bir insandı diyecekti. Manastır Askeri İdadisinden mezun olduktan İstanbul Harp Okulundaki eğitimi başladı. 1905te yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Bu dönemde jurnal ağına takılarak, üç ay zindanda yattı. Subaylıkta ilk görev yeri 5. Ordunun karargâhının bulunduğu Şam oldu. 1907de memleketi Selanikin yakınındaki Manastırda bulunan 3. Orduya atandı. Mustafa Kemal, 1911 yılında Gazeteci Mustafa Şerif adıyla sahte belge ve pasaportlarla İstanbuldan yola çıkarak Libya-Trablusa gitti. Burada İtalyan güçlerine karşı başarılı bir direnişi örgütledi. Yarbay rütbesi ile katıldığı Çanakkale Kara Savaşlarında düşmanı durdurdu. Çanakkaledeki başarıları ile üstün komutan nitelikleri ortaya çıktı. 1 Nisan 1916da generalliğe terfi etti. Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlisin geri alınmasını sağladı. Anadolunun işgâli üzerine 19 Mayıs 1919da çıktığı Samsunda Millî Mücadeleyi başlattı. 23 Nisan 1920de Ankara kurulan TBMMnin, cumhurbaşkanı seçildiği tarihe kadar başkanlığını yaptı. Sakarya ve Dumlupınar Meydan Muharebelerini kazandı. Sakarya Savaşından sonra gazilik unvanı, mareşal rütbesinin sahibi oldu. 29 Ekim 1923de Türkiyenin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Yeni devletin kuruluşunun yanı sıra eğitimden sosyal hayata uzanan geniş bir alanda köklü ve büyük devrimleri hayata geçirdi. 10 Kasım 1938de vefat etti. Kaynak: Milliyet / Ayın Hasan