“Merdiven altı makaleler üniversitelerde liyakate zarar veriyor”

Üniversitelerde liyakat sahibi akademisyenler tarafından nitelikli yayın yapılması için bazı adımlar atılmaya başlandı. Geçtiğimiz günlerde Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç'ın önerisiyle para karşılığı yayın yapan şaibeli dergilerde yayımlanan bilimsel makalelerin, akademik yükseltmelerde dikkate alınmaması kararı alındı. Şaibeli dergilerde, çalışmaların para ya da menfaat karşılığı yayınlandığını belirten Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş bu konuda, “Sadece şaibeli dergiler değil, şaibeli merdiven altı makaleler ve şaibeli kongreler de üniversitelere ve üniversitelerde liyakate zarar veriyor” dedi.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Ülkemizde yayınlanan makalelerin sayısından çok niteliğinde yaşanan problemler için YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç tarafından önlem almak adına çalışmalar başlatıldı. Son dönemlerde akademik dünyada sıkça karşılaşılan para karşılığı yayın yapan dergilere "yağmacı, şaibeli" (predatory) adı verildi.

YÖK Başkanının büyük desteği ile şaibeli dergilerde yayının önlenmesi için adım atıldığını söyleyen Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş, “Dünyadaki bilimsel gelişmelere paralel olarak bilgi iletişim teknolojilerinin de yaygınlaşmasıyla ülkemizde de dergi yayıncılığı kolaylaşıyor ve yayın sayılarında hızlı bir artış gözleniyor. Bu durum yayın sayılarındaki hızlı artış ve online yayıncılık teknolojileri ile yayınlanan kimi yayınların literatürde ‘predatory journals’ olarak bilinen ‘şaibeli dergi’lerin de artmasını beraberinde getirdi. Bu dergilerin, etik ilkeleri göz ardı etmesi, bilimsel süreçleri etkin olarak işletmemesi ve menfaat karşılığı yayını kabul etmesi en temel özellikleri. Bu noktada ilgili makale çalışmalarının da şaibeli olduğu düşüncesi ortaya çıkıyor. Üniversite olarak etik dışı olan bu konuda tavrımızla öncü kurumlardan biriyiz. Geçen yıl uygulamaya geçtik. Maalesef bu tip dergilerin olması utanç verici ve bu tip dergilere çalışma göndermek de etik dışı, utanç verici. Bir akademisyenin ve bilimsel yayın yaptığını iddia eden kişi ya da kuruluşun öncelikle etik değerlere bağlı kalması gerekir” diye konuştu.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

“Şaibeli dergiler olduğu gibi şaibeli makaleler de olabilir”

Bilimsel çalışmaların işleyişi ile ilgili Erkan İbiş, şu bilgileri verdi: “Akademisyenler tarafından bilimsel çalışmalar yapılıyor, dergilere makaleler gönderiliyor. Dergiler kendi seçtiği alanında uzman hakemlere gönderiyor, incelemeler yapılıyor ve bununla bağlantılı olarak literatür araştırması yapılıyor. Sonuçta danışmanlar uygun ya da uygun değil diyor. Eğer siz yapılmamış bir çalışmayı yapılmış gibi gösterirseniz, vaka sayısını abartırsanız, laboratuvar inceleme sayısını değiştirirseniz, çalışmaları şişirirseniz ya da çıkan sonuçlarla oynarsanız bu da bilimsel yayın olmaktan çıkıyor. Bu da şaibeli, hatta sahte yayın oluyor. Elbette bunun saptanması kolay değil. Bu nedenle parayla yapılmış yayınlar dışında diğer dergilerde çıkan makalelerin tamamı bilimsel gerçeklikle uyumludur demek de kolay değil. Ama bunların oranının düşük olduğuna inanıyorum. Düşük de olsa aldatılma, abartılma, şişirilme, gerçeğin saklanması gibi içeriklerle dolu bazı makaleler de olabilir. Bu nedenle şaibeli dergiler olduğu gibi şaibeli makaleler de olabilir. Bu makaleleri de bilimsel değerlendirme dışında tutmak gerek. Bir bulguyu bilimsel bir gerçek olarak kabul ederken, bir makale değil bu alanda yazılmış birçok makaledeki görüş ağırlığını bulmaya çalışırız. A ilacının bir hastalığa iyi geldiğini söyleyen bir makaleden ziyade bu konuda yapılmış onlarca makale varsa onların toplamını önemseriz.”

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

“13 olan vaka sayısını 33 olarak aksettirilmesini ihbarla yakalayabiliriz”

Şaibeli makalelerinin yakalanmasının ancak derin araştırma ya da ihbarla gerçekleşebildiğini dile getiren İbiş, “Bir kişinin 13 olan vaka sayısını 33 olarak aksettirmesini ancak geriye dönüp her bir vakayı incelemek ve onların verilerinin tek tek sorgulamak olabilir. O da başka türlü yapılabilecek bir durum değil diye düşünüyorum. Gelecekteki sistemlerde bir bulgu çıktığı zaman o konuda literatür taranacak yazılımlar yapılacak. İntihal konusunda bundan 10 sene önce hiçbir şey yoktu, ancak şimdi programlar vasıtasıyla alıntı ya da izinsiz alıntılar konusunda uyaran sistemler geliştirildi. Tabii ilk kez yapılmış bir araştırma için buna bakmak zor, her bir vakayı inceleme şansı da az. Bu nedenle saptanması çok zor olabilir. Bunun geliştirileceğini düşünüyorum” dedi.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

“Abartılı bir yayın sayısı varsa, yayın sürecinin doğruluğunu teyit etmek gerekir”

Şaibeli dergilerin çoğunda makale yayınlatmak için para ödendiğini belirten İbiş, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu durumu derginin ilanlarından yakalama şansınız yüksek. Bir şekilde deliller mutlaka ortaya çıkar. Ayrıca bir araştırma yaptığınızda bir yayın da çıkartabilirsiniz, yedi yayın da çıkartabilirsiniz. Araştırmanın parçalanarak gönderilmesi durumunu şüphe ile karşılamak gerekiyor. Abartılı bir yayın sayısı varsa, yayın sürecinin doğruluğunu teyit etmek gerekiyor. Bilimsel araştırmalarda sürecin de sıkı denetim altına alınması şart. Az yayın çıkabilir ancak gerçek makale yayınlanır. Yayın sayısından daha önemlisi kalitesidir. Dergi sayısı azalsın, kaliteli çalışmalar çıksın. Bu yönde sistemini geliştiren dergiler olmalı. Bilimsel dergiler abonelikle kazanıyor. Gönderilen makaleyi paralı basan dergiler yeni çıktı. Bilimsel dergilerin fiyatları çok yüksek, bu nedenle makaleyi paralı basıyorsa burada hata vardır. Bazı tarama indekslerinde de bir oyun dönüyor ki, bu tür paralı, şaibeli, niteliksiz dergiler indekslerde yer bulabiliyor. Bunlarda ticari bir durum oluyor.”

“Merdiven altı kongrelerin geçerliliği olmamalı”

Şaibeli dergiler olduğu gibi şaibeli olan merdiven altı kongrelerin de yapıldığına dikkat çeken İbiş, “Kongre turizmi diye kongreleri düzenleyenler hem turistik hem de ne gönderirsen gönder poster sunumu ya da sözlü sunum olarak kabul eden ücretli kongreler var. Bunlar da şaibeli kongreler. Bunların da masaya yatırılması gerekiyor. Bu tür bildirileri biz kabul etmiyoruz. Ulusal ya da uluslararası mesleki alan bazlı ciddi derneklerin düzenlediği kongreleri kabul ediyoruz. Merdiven altı kongrelerin geçerliliği olmamalı.” şeklinde konuştu.