Nobel Ödülleri bilim kadınlarını görmezden mi geliyor?

Nobel Ödülü almaya hak kazanan isimleri yavaş yavaş duymaya başladığımız şu günlerde ödül komitesinin tarafsızlığı da sorgulanıyor. Akademisyenlerin tartıştığı konu şu: Acaba kadınlar ve azınlıklar değerlendirme sürecinde dışlanıyor mu? İstatistiksel veriler bu sorgulamayı haklı gösteriyor: Görünen o ki Nobel Ödülleri bilim kadınlarını görmezden geliyor.Şu zamana kadar fizik alanında 203 kişiye Nobel Ödülü verildi; ancak bunlardan yalnızca ikisi kadın. Marie Curie 1903 yılında bu ödüle layık görülürken 1963 yılında ise bu ödül Maria Goeppert-Mayera verildi. Bu gerçek göz önüne alındığında Nobel Ödüllerinde bir kadın problemi olduğunu söylemek pek de yanlış olmaz. Birçok bilim insanı da bu rakamların ödüllerin değerlendirilme sürecinde temel bir probleme işaret ettiğini söylüyor. Live Science, haberinde fizikçi yazar Matthew Francisin bu konudaki değerlendirmelerine yer veriyor. Nobel Ödüllerinin daha çok Avrupa kökenli bilim insanlarından yana olduğunu vurgulayan Francis, değerlendirmelerdeki bu taraflılığın aslında kadınlar ve azınlıkların dışlanması anlamına geldiğini ve bunun oldukça büyük bir soruna işaret ettiğini ileri sürüyor. Nobel Ödüllerinde gittikçe artan bir halka ilişkiler problemi olduğunu vurgulayan teorik astrofizikçi Chanda Prescod-Weinstein ve birçok bilim insanı bu konuyla ilgili sosyal medyadan da seslerini duyurmaya çalışıyor. Vera Rubin örneğini öne çıkararak Twitterda başlatılan #NobelforVeraRubin etiketi dikkatleri üzerine çekmeye devam ediyor. 88 yaşındaki fizikçi Rubin, galaksilerin dönme biçiminde önemli derecede bir anomali gözlediğini ve bunun da karanlık maddenin varlığına bir kanıt niteliğinde olduğunu ileri sürdü. Birçok bilim insanı bu buluşun ödüllendirilmesi gerektiğini düşünse de Rubine fizik alanında bir Nobel Ödülü verilmedi. Nobelli kadın bilimci sayısının az olduğu tek alan fizik de değil üstelik. Nobel Komitesinin sitesine göre, kimya alanında Nobel Ödülüne layık görülen 171 insanın yalnızca 4 tanesi kadın: Marie Curie (1911), Curienin kızı Irène Joliot-Curie (1935), Dorothy Hodgkin (1964) ve Ada Yonath (2009). Irène Joliot-Curie, kocası ile ortak çalışmaları olan yapay radyoaktivite keşfi ile Nobel Kimya Ödülü'nü almaya hak kazanmıştı. B12 vitamini üzerine yaptığı çalışmalarının sonucunda Dorothy Hodgkin, 1964 yılında Nobel Kimya Ödülü kazandı. Ada Yonath, ribozomun yapısı üzerine yaptığı ayrıntılı çalışmaları ve yeni antibiyotiklerin kullanımına yaptığı katkılar neticesinde Nobel Kimya Ödülü'ne sahip oldu. Birçok bilim insanının söylediğine göre bu durum, Nobel Ödüllerinin yapısındaki bazı kısıtlamalarla açıklanabilir. Örneğin, bazı bilimsel başarıların etkilerini ölçüp değerlendirmek oldukça fazla zaman alabiliyor ve bu sebeple bazı araştırmaların ödüllendirilmesi onlarca yıl sonra gerçekleşebiliyor. Bilim insanları ayrıca ödüllerdeki 3 Kişi kuralına dikkatleri çekiyor: Nobel Komitesi, bir dalda maksimum 3 kişiyi ödüllendirebiliyor ki bu da içinde çok daha fazla insanın bulunduğu bilimsel çalışmalara oldukça ters bir yaklaşım.Fizikçi Francis, ödüllerin yapısında gerçekleştirilecek temel bir değişimin yerinde bir fikir olduğunu savunuyor. Kadınlar, tıp ve edebiyat dalında diğer alanlara nispeten biraz daha fazla ödüle sahip; fakat bu rakamlar da tatmin edici olmaktan oldukça uzak görünüyor. Tıp alanında ödül alan 211 bilim insanından 12si kadınken, edebiyat dalında bu rakam 112 kişide 15 olarak değişiklik gösteriyor.