Deniz kirliliği 3 boyutlu ölçülebilecek

Deniz kirliliğini 3 boyutluölçebilen "HIDROTAM3" adlı bir "tahmin programı" geliştirildi.

Haberin Devamı

Denizdeki rüzgar, sıcaklık ve akıntı hızı gibi verilerin girildiği program, oluşabilecek deniz kazaları durumunda kirlilik düzeyini 3 boyutlu ölçüyor.

Gazi Üniversitesi (GÜ) İnşaat Mühendisliği öğretim üyeleri, yine aynı üniversitenin bünyesinde kurulan Deniz Bilimleri Araştırma Enstitüsü Müdürü Doç.Dr. Lale Balas ile Müdür Yardımcısı Doç.Dr. Can Balas tarafından yürütülen proje sonucu geliştirilen "HIDROTAM3" sayısal tahmin programına denizlerdeki rüzgar, sıcaklık ve akıntı hızı gibi veriler giriliyor.

Verilerin girilmesinin ardından program, deniz kazası oluştuğunda kirliliğin ne kadar alanda etkili olabileceğini tahmin edebiliyor.

Program, verilerin yalnız bir kez girilmesiyle daha sonra aynı alanda defalarca ölçüm yapabiliyor. Böylece belirli bir kıyıda ölçüm yapılabilmesi için tekrar veri toplanması gerekmiyor.

Analitik ve deneysel sonuçlarla karşılaştırılarak doğrulanan modelin, Kemer, Çamyuva ve Göynük deniz alanları, İzmir Körfezi, Datça Marina, Göksu Lagünü, Bodrum, Marmaris ve Fethiye körfezleri ile Ölüdeniz ve Belceğiz'de yapılan denemeleri başarıyla sonuçlandı.

Proje çerçevesinde, Fethiye İç Körfezi'nde uzun süreli rüzgar, su seviyesi değişimi ve akıntı ölçümleri yapıldı.

"Denize dökülen her türlü maddenin etki alanını ölçebiliyor"

Projeye ilişkin bilgi veren Doç.Dr. Can Balas, petrol ve diğer zararlı maddelerin boşaltıldığı kıyı mekanlarının korunmasının önemine değinerek, kirlilik ölçümünün geliştirdikleri modelden önce 2 boyutlu olarak yapılabildiğini belirtti.

Ulusal, uluslararası SCI ve EI indeksli dergilerde de yayımlanan HIDROTAM3'e benzeyen Danimarka ve İngiltere'de de 3 boyutlu programlar bulunduğunu aktaran Balas, Türkiye'de ilk kez 3 boyutlu hidrodinamik tahmin modelini kendilerinin geliştirdiğini söyledi.

Balas, programa ölçüm yapılacak deniz suyunun özellikleri, yoğunluk, sıcaklık ve akıntı hızı ile rüzgar ve dalga boyları gibi verileri girdiklerini, böylece deniz kazalarında kirliliğin yayılabileceği alanın tahmin edildiğini kaydetti.

Programın çok yüksek doğrulukla sonuç verdiğini anlatan Balas, "Herhangi bir kıyıda böyle bir ölçümün yapılması 100 milyar tutar. Bunun yerine oradaki akıntı düzeyini tahmin etmek mümkün olabiliyor.

Normalde böyle bir şeyin tahmin edilmesi için o yerde ölçüm alınması lazım. Ama bu programa verileri bir kez girilen yerin tekrar ölçümü yapılmasına gerek yok. Acil müdahale denilen işlemi bu programla yapmak mümkün" dedi.

Balas, akıntı düzeylerinin ölçümünün hava tahminleri gibi yapıldığını ifade ederek, programın Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından akıntı tahmini için de kullanılabileceğini belirtti.

Kirliliğin varabileceği boyutların bilinmesinin, önlenmesinde büyük önem taşıdığını ifade eden Balas, geliştirdikleri programı, GÜ bünyesinde Fethiye'de kurulan Deniz Bilimleri Araştırma Merkezi iş birliğinde denediklerini anlattı.

Merkezde yapılan denemelerde hatasız tahmin yapıldığını belirten Balas, "HIDROTAM3"ün Türkiye'deki tüm liman tesislerinin faylanabileceği nitelikte olduğunu, denize dökülen her türlü maddenin etki alanını ortaya çıkarabildiğini kaydetti.

Balas, "HIDROTAM3"ün derinlik değişimi, sıcaklık ve tuzluluk etkisi ile diğer tüm etkileri bir arada hesaplayabildiğini belirterek, "Program, Denizcilik Müsteşarlığı ile imzalanacak protokolle Türk denizlerinde kullanılabilecek" dedi.

İnternet üzerinden de denizlerin herhangi bir kaza esnasında ne kadar kirlendiğinin tahmin edilebileceğini belirten Balas, acil müdahale planının hazırlanmasında 3 boyutlu kirlilik analizinin yapılması gerektiğini ifade etti.

Can Balas, "Boğazlar açısından çok önemli. Çünkü Boğazlar'da büyük riskler var. Biz bu çalışmayı yaparken Denizcilik Müsteşarlığı, denizlerde acil müdahale planlarının hazırlanmasına yönelik olarak yeni bir yönetmelik çıkardı.

Yönetmelik, planların hazırlanmasında bu tür modellerin kullanılmasını öngörüyor. Böyle çalışmaların yapılması zorunlu hale geldi" diye konuştu.