Dünyayı veri analistleri yönetiyor!

Şimdi arkanıza yaslanın ve düşünün. Sabah kalktığınız andan itibaren yaptıklarınızı gözden geçirelim birlikte. Alarm sesi ile uyandınız. Yatakta biraz gerindiniz, uyanmaya çalıştınız. Kalktınız, hazırlanmaya başladınız. Belki ilk yaptığınız şey radyonun düğmesine basmak oldu. Banyoya girdiniz, duşunuzu aldınız, giyinmeye başladınız. Eğer güne kahve ile başlayanlardansanız kahvenizi aldınız ve işe gitmek için yola çıktınız.

Haberin Devamı

Yazı: Recep Fidan / cnnturk.com

Metro, özel araç, yürüme ya da bisiklet ile işe vardınız. Yolculuğunuzda size ya müzik listeniz ya haber ya da radyo eşlik etti. İşe vardınız, yolda göz ucuyla baktığınız emaillerinizi kontrol ettiniz, cevapladınız. Gününüzün programına göre bir çok aksiyon aldınız. Öğle yemeği ve dönüş yolculuğu. Belki eve gitmeden arkadaşlar ile sosyalleşme ya da kısa bir alışveriş sıkıştırdınız sizin(*) olan zamana. İş yerinde yaşanan onlarca olaya, duygu değişimine, sinir harbine ya da mutluluklara değinmiyorum bile.

Eve geldiniz; rahatlama zamanı. Ev kıyafetleri, yemek, müzik ya da izlenecek birşeyler için seçimlerinizi yaptınız. Ya da bir kitaba gömüldünüz. Günlük stresi biryerlere gömme zamanı. Eve geldikten sonraki tüm süreç neredeyse bu amaca hizmet ediyor. Evliyseniz ve çocuğunuz var ise onlarla vakit geçiriyorsunuz ve yalnız kalabileceğiniz kısıtlı zamanda düşünce savaşından kurtulup sakinleşmeye çalışıyorsunuz. Uykudan önce yaptığınız bu eylemden sonra uyumaya gidiyorsunuz. Ama harekete geçirdiğiniz nöronlar aktif. Uyku kalitesi gününüze ve çözdüğünüz ya da çözemediğiniz olaylarla doğru orantıda dinlenmenizi sağlıyor.

Haberin Devamı

Buraya kadar bir beyaz yakalı çalışanın rutin diyebileceğimiz hayatından bir günü tasvir ettim, size ne kadar uyar bilmiyorum ama sanırım bir çok nokta şu veya bu şekilde en azından dokunyordur diye düşünüyorum.

Her tercihiniz yapay zeka için değerli bir veri

Bu sıradan gün aslında analistler için milyonlarca korelasyon içerecek veriyi içeriyor. Yaptığınız her tercih; uyanma saatinizden seçtiğiniz müzik türüne, yürüme mesafenizden gezindiğiniz sitelere, yaptığınız aramalardan yaptığınız online alışverişlere kadar her tercih çok ciddi anlamda size profilleyen yapay zeka için değerli bir veri.

Elbette yapay zekanın bu profillemeyi istenilen hedeflere göre yapabilmesi için şimdilik(**) veri analistlerinin yapısal düzenlemelerine, sorgulama noktalarını belirtmelerine ihtiyaç var. İleride anlatacağım sebeplerden dolayı veri analistleri geleceğe şekil veren bu değişim içinde çok önemli bir rol oynuyor. Çünkü giderek hızlanan ve yerleşen data biriktirme teknolojileri sayesinde devasa kaynaklara sahipler. Onların çıkarımları dünyayı değiştirecek.

Haberin Devamı

Dünyayı veri analistleri yönetiyor Foto: Shutterstock

Peki bu profilleme ne işe yarıyor?

Yakın gelecekte hayatımızı şekillendirecek teknolojinin temel amacı bence hayatı otonom hale getirmek. Yani alışverişten, yemeğe, giyimden ulaşıma, sağlıktan eğitime kadar her tercihinizi bu profilleme sayesinde olabildiğince otonom hale getirip hem size hem de üretici/satıcılara gerekli tercihleri sunmak. Şimdi asıl soru; zaten var olduğunu düşündüğümüz profillemeye ne gibi eklemeleri olacak. Öyle ya; spor kıyafet sevenler-casual giyinenler, güçlü araba sevenler, değişik tarzda müzik dinleyenler, filmlerden tutun yemeklere kadar bir çok farklı tercihe göre hayatımıza giren ürünler/markalar mevcut. Benim de söyleyeceklerim burada başlıyor.

Haberin Devamı

Bildiğiniz herşeyi unutun diye bir giriş yapmayacağım ama bildiğiniz, alışageldiğiniz tüm tercih kategorilerini binler hatta onbinler ile çarpmaya hazır olun.

Daha önce ana kategori dediğimiz bu tercih noktalarında kullanıcı davranışları satış rakamları ile ölçülüyor tercihler buna göre değerlendiriliyordu. Çünkü kullanıcıların bu kategorilere satın almak ya da almamak (izlemek ya da izlememek, yemek ya da yememek, vb) dışında tepki gösterebileceği bir dünya yoktu.

Artık var.

Yazının başında hayal ettiğimiz günümüzün içindeki her bir davranış aslında bu yeni kategorilerin oluşmasındaki en önemli etken.

Kalktığınız saat, aldığınız kahve, aldığınız ayakkabı, işe giderken tercih ettiğiniz yol, dönüş saatiniz ve bu süre içerisinde tükettiğiniz tüm içerik sizin oluşturduğunuz bir profil ve “sizin gibiler” sayesinde bu profil tekil olmaktan çıkıp bir kategori haline geliyor.

Haberin Devamı

Artık markaların oluşturdukları kategoriler sadece başlangıç seviyesini, onların size tanıyabilmeleri için bir giriş verisi sadece.

Medya kullanımı artık o denli büyük bir perspektife sahip ki; içerik kullanımı, platformlarda reklam formatları, hedefleme seçenekleri giderek genişliyor. Siz kriterleri belirledikten sonra satınalma ve raporlama teknolojileri (evet programatik) her türlü operasyonu müthiş bir optimizasyon ile yapıyor. Reklamveren markalar bu sayede bütçeleri çok daha optimum kullanıyorlar.

Peki ya üretim?

Sizin gibiler ile birlikte oluşturduğunuz profilin satınalma gücü ürün çeşitliliğinde üreticilerin önlerini görmelerini sağlıyor. Video içeriğinden otomobile kadar geniş bir yalpazeye sahip bir öngörü.

Teknoloji sadece sizi izleme ya da profilleme adına gelişmiyor. Üretim teknikleri de gelişiyor. Teknolojik cihazlar küçülürken yetenekleri büyüyor. Üretim bantları özelleşiyor, aynı bant üzerinde farklı ürün çıkarmak mümkün hale geliyor. Elbette bu farklılıkları profillerden elde edilen verilerin değerlendirmesi ile oluşturulan kategoriler sağlıyor.

Ayakkabı üreten bir marka aynı bant üzerinde renk ve tasarım alternatiflerini kullanmanın yanı sıra havalandırmadan bağcıkların çeşidine (hatta kendi kendine bağlananlara) ayakkabının akıllanmansından sertliğine kadar bir çok farklı özelliği ürüne entegre edebiliyor.

3D printerlar şu an başlangıç aşamasını hızla geçerek kalıcı üretim makinalarına dönüşüyor. Son kullanıcının dokunabildiği hatta sahip olabildiği üretim imkanının büyük çaplı üreticilerde oluşturabileceği efekti bir düşünün. İnşaat sektörü bile emeklemelerini yaptığı kişiye özel ev konsepti ile geleceğe hatta yakın geleceğe hazırlanıyor.

Veri yağmurunda şemsiye açanlar!

Her yerden sürekli şekilde gelen verilerden oluşan bu yağmurdan şemsiye açarak korunmak yerine her bir damlasını analiz edenler bugünün büyük yarının kaybolan şirketleri arasında yerlerini alacaklar.

Son 15 yıl içinde dünyanın büyük şirket sıralamasındaki değişim bile size bu konuda ipucu verebilir. Elbette teknoloji üretimi ile onu kullanmak farklı iki konu. Ancak tüketici bile teknolojiyi kullanarak kendi profiline özel üretim yapabiliyor ve daha çok yapabilecekken herhangi bir üreticinin teknolojiyi kullanmanın yanı sıra verimlilik ve ürün çeşitliliği için teknolojinin takipçisi değil üreticisi olması bence bir zorunluluk. Veri analistlerine sahip olan kurumların bu veriyi sadece üretim ve pazarlama için değil kendi üretim teknolojilerini geliştirmekte kullanmaları da bunun ilk adımı.

Size bir sır vereyim; siz de bir veri analistisiniz.

Evet bu doğru. Ancak analiz ettiğiniz veriyi çoğu zaman büyük bir depoya bırakıyor ve harekete geçmiyorsunuz. Yol durumuna bakıp çıkış saatini ve rotanızı belirliyorsunuz. Havaya göre kıyafet seçip sağlığınıza ve damak tadınıza göre yemek seçiyorsunuz. Ya da öyle yapmaya çalışıyorsunuz. Burada bireysel anlamda teknoloji ile mücadele refleksiniz devreye giriyor. Özellikle yaşı 30 üzeri olanlar fiziksel aksiyonları daha kolay kabullenirken hayatına dijital bir aksiyonu sokarken ille de bir fiziksel bağ istiyor gibi.

Bir şeyler izlediğinizde ortaya çıkan veriler

Örneğin; Netflix kullanıyorsunuz. Ya da kullanıyor musunuz? İndirmek, hesap yaratmak, bir kaç küçük dokunuşla kendinize özel hale getirmenin izlemek istediğiniz ya da isteyebileceğiniz yüzlerce içerik için ne büyük bir kolaylık olduğunun farkında mısınız?

Ayrıca hesap açtıktan sonrasını çok dert etmeyin, 1-2 dakikalık bir gezinti, herhangi bir içeriği seyretmeniz bundan sonra izleyecekleriniz için platformun size öneri yapması ve sonrasında profillemesi için yeter de artar bile.

Netflix üzerinden devam edelim. Apple Tv’inize Netflix indirdiniz. İndirirken arama mı yaptınız ya da size önerilenlerden mi indirdiniz bu veri 1.

Sonra hesabınızı açtınız. Açarken geçen süre de sizin ne denli hızlı/platform hakim bir kullanıcı olduğunuzu ortaya çıkartıyor. Veri 2.

İndirdiğiniz saat itibari ile bulunduğunuz lokasyona göre hava durumu sizin yağmurlu bir havada evde vakit mi geçirmek istediğinizi ya da güzel bir havada yeni release olmuş bir içeriğe mi yönelmek istediğinizi gösterebilir. Veri 3.

Platform üzerinde yaptığınız kısa bir gezinti, arama ya da ilginizi çekebilecek bir içerikte harcadığınız süre ne aradığınız ve neden hoşlandığınızı gösterir. Veri 4.

Etrafınızdaki herşey size göre şekillenmeye başlıyor

Daha da derinleştirme konusunda deli gibi bir arzu duysam da uzatmayayım. Siz artık bir profilsiniz. Size önerilen içerikleri tüketiyorsunuz. Çünkü o içerikler sizin ilginizi çekebileceği konusunda sistem tarafından filtre edilmiş şekilde karşınıza çıkıyor. Hatta biraz daha ileri gidelim; platform sizin gibiler için içeriği kendi üretmeye başlıyor. Sizin gibiler için dizi hazırlıyor. Ve sevdiğiniz, istediğiniz şekilde dilediğiniz zaman dilediğiniz yerde izlemenizi sağlıyor. Vee elbette o dizi içerisine mutlaka sahip olmak isteyeceğiniz tam sizin gibilere özgü ürünleri yerleştiriyor.

Etrafınızdaki herşey size göre şekillenmeye başlıyor. Bunun farkına varın, sizin tercihlerinizi herkes bu kadar önemsiyorken siz de kendinizi önemseyin. Teknolojinin tüm yaptıkları ile size sağladığı temel unsurun hala zaman olduğunu unutmayın. Zamanınızı değerlendirin, teknolojinin bu konuda size yardımcı olmasına izin verin. Elbette bu kadar göz sizin üzerinizdeyken rahat hissetmeyebilirsiniz. Ama en azından şimdilik bu profillemenin sizi değil sizin gibileri kapsadığını unutmayın. Bu hala bir miktar daha özel hayatımız olduğu anlamına geliyor.

Son olarak her veri değerlidir ve insanoğlu bir sonraki evriminde neye benzer bilinmez ama veriyi analiz etme yeteneği çok yüksek olacak. Ne demiştik; dünyayı veri analistleri yönetiyor. Yani; siz!