27 adımda Kariye Müzesi

Kariye, eski Yunanca kent dışı (kırsal alan) anlamındaki Khora sözcüğünün Türkçeleşmesiyle ortaya çıkmış bir isim. Kariye Müzesi'ndeki mozaik ve freskler, Bizans resim sanatının son dönemine, XIV. yüzyıla tarihlenen en güzel örnekler. Dış nartekste İsa'nın hayatı, iç nartekste ise Meryem'in hayatını anlatan mozaikler bulunuyor. Mozaiklerde derinlik fikri ve figürlerdeki hareketli üslup, daha Ortaçağ'da Rönesans dönemini haber veren üstün bir sanatsal değer taşıyor.Kariye, naos, kuzey taraftaki iki katlı ek yapı (anneks), iç narteks, dış narteks ve güney taraftaki mezar şapeli (parekklesion) ile beş ana mimari birimden oluşmuştur. Mevcut kilisenin ana yapısı, kubbe ile örtülü kısaltılmış Yunan haçı planlı bir yapıdır. Kubbe, kiborion şeklinde dört adet paye ile taşınan yüksek kasnaklıdır. 16 uzun pencere açıklığı iç mekana bol gün ışığı sağlar. Naosun doğu ucundaki bemanın iki tarafında kubbeli postophorion odaları vardır. Kuzey tarafındaki oda (prothesis) doğrudan bemaya açılmaktadır, güneydeki oda (diakonikon) erken dönemlerde bemaya açılırken 14.yy.daki onarımlardan sonra mermerle kapatılıp Parekklesionna açılmıştır. Naosun güney tarafında, naosu parekklesiona bağlayan bir geçit vardır. Naosun kuzey tarafına bitişik ek yapı (anneks) iki katlı olup, alt katının hazine (Skeuophylakion) binası üst katının ise Metokhitesin kütüphanesi olma olasılığı yüksektir. Naosun batı tarafında yer alan iç narteksin , güney ve kuzey taraflarındaki birimleri kubbe ile örtülüyken, diğer yerler tonoz ile örtülüdür. Dış narteksin güney batısında, daha önce çan kulesinin olduğu bölümde ise bugün minare yer almaktadır. Kilisenin ana mekanı (naos) 10,5 m x 15 m ölçülerindedir. Apsis Palaiologoslar döneminde yapılan dıştan yarım yuvarlak bir uçan payanda ile desteklenmiştir. Ana mekan zemin ve duvarları mermer kaplıdır. Apsis içinde Osmanlı döneminde yapılmış mihrap yer almaktadır. Apsis bölümünde yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkartılan vitray parçaları Pantokrator İsa Manastır Kilisesinde bulunan vitraylara benzemekte, bu da vitray sanatının Bizansta, Avrupadaki gelişiminden önce olduğunu göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Naosun duvarları, korniş seviyesine kadar çok değerli mermer levhalarla, narteksler tamamen mozaik, Parekklesion ise freskolarla süslenmiştir.Naosun güney tarafına bitişik olan parekklesion, bütünüyle 14. yüzyılda yapılmıştır. Metokhitesin kendi mezar şapeli olarak yaptırdığı bu yapıda manastırın kurucusu Metokhites ile bazı yakınlarının mezarları bulunmaktaydı. Uzunlamasına dikdörtgen ve tek nefli bir planı olan yapı 15.96 m x 4.96 m ölçülerindedir. Parekklesion, kanatlı melek, haç ve akhantus yapraklarıyla süslü başlıklara sahip iki sütun ile dış narteksten ayrılmakta, hem mimari olarak hem de işlevsel olarak narteksten bağımsız bir bütün oluşturmaktadır. Parekklesiondaki dört mezar arkosolyumundan da anlaşılacağı gibi, bu bölüm bir mezar şapeli olarak, krypta ve sarnıç olarak da kullanılan bir bodrumun üzerine inşa edilmiştir. Uzunluğu 29 m. olan Parekklesion da betimlemeler fresko olarak yapılmıştır. Doğuda bema ve apsis kısmı kubbesel-tonoz ile örtülmüştür. Parekklesionda ikisi kuzey duvarında, diğer ikisi güney duvarında olmak üzere dört adet mezar arkosolyumu yer alır. Kuzey duvarının bema kemerine yakın bir yerinden kemerli bir geçişle diakonikon odasına geçilir. Dikdörtgen planlı 4.33 m. x 3.21 m. ölçülerindeki bu yapının, doğu tarafında dışarı taşkın küçük, yarım daire şeklinde bir apsisi vardır. Parekklesionun orta bölümü, kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbenin çapı 4.7 m., içeriden yüksekliği de 11.18 m. dir. 12 kaburgalı kubbe strüktürü (dodecagonal), yüksekçe bir kasnak üzerine oturmakta ve üzerinde 12 pencere açıklığı yer almaktadır. 14. yüzyılda parekklesionun yapılması nedeniyle parekklesion ile naos arasında oluşan boşluk, naosla parekklesionu birbirine bağlayan koridorun iki tarafına birer oda eklenerek değerlendirilmiştir. Bu iki odada, fresko ya da mozaik yoktur, burası litürjik eşyaların saklandığı depo ya da şapelcik (Oratoryum) olarak kullanılmış olabilir. Bu odaların, şapelde yapılan ayin ve anma törenleri sırasında kullanılan, mum, şamdanlar, tütsüler, ikonalar ve kaplar gibi malzemelerin saklanması için kullanıldığı düşünülmektedir. Naos batı duvarında, ana kapının üzerinde yer alan Meryemin Ölümü (koimesis) sahnesinde kumaşlarla kaplanmış lahitin üzerine uzanmış Meryem, etrafında ise havariler, kilise ileri gelenleri ve Kudüslü kadınlardan oluşan kalabalık yer almaktadır. İsa, çift mandorla içerisinde, elleri saygı ifadesi olarak örtülü kucağında Meryemin ruhunu temsil eden bebek tutmaktadır, Mandorla (ışık halesi) içersindeki İsanın etrafında melekler, dışında ise altı kanatlı melek serafim mandorlanın üst kısmında kanatları açık vaziyette mandorlayı yukarı doğru çekerek sahneye hareketlilik kazandırmıştır. Arka planda mimari yapı yanında, muhtemelen İsanın kucağındaki Meryemin ruhunu alarak cennete götürmek için bekleyen iki melek görülmektedir.Meryemin baş ucunda Petrus elindeki buhurdanı sallarken ayak ucunda ise Pavlos Meryeme doğru eğilerek üzgün bir ifadeyle bakmaktadır. Sahnenin üst kısmında Tanrı anasının ölümü tasvir edilmektedir. Bemanın güney templon panelinde mermer bir çerçeve içinde Hodegetria (Yol gösterici) Meryemi olarak adlandırılan bu sahnede kucağında Çocuk İsayı taşıyan Meryem, tasvir edilmiştir. Bir seki üzerinde ayakta gösterilmiş olan tasvirde, Meryem kucağındaki Çocuk İsaya hafif başını eğerek düşünceli bir şekilde bakar durumda gösterilmiştir. Sahnenin üzerinde akanthuslarla işlenmiş mermer bir pano, ortasında yüzü tahrip olmuş pantokrator İsa rölyefi, üst köşelerde de yüzleri tahrip olmuş kanatlı iki melek rölyefi bulunmaktadır. Bu sahnenin aynısı olan ve Aziz Lukanın Konstantinopolisin koruyucusu olduğuna inanılan ve Meryeme bakarak yaptığı sanılan ikonanın da Kariyede saklandığı, savaş günlerinde de surlar boyunca gezdirilerek şehri koruduğuna inanılmıştır. Girişte ilk karşımıza çıkan mozaik iç narteks kapısı üzerindeki lunette yer almaktadır. Bu tasvirde İsa sol eli kutsal kitabı tutarken, sağ eli ile de takdis işareti yapmaktadır. Bu sahne Kainatın Efendisi görünümündeki İsanın yüceliğini ve tanrısallığını anlatmaktadır. İsanın başının iki yanında Hazreti İsa , yaşamın mekanı ve Khora yazılıdır. Bu yazı ile İsanın İncilde belirtilen bir özelliği ile kilisenin adı birleştirilmiştir. Sanatçı ince bir üslupla işlediği bu sahnede İsanın yüzündeki kırmızılığı bile detaylandırmış, sağ kulağı yukarıda yapmış, bu sayede tasvire insani değerler katmıştır. Seçilmiş kişiler başlarında sadece bir hale ile betimlenirken İsanın halesinin içinde hep haç yer almaktadır. Ana mekanın giriş kapısının dış kısmının üstünde bir taht üzerinde oturur vaziyette İsaya, kilisenin inşasını tamamlayıp, içini mozaik ve fresklerle bezeyen Theodoros Metokhitesin kilisenin maketini sunduğu sahne yer alır. Resmi kıyafetleri kabbadion ve skiadion içinde, kavuk şeklindeki başlığı ile ilginç bir görünüme sahip olan Genel Hazine sorumlusu Theodoros Metokhitesin arka kısmında kurucu, hazinenin görevlisi Theodoros Metokhites yazısı bulunmaktadır. İsanın iki yanında ise İsa Mesih, yaşayanların yeri yazılıdır. İç narteks güney kanadı, doğu lunet duvarını kaplayan mozaik tasvirde Kariyenin Deesis sahnesi işlenmiştir. Burada ayakta duran Tanrı Anası Meryem insanların günahlarından arınması için üzgün bir şekilde dua ederken ayakta olan İsanın sağında betimlenmiştir. Bu sahne Büyük Sarayın giriş kapısındaki tunç kapı Khalke Kapısı üzerindeki sahne ile benzerliğinden dolayı bu isimle anılmıştır. Meryemin eteğinin yanında Prens İsaak Komnenos, sağ tarafta ise rahibe kıyafetleri içinde prenses Maria Palaiologos diz çökmüş dua eder vaziyette tasvir edilmişlerdir. Muhtemelen bu mozaik pano 12. yy. ve 14. yylarda kiliseye hizmette bulunan, yapının tamirini yaptıran kişilere ait olmalıdır. İmparator VIII.Mikhael Palaiologosun kızı olan Maria, 1265 yılında Moğol Hanı Hülagüye eş olarak Karakuruma gönderilmiş, ancak Karakuruma varamadan Hülagü Han ölmüş, Maria onun oğlu Abaka Han ile evlenmiştir. Bu evlilik nedeniyle Moğolların Mariası diye anılmaktadır. Rahibe olduktan sonra Melane adını almıştır.Prenses Marianın Moğollara gelin gitmesi, İsaak Komnenosun da mezar yerini Trakyadaki Kosmosoteriyada hazırlatması nedeniyle her ikisinin de Kariyede gömülme arzuları gerçekleşmemiştir. İç narteksin güney bölümdeki kubbe de madalyon içinde Pantokrator İsa tasviri yer almaktadır. Kubbe dilimleri arasında iki sıra halinde İsanın atalarına ait figürler yer almaktadır. Üst kısımda ,Ademden başlayarak Seth, Noah, Cainan, Maleleel, Jared, Lamech, Sem, Heber, Saruch, Nachor, Thara, Abraham, İsaac, Jacop, Phalec, Ragau, Mathusala, Enoch, Enos ve Abel in yer aldığı 24 atası betimlenmiştir. Alt kısımda Yakupun 12 oğlu ile Judahın 2, Pharezin 1 oğlunun figürü yer almaktadır. İç narteksin kuzey bölümündeki kubbe yüzeyinde madalyon içerisinde Meryem ve Çocuk İsa tasviri yer almaktadır. Hz. Meryemin başının iki yanındaki monogramlar Tanrı Anası anlamına gelmektedir. Orta kısımda yer alan madalyonun etrafı 16 dilime ayrılmıştır. Bu kısımlarda alt alta ikişer sıra halinde Hz. Meryemin ataları olan Kral Davutun soyundan gelen on altı Yahudi kral tasvirleri bulunmaktadır. Üst kısımdaki bu 16 kral - peygamber ; Davud, Solomon, Roboam, Abia, Asa , Josaphat, Joram, Ozias, Joatham, Achaz, Ezekias, Manasses, Amon, Josias, Jechonias ve Salathielin tasvirleridir.Alt kısımda ise sırasıyla; Hananiah, Azariah, Mishael, Daniel, Joshua, Moses, Aaron, Hur, Samuel, Job, ve Melchizedekin figürleri yer almaktadır. Yoahimin sunularının reddedilmesi: Kuzey kubbenin kuzeybatı kısmında yer alan pandantifte Zekeriya dört sütunlu bir taht üzerinde oturmakta iki elini kaldırır vaziyette çocuğu olmayan Yoahimin sunularını reddetmektedir. Çocuk özlemi içinde olan bu aile sürekli dua etmekte, çocukları olursa onu dindar bir kişi olarak yetiştirmek için tapınağa vereceklerine dair kendilerine söz vermişlerdir.Çocuğu olmayan Yoahimin Dağlara Çekilmesi: Kuzey kubbenin kuzeydoğu pandantifinde Yoahimin dağlara çekilmesi sahnesi görülmektedir. Yoahimin tapınağa sunularının ret edilmesi kalbini kırmış dağlara giderek kırk gün kırk gece dua etmiştir. Baş melek Cebrail gelerek dualarının kabul olduğunu bildirmiş, Yaşlı olmalarına rağmen Tanrının onlara bir kız çocuğu vereceğini söylemiştir.Yoahim burada çalılıklar arasında düşünceli ve üzgün bir şekilde tasvir edilmiştir. Sağ üst kısımda ise iki çoban figürü yer almaktadır. Sahnenin üst kısmındaki yazı da Yoahim çobanlarla dağda dua ediyor yazılıdır. Annaya Meryemin Doğacağı Müjdesinin Verilmesi (Tebşir Sahnesi): Kuzey kısmın doğu duvarında birinci kemer içerisinde bir melek, (Cebrail) Annaya çocuğu olacağı müjdesini vermektedir. Anna gösterişli bir ev önünde iki eli açık dua eder durumda karşısındaki meleğe bakmakta, Annanın arkasındaki evin niş içerisinde oturur vaziyette ki hizmetçi de Annaya bakmakta, olaya tanıklık etmektedir. Sağ kısımda ise ağaçlıklar önünde havuz betimi bulunmaktadır. Sahnenin üst kısmında Azize Anna bahçede dua ediyor yazılıdır. Anna ve Yoahimin Buluşması: Kuzey kısımda yer alan kemerin altında çocuğu olacağını öğrenen Annanın Yoahim e müjdeyi söylemesi üzerine birbirlerine sarılarak, sevinmeleri tasvir edilmiştir. Tasvirin üst kısmında Theotokosa (Tanrı Anası )gebe kalma yazılıdır.Meryemin Doğumu: Kuzey kısımda yer alan ikinci kemerin doğusunda doğum yapmış Anna bir yatak üzerinde, çevresinde ise çok sayıda hizmetkâr bulunmaktadır. Meryemin ilk banyonun hazırlıkları yapılırken, yeni doğmuş Meryem bir kadının kucağında tasvir edilmiştir. Bu sahnenin sol alt köşesinde küçük bir hizmetkâr Meryemin beşiğini hazırlamakta, diğeri yelpaze ile Annayı serinleterek rahatlatmakta, yakınları da getirdikleri hediyeleri masanın üzerine bırakmaktadırlar. Yoahim ise tüm bu olup bitenleri kapıdan izlemektedir. Tasvirin üst kısmında Theotokosun (Tanrı Anası ) Doğumu yazılıdır. Meryemin İlk Yedi Adımı: İç narteksin ikinci ve üçüncü kısımlarını ayıran kemerin doğu bölümünde, Çocuk Meryem, annesi Annaya doğru ilk adımlarını atarken tasvir edilmiştir. Anna, elleri Meryeme doğru açık, bir seki üzerinde oturur şekilde tasvir edilmiştir. Ayakta duran Çocuk Meryemin arkasında ise özel bakıcısı uçuşan şalı ile sahneye hareketlilik kazandırmıştır. Tasvirin üst kısmında Yedi Adım Atan yazılıdır.Meryemin Sevilmesi: Tonozun doğu kısmında, Yoahim ile Anna oturur şekilde, çocukları Meryemi severken tasvir edilmiştir. Sahnenin etrafında ise mimari yapılarla birlikte iki hizmetkar ve köşelerde ölümsüzlüğü ve bozulmayan ahlakı temsil eden iki tavus kuşu betimlenmiştir. Anna ve Yoahimin üst kısmında Theotokosun (Tanrı Anası ) Sevilmesi yazılıdır.Meryemin Takdis Edilmesi: Kuzeyde yer alan basık iç tonozun ortasında dekoratif bir madalyon betimi bulunmaktadır. Batı kısımda Yoahim, kucağında taşıdığı Çocuk Meryemi takdis edilmesi için masa etrafında oturan 3 rahibe doğru yürürken tasvir edilmiştir. Burada Yoahimin ellerinin örtülü oluşu dikkat çekmektedir. Tasvirin üst kısmında Ruhbanların Takdisi yazılıdır. Meryemin Tapınaktan Yün Yumağı Alışı: İç narteksin dışa açılan kapısı üzerindeki kemerde bir yapı önünde, seki üzerinde oturan üç rahip yer almaktadır. Sağdaki rahip elindeki Erguvani renkteki yün yumağını tapınağa perde örmeleri için Meryeme uzatırken tasvir edilmiştir. Meryemin arkasında ise yün yumağı almak için 6 bakire kız görülmektedir. Mimari yapının üst kısmındaki yazıda Görevliler bakirelerin alması için yün getirdiler, Meryemin payına mor düştü yazılıdır.Zekeriya ve on iki Asa: Evlenecek yaşa gelen Meryemin evleneceği kişinin seçimi ile ilgili sahnede, sütunlu bir kiborion içinde, korunaklı bir koltukta oturan Meryemin önünde on iki asa bulunmaktadır. Rahip Zekeriya melekten aldığı haber ile 15 yaşına basan Meryemin, dul bir adamla evleneceğini öğrenmiştir. Meryeme talip olan ve Davud soyundan gelen 12 adaydan alınarak tapınağa bırakılan asalardan, asası yeşeren kişiyle Meryem evlenecektir. Tasvirli sahnede Rahip Zekeriya, asaların önünde diz çökmüş vaziyette, dua ederken görülmektedir. Tasvirli Sahnede Çubuklardan önceki dua yazılıdır. Yusufun Rüyası ve Bethleheme Gidişi: Dış narteks kuzey duvarındaki lunette, üç ayrı sahne tasvir edilmiştir. Sahnenin sol tarafında Meryem elizabeth ile birlikte tasvir edilmiştir. Meryem Elizabethe sen Allahın sevgili kulusun karnındaki çocukta kutsanmıştır.(doğacak olan, Vaftizci Yahyadır) Sahnenin sol alt köşesinde Yusuf, Meryemin hamile olduğunu anlayınca düşünceli bir şekilde uykuya dalmış vaziyette tasvir edilmiştir. Yusufa doğru yaklaşan bir melek, ondan ayrılmaması, Meryemin Ruh-ül Kudüs (Kutsal Ruh) tarafından hamile bırakıldığı, insanlığı günahlarında arındıracak bir erkek çocuk dünyaya getireceği, adını da İsa koyacağı haberini vermektedir. Burada Meryemin başının üzerinde Tanrı Anası anlamına gelen monogamları bulunmaktadır. Sağ taraftaki betimde ise dağlık bir yerde arkada Yusuf, ortada katır üzerinde Meryem, önde ise Yusufun oğlu tasvir edilmiştir. Burada nüfus sayımı için Bethleheme gidiş sahnesi görülmektedir. Arka planda şehir tasvir edilmiştir. Tasvirli sahnede üstte ve Yusuf , Nasıra şehri dışındaki Galileden, Judayadaki Bethlehem olarak adlandırılan Davudun şehrine çıktı altta ise İşte Tanrının meleği Ona rüyasında göründü, dedi ki,Yusuf sen Davudun oğlu, Meryemi kendine eş olarak almaktan korkma: çünkü kendisinde doğmuş olan Kutsal Ruhtur yazılıdır. İsanın Doğumu: Orta kısımda doğu kemer üzerinde İsanın doğum sahnesi yer alır. Nüfus sayımı için gittikleri Bethlehemden dönüşleri sırasında, kalacakları handa boş yer bulamadıklarından, yolda Meryemin doğum sancılarının başlaması üzerine Meryem bebeğini bir mağara da doğurmak zorunda kalır. Tasvirli sahnede doğum sonrasında Meryem battaniye üzerinde uzanır vaziyette dinlenirken, kundaklar içinde sarılı çocuk İsa gökten inen bir ışık huzmesi altında, bir eşek ve bir boğanın nefesleri ile ısıtılmaktadır. Meryemin sağ arka kısmında bir grup melek, sol yanında ise haberci melek çobanlara seslenmektedir.Mozaik panonun alt kısmındaki sahnede ise çocuk İsanın yıkanmasına hazırlık sahnesinde, bir kadın İsanın ilk banyo suyunu hazırlarken, diğer kadın ise İsayı kucağında tutmaktadır. Bu sahnenin yanında ise Yusuf oturmuş, şaşkın bir vaziyette tasvir edilmiştir. Mesihin doğumu ve Korkma: işte, size bütün insanlığa olacak, büyük sevincin iyi müjdesini getiriyorum. yazılıdır. Doğulu 3 Kahin Kral Herodun Huzurunda: Dış narteks güney kanadının ilk doğu lunetinde 2 bölümlü bir tasvir bulunmaktadır. Sol kısımda atları ile Beytülrahim yıldızını takip eden 3 Kahin kralın( Baltazar,Gaspar,Melkior ) Kudüse gelerek, Yahudilerin Kralı olarak doğan nerededir? Çünkü doğuda onun yıldızını gördük, ona ibadet etmek için ve hediyelerini vermek geldik şeklindeki sözlerinin Kral Herod tarafından duyulması üzerine, Kral Herod, baş papaz ve katiplerinden bu konu ile ilgili bilgi ister. Yeni doğan bu çocuğun Bethlehemde olduğunu öğrenmesi üzerine 3 kahini çağırarak, kendisininde bu peygambere ibadet edeceğini söyler ve peygamberi onun için bulmalarını ister. 3 kahin yeni doğmuş İsayı bularak, onun ilk ibadet edenleri olurlar. Kahinler Kral Herodun kötü niyetini anladıklarından dolayı, İsanın nerede olduğu hakkında bilgi vermeden evlerine dönerler. Bu durum karşısında kandırıldığını anlayan Kral Herod, askerlerine Bethlehemde bulunan ve iki yaşına kadar her erkek çocuğunun öldürülmesi emrini verir. Tasvirli sahnede mimari bir yapı önünde taht üzerinde oturan Kral Herod bir elinde asa tutarken diğer elini karşısında duran kahinlere uzatır vaziyettedir. Kralın arkasında bir muhafız, karşısında ayakta duran 3 kahin vardır. Soldaki uzun sakallı kahinin elinde İsaya sunulmak üzere içinde hediye olan bir kutu bulunmaktadır. Kutunun içinde bir tanrıya ilk kez sunulacak manevi semboller olan mür, tütsü ve altın bulunmaktadır.Tasvirli sahnede Ve işte doğudan Kudüs e bilge adamlar geldi, dediler ki, Yahudilerin Kralı olarak doğan nerede yazılıdır.Devamı için Kariye Müzesi'nin web sayfasını ziyaret edin. Kana Düğünü Mucizeleri: Ana girişin üstündeki tonozun ortasında günümüze tam olarak gelemeyen mozaik tasvirde düğündeki ziyafet sahnesinin bir kısmı görülmektedir. Sağlam kalan diğer mozaiklerde ise İsanın ilk mucizelerine yer verilmiştir. Bunlardan kuzey yönünde bir boğanın kurban edilmesi ve küplere su doldurulması, güney yönünde ise boş ve dolu ekmek sepetleri görülmektedir.Şarabın Çoğaltılması: İsanın insanlar önündeki ilk mucizesi olan suyun şaraba dönüştürülmesi ile ilgili olan bu sahnede İsa, annesi Meryem ve havariler, Galiledeki Kana kentinde bir düğüne giderler. Düğünde şarabın bittiğini öğrenen Meryem, İsaya giderek şarapların bittiğini söyler. İsa, düğündeki hizmetkarlara evdeki altı su küpünü su ile doldurmalarını ve elindeki şarap dolu bardağı su dolu küplere boşaltmasını ister. Daha sonra şaraba dönüşen bu sulardan bir kısmını düğünde olan valiye götürmelerini söyler. Vali şarap dolu kadehi içtiğinde gelin ve damada şimdiye kadar düğündeki en güzel şarabın bu olduğunu, daha önceden neden ikram etmeyip sakladıklarını söyler. Hizmetkarlara düğündeki herkese bu şaraplardan dağıtılmasını söyler. Bu mucizevi olaydan sonra buradaki tüm insanlar İsaya iman ederler. Tasvirli sahnede, hizmetkarlardan biri küplerden birine su koyarken, sağda bir hizmetkar omzunda taşıdığı bir amphora ile yaklaşmakta, vali ise elinde şarap kadehi tutarken, İsanın yanında Meryem ve havarilerden ikisi gözükmektedir. Ekmeklerin Çoğaltılması: Boş ekmek sepetlerinin görüldüğü tonozun güneydoğu yönündeki bu sahnede İsa iki kişinin kendisine getirdiği ekmekleri vermelerini ister. İsa diğer insanların yiyeceği olmadığını bildiği için kutsamış olduğu bu ekmekleri kırarak yanındakilere verir ve herkesin kendisi gibi yapmasını ister. İsanın İki Kör Adamın İyileştirmesi (İç narteks): Kubbenin kuzey-batı pandantifinde, İsanın yanında Havari Petrus yer alır. İsanın ağaçlık bir yerde oturan iki kör adamı iyileştirme sahnesine yer verilmiştir. Burada İki kör adama Mesihin şifası yazılıdır. Petrusun Kayınvalidesinin İyileştirilmesi (İç narteks): Kubbenin kuzey-doğu pandantifinde, İsanın bir yatak üzerinde yarı uzanır durumda olan Havari Petrusun kayınvalidesini iyileştirme sahnesine yer verilmiştir. İsanın karşısındaki havari Petrus, arkasında ise diğer havariler gözükmektedir. Burada Petrusun Kayınvalidesine Mesihin şifası yazılıdır. Devamı için Kariye Müzesi web sayfasını ziyaret edin. Lahit kapağı seviyesinin üzerinde buraya defnedilen kişilerin kısmen korunmuş fresko resimleri bulunmaktadır. Freskonun alt kısmı korunmuş, üst kısmı tahrip olmuştur. Sahnede saray kostümleri içinde yan yana ayakta durur vaziyette resmedilmiş üç figür yer alır. Ortadaki figürün elbisesinin üzerinde Palaelogoslara ait monogramlar işlenmiştir. Bu mezar Saray ailesine mensup İrene Raoulaina Palaelogosa aittir. Mezar nişinin yan duvarlarında boydan, dini kostümler içinde sağda bir kadın solda ise bir erkek figürü tasvir edilmiştir. Niş kemerinin üstünde ortada mandorla içinde Blachernitissa tipinde Meryem tasvir bulunmaktadır. Bu tasvirin iki yanında madolyanlar içinde solda büst şeklinde ilahi (hymnograph) yazarlarından Maiumalı Aziz Kosmas, sağda Aziz John Damaskenos yer almakta, ellerindeki kağıtlarda ise ölüme ilişkin sözler yazılıdır. Piskopos figürleri gerçek insan boyutlarında yapılmış, kendi içlerinde önem sırasına göre sıralandırılmışlardır. Piskopos giysili olan bu azizlerin başlarının yanında adları yazılı, ellerinde ise kapalı kitap tutmaktadırlar. Bizans litürjisinin kurucuları olan iki piskopos aziz ortada yer alır. Orta sağ tarafta Aziz Basileos, onun sağında aziz Ioannes Khrysostomos, yanında aziz Athanasios, onunda sağında ismi silinmiş muhtemelen aziz Nikolaos yer almaktadır. Aziz Baseliosun solunda aziz Georgios Theologos, yanında İskenderiyeli aziz Kyrillos bulunmaktadır. Yapının en önemli ve dikkat çekici yeri olan apsis yarım kubbesine yapılmıştır. Grekçe bir sözcük olan anastasis, diriliş demektirBizans sanatında Anastasis, İsanın ölümünden sonra, yer altındaki ölüler diyarına (Hades) giderek, kendinden önce yaşamış olan ve burada tutulan Eski Ahit peygamberlerini esir tutan Şeytanın elinden kurtarması, şeytanın buradaki krallığına son vermesi ve doğru insanları dirilterek göklere çıkartması olayıdır. Bu olay İncillerde yer almamaktadır.Kariye parekklesionunda bu sahne bütün bir apsis yarım kubbesini kaplayacak biçimde betimlenmiştir. İsa, üçgen kompozisyon ortasında ayakta durmakta beyaz ışık saçan üzerinde sarı yıldızlar bulunan mandorlanın içindedir. İsanın ayakları altındaki karanlık bölümün içinde kırık kapı kanatları, zincir ve kilit parçaları görülmektedir ayrıca burada el ve ayaklarından zincirlenmiş koyu tenli bir figür yatmaktadır. Karanlık bölümün iki tarafında birer lahit yer alır. İsa, sağındaki lahitten Ademi, solundaki lahitten ise Havvayı ellerinden tutarak kendine doğru çekmektedir. Ademin arkasında, içlerinde Eski Ahit peygamberlerinden Yahya, Davud ve Süleymanın bulunduğu bir grup, Havvanın arkasında ise Habil ve ruhban tunikleri giyinmiş yedi kişi durmaktadır. Adem ile Havva burada bütün insanlığı temsil etmektedir. Betimlenen sahnenin üst kısmında Anastasis yazılıdır. Parekklasionun korniş altında kalan duvarlarında, martyrlerin ( şehit azizler - asker azizler) boydan figürleri bulunmaktadır. Martyrler, asker azizler Bizanslıların Tanrıya ulaşmak için aracı kabul ettikleri kutsal kişilerdir. Asker azizler, özellikle Bizansın son dönemlerinde kiliselerin ve şapellerin alt duvarlarına resmedilmişlerdir.Güneyden batıya doğru, kuzey doğuya kadar korniş altında kalan duvarlarda martyrler betimlenmiştir. Güney doğu duvardan başlayarak, Kappadokialı Aziz Georgios ve yanında Selanikli Aziz Demetrios yer alır, bu iki aziz arasındaki arkosolyum kemerinin iki yanında Aziz Phloros ve Aziz Lauros madalyon içerisinde portre olarak resmedilmişlerdir. Tam boydan betimlenen azizler hiyerarşik sıralama ile yapılmışlardır. Sıralama Aziz Theron Theodoros, Aziz Stratelat Theodoros, Aziz Merkurios, Aziz Prokopios zırhlı asker giyimli olarak tasvir edilmişlerdir. Aziz Sebas Stratelates, yanında tanınamamış bir aziz, bir ağaç tepesindeki kuş yuvasında oturmakta olan Selanikli Aziz David , asker kıyafetleri içinde Aziz Eustatios Plakidas, martyr giyisisi içinde Edessalı Aziz Samonas ve Aziz Gurias, asker kıyafetli ancak adı tam okunamayan Aziz Artemios veya Niketas, madalyon içinde portre olarak yapılmış olan Aziz Bakkos ve Sergios , asker kıyafetli aziz, madalyon içinde portre olarak yapılmış aziz ve bir sütun üzerinde resmedilmiş aziz, tasvirleri ise tanımlanamamıştır. Asker kıyafetli azizler zırhlarının altına kısa tunikler giyinmiş, bir kısmı mızrak ve kalkan taşımaktadırlar. Bir kısmı ise kılıçlarını kaldırarak hücum halinde betimlenmiştir. Batı tarafındaki iki mezar arkosolyumunun ve diakonikonun giriş kemerleri üzerindeki aziz betimleri madalyon içinde, portre halinde yapılmıştır. Askeri kıyafet giymemiş olan azizler, martyr giysileri giymişlerdir. Kuzey-doğu duvarında yer alan mezarın çerçevesi yoktur. Kemer içinde bugün hiçbir fresko ya da mozaik süsleme görülmemekte olup kitabe de bulunmadığından, bu mezarın kimlere ait olduğu bilinememektedir.