Topkapı Sarayı'nda görebileceğiniz birbirinden muhteşem koleksiyonlar

Dünyanın en büyük sara-müzelerinin başında gelen Topkapı Sarayı Müzesi'nde Kutsal emanetlerden Çin porselenlerine kadar birbirinden kıymetli birçok koleksiyonu görmeniz mümkün. Bu koleksiyonları sizler için derledik.Fatih Sultan Mehmed'ten sonra tahta çıkan padişahların bir çoğu portresini yaptırmıştır. Saray sanatçılarının bağlı olduğu Ehl-i Hiref teşkilatının nakkaşhanesinde çalışan sanatçıların minyatür geleneğinde yaptığı portrelerin, padişahların fiziksel özelliklerini oldukça gerçekçi bir biçimde yansıttığı görülür. Çoğu kez bizzat padişahın siparişi üzerine yapılan bu portrelerin gerçekçi olmasındaki en önemli etken, nakkaşların padişahı yakından görme olanağına erişmiş olmalarıdır. Osmanlı nakkaşlarının yanı sıra, Avrupalı ressamlar tarafından da çok sayıda padişah portresi yapılmıştır. Batılı ressamlar, kimi zaman minyatür portrelerden, kimi zaman erken tarihli gravürlerden esinlenerek, kimi zaman da hayali olmakla beraber Avrupa'daki Osmanlı imajına uygun olan padişah portreleri ortaya koymuşlardır. Has Oda, Fatih Sultan Mehmed döneminde padişahların Enderun avlusundaki özel dairesi olarak yapılmış ve 16. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı sultanları tarafından ikamet amacıyla kullanılmıştır. Cülûs töreninde tahta çıkacak olan padişahın önce buraya girdiği, dua ettiği ve Has Odalıların biatlarını kabul ettikten sonra tören için dışarı çıktığı da bilinmektedir. Has Oda'da bulunan Mukaddes Emanetler Dairesi, Yavuz Sultan Selimin Halife olduğu 16. yüzyıldan 19. yüzyıl sonlarına kadar Osmanlı Padişahlarına çeşitli tarihlerde gönderilen dinî eserlerden oluşmaktadır. Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethi (1517) ile Hilafet, Abbasilerden Osmanlı padişahlarına geçmiştir ve bu olayın ardından, son Abbasi Halifesi III. Mütevekkil'de bulunan, Hz. Peygamber'in Hırkası (Hırka-i Saadet) Yavuz Sultan Selim'e verilmiştir. Kutsal emanetlerin İstanbula gönderilmesi, daha sonra da devam etmiştir. Özellikle Vehhabi'lerin kutsal mekân ve eşyalara saldırılarının arttığı dönemlerde kutsal emanetler, daha iyi korunabilmeleri amacıyla peyderpey Mukaddes Emanetler Dairesi'ne gönderilmiştir. Bunun yanı sıra, I. Dünya Savaşı sırasında da, Medine'deki kutsal emanetler yine aynı amaçla Topkapı Sarayı'na gönderilmiştir. 16. yüzyıldan 20. yüzyılın ilk yarısına kadar toplanan mukaddes emanetlerin en önemlileri arasında Hz. Muhammedin hırkası, sakalı, Uhud Savaşı'nda kırılan dişinin saklandığı mahfaza, ayak izleri, mektupları, oku ve kılıcı yer almaktadır. Diğer peygamberlere ve ashabına ait emanetlerin arasında ise Hz. İbrahim'in tenceresi, Hz. Musa'nın asası, Hz.Davud'un kılıcı, Hz. Yusuf'un cübbesi, ashaba ait kılıçlar ile Hz. Fatma'ya ait gömlek, hırka, seccade ve sandık bulunmaktadır. Koleksiyondaki Avrupa camları, ağırlıklı olarak leğen-ibrik takımları, tatlı hokkaları, kapaklı kâseler, küçük ve büyük tabaklar, sürahi ve bardaklar, şerbet kadehleri, şerbet ibrikleri, kahve fincanları ve zarfları, avize fanusları ve şamdanlardan oluşur. Koleksiyonda Bohemya cam ve kristalleri önemli bir yer tutar. Bohemya'da 17. yüzyılın ilk yarısından itibaren, cam sanayisinde devrim yaratan bir teknikle yeni bir cam türü üretilmeye başlanmıştır. Koleksiyonda, Bohemya Cam Fabrikası'nda çalışan Ludwig Moser'in 1857-1893 yılları arasında ürettiği eserlerden, II. Abdülhamid için özel olarak yaptığı su takımı, kapaklı bir sürahi ve altı bardak bulunmaktadır. Saray koleksiyonunda ayrıca Fransız, İngiliz ve Rus yapımı cam örnekleri de yer almaktadır. Topkapı Sarayında bulunan ve mutfak eşyaları arasında önemli bir grubu oluşturan bakır işler, Sarayın Mutfaklar bölümünde, Saray halkı için helva, şeker, macun, baklava, sabun ve her türlü tatlıların yapıldığı yer olan Helvâhanede sergilenmektedir. Saray mutfaklarında kullanılan yemek pişirme kaplarının tamamı bakırdandır. Helvâhanede sergilenmekte olan söz konusu bakır pişirme kapları, tüm Saray halkına yemek pişirmede kullanıldığındanSarayda günde ortalama en az beş bin kişiye yemek pişirildiği, özel günlerde bu sayının daha da arttığı bilinmektediroldukça büyük boyutludur. Mutfak eşyaları arasındaki bir önemli bir grup ise tombak kaplardır. Bakıra altın ve civa alaşımı uygulanarak elde edilen ve altına yakın bir renge sahip olan tombak, Osmanlı kültüründeki yerini 16. yüzyılda almış, ancak 17. yüzyılda yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. Saray koleksiyonunda, 18. ve 19. yüzyıla ait çok sayıda tombak örneği bulunmaktadır. Bu gruptaki eşyalar arasında leğen-ibrik takımları, gülabdanlar (gülsuyu kabı), buhurdanlar (tütsülük), fincan zarfları, şerbetlikler, su güğümleri, sütlük, küçük servis tepsileri, kapaklı kâseler, çorba tasları, kahve ibrikleri, kepçeler ve sefer tasları bulunmaktadır. Koleksiyonda ayrıca, taştan yapılmış mutfak kapları, mermer havanlar, renkli taşlardan yapılmış küçük tabaklar, servis tepsileri, şekerlikler ve şerbet kadehleri de vardır. Topkapı Sarayı Müzesi'nin en değerli koleksiyonlarından birini, Japon porselenleri ile birlikte Saray mutfaklarında (Matbah-ı Âmire) sergilenmekte olan Çin porselenleri oluşturur. 10.000'den fazla özgün ve değerli parçanın bulunduğu bu koleksiyon, Çin dışındaki en büyük porselen koleksiyonu olması, 13. yüzyıldan 20. yüzyıl başına kadar uzanan kesintisiz tarihi ve ihraç porselenlerin gelişimini göstermesi sebebiyle büyük önem taşımaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi'nde bulunan ve 16. ve 19. yüzyıllar arasında üretilmiş olan gümüş eserler, zenginliğin sahip olunan gümüşle ölçüldüğü Osmanlı İmparatorluğu'nun hazinesinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Yaklaşık 2000 civarında gümüş eserden oluşan Saray koleksiyonu, Osmanlı Saray hazinesinden intikal eden gümüşler, padişahların cülûs yıl dönümlerinde aldıkları hediyeler ve Avrupalı diplomatların ziyaretlerinde padişahlara getirdikleri gümüşlerin yanı sıra bağışlanan ve satın alınan eserlerle oluşturulmuştur. Topkapı Sarayının ilk defa, adeta bir müzeymiş gibi ziyarete açılması Sultan Abdülmecid (1839-1861) dönemine rastlar. O dönemin İngiliz elçisine Topkapı Sarayı Hazinesindeki eşyalar gösterilir. Bundan sonra Topkapı Sarayı Hazinesindeki eski eserleri yabancılara göstermek gelenek haline gelir ve Sultan Abdülaziz (1861-1876) zamanında, ampir üslupta camekanlı vitrinler yaptırılır, Hazinedeki eski eserler bu vitrinler içinde yabancılara gösterilmeğe başlanır. Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) tahttan indirildiği sıralarda Topkapı Sarayı Hazine-i Hümâyûnun Pazar ve Salı günleri olmak üzere halkın ziyaretine açılması düşünülmüşse de bu gerçekleşememiştir. 1924 yılında bazı ufak onarımlar yapılarak, ziyaretçilerin gezebilmeleri için gereken idari önlemler de alındıktan sonra, Topkapı Sarayı, 9 Ekim 1924 tarihinde Müze olarak ziyarete açılmıştır. Osmanlı porselenlerinin ikinci grubunu oluşturan Yıldız Porselenlerinin üretimine, II. Abdülhamid (1876-1909) döneminde, 1890 yılında Yıldız Sarayı bahçesinde kurulan atölyede başlanmıştır. Fabrikanın adı Yıldız Çini Fabrika-ı Hümâyun'dur. Yıldız Porselenleri öncelikli olarak Osmanlı Saray halkının porselen ihtiyacını karşılamak için üretilmiş olsalar da, bunların aynı zamanda yabancı devlet adamlarına ve önemli mevkideki devlet büyüklerine hediye olarak verilmiş olduğu da bilinmektedir. Yıldız Porselenleri, ayrıca Avrupa ülkelerinin imparator, kral, kraliçe, çar ve çariçelerine diplomatik hediye olarak da gönderilmiştir. Avrupa saraylarında, sayıları azda olsa Yıldız Porselenlerine rastlamak mümkündür. Osmanlı kumaş sanatının en zengin örneklerini içeren Padişah Elbiseleri koleksiyonunda 15. yüzyılın ikinci yarısından 20. yüzyılın başlarına kadarki sürece ait padişah ve şehzade kıyafetleri bulunmaktadır. Padişahlar, kıyafetlerini bütünleyen bir unsur olmasının yanı sıra Osmanlıda en önemli statü simgelerinden biri olması açısından başlığa çok önem verirlerdi. Padişahlar törenlerde ve kabul günlerinde horasanî, mücevveze, selimî ve katibî denilen başlıkları giyerlerdi. Osmanlı kıyafetlerinin önemli bir parçasını oluşturan başlıklardan biri de festir. II. Mahmud, 1827 yılında çıkardığı Hatt-ı Hümâyun ile yeniçeri ocağını kaldırdıktan sonra kurduğu Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye adlı orduda; askerin, setre ve pantolonun yanı sıra, başlık olarak fes giymelerini zorunluluk hâline getirmiştir. Daha sonra tüm devlet memurları ve ûlemanın da fes giymesi için yeni bir kıyafet nizamnamesi hazırlanmıştır. II. Mahmud kıyafet inkılâbını, Osmanlı devlet teşkilatına yönelik yaptığı köklü değişiminin bir destekleyicisi olarak görmüş olmalıdır. Fesin kullanılmaya başlaması ile birlikte, diğer başlıklar sosyal statü simgesi olmaktan çıkmıştır. Osmanlı ordusunun kullandığı silahlar çeşitli imalathanelerde üretilerek cebehânelerde (silah deposu) korunur, burada silahların düzenli olarak bakım ve tamirleri yapılırdı. İlk Osmanlı cebehânesi Edirne'de kurulmuştur. İstanbul'un fethinden sonra, Saray'ın Birinci Avlusu'nda yer alan Aya İrini Kilisesi, Fatih Sultan Mehmed tarafından cebehâne hâline getirilmiş ve 19. yüzyıl sonuna kadar da bu amaçla kullanılmıştır. 1846 yılında Tophane Müşiri Fethi Ahmet Paşa'nın girişimleriyle Aya İrini Kilisesi, Mecma-i Esliha-i Atika ve Mecma-i Asar-ı Atika (Eski Silahlar ve Eski Eserler Müzesi) adı ile İstanbul'un ve Türkiye'nin ilk müzesi olmuştur. Topkapı Sarayı'nın müze olarak kullanılmaya başlandığı 20. yüzyıl başlarına kadar da silahlar burada muhafaza edilmeye devam edilmiştir. Burada sergilenen silahlar, günümüzde dünyanın en zengin silah koleksiyonlarından birine sahip olan Askeri Müze koleksiyonlarının temelini oluşturmuştur. Topkapı Sarayı Müzesinin Arap, Emevi, Abbasi, Memlük, İran, Türk, Kırım-Tatar, Hint, Avrupa ve Japon kültürlerine ait 52.000 adet silahtan oluşan koleksiyonu, 1300 yıllık geniş bir zaman dilimini kapsayan örnekleriyle dünyanın bu alandaki sayılı koleksiyonlarından biridir. Bir bölümünü cebehâneden intikal etmiş olan silahların ve Saray muhafızları tarafından kullanılmış silahların oluşturduğu koleksiyonun en dikkate değer bölümünü ise, bizzat padişahların siparişi üzerine ya da padişahlara hediye edilmek için özel olarak imal edilmiş olan, Saray'ın özel koleksiyonuna ait silahlar oluşturmaktadır. Fatih Sultan Mehmed, II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Mehmed, I. Ahmed gibi birçok Osmanlı padişahına, sadrazam, paşa, silahdarağa gibi üst düzey devlet adamlarına ait silahlar, ince işçilikleri ve bezemeleriyle göz doldurur. Koleksiyonda, sanatsal değeri yüksek örneklerin çeşitlenmesini sağlayan önemli bir etmen de, ganimet yoluyla ele geçen silahlardan önemli kişilere ait olanlarının Saraya alınması geleneğidir.