Soykırımdan bugüne: Ruanda

Ruanda, 1994'te Tutsilere karşı başlatılan ve yaklaşık 1 milyon kişinin yaşamını yitirdiği soykırımın ardından son yıllardaki başarılı yönetimi, güvenliği, temizliği ve büyüyen ekonomisiyle dünyanın ilgisini çekiyor.Afrika Kıtası'nda denize kıyısı bulunmayan ülkelerden olan Ruanda'nın doğusunda Tanzanya, kuzeyinde Uganda, güneyinde Burundi ve batısında Kongo Demokratik Cumhuriyeti yer alıyor. Belçika'ya karşı bağımsızlığını 1 Temmuz 1962'de kazanan, engebeli yapısı nedeniyle bin tepeli ülke olarak da bilinen Ruanda, önceleri Afrika'nın İsviçre'si olarak adlandırılıyordu. Son dönemde ekonomideki istikrarlı büyümesi ve Doğu Afrika'da bölgesel ticaret merkezi olma hedefinden dolayı artık Ruanda için Afrika'nın Singapur'u olacak yorumları yapılıyor. Kilometrekareye düşen kişi sayısının 440 kişiyle Ruanda, Afrika kıtasının nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesi konumunda. Günden güne gelişim gösteren başkent Kigali'de lüks otellere ait binaların yanı sıra, Kigali Kültür Merkezi tasarımıyla dikkat çekiyor. İlk kez Belçikalılar tarafından 1931'de kimliklere Tutsi ve Hutu ibareleri eklendi ve bağımsızlığın kazanıldığı 1962'ye kadar ülke yönetiminde Tutsiler ön plana çıkarıldı. 1963'te yönetime Hutuların geçmesiyle ülkede etnik çatışmalar başladı. Yüz binlerce Tutsi komşu ülkelere göç etmek zorunda kaldı.Sömürgeciliğin Ruanda'ya getirdiği ırk ayrımcılığı ve yeni sosyal sınıflar ülkedeki dengeleri de değiştirdi. 6 Nisan 1994'te dönemin Devlet Başkanı Juvenal Habyarimana uçağının düşmesi sonucu hayatını kaybetti. Hutular, olaydan Tutsileri sorumlu tuttu ve kazanın ardından 7 Nisan 1994'te başlayan ve 100 gün süren katliamda Ruanda hükümetinin verilerine göre yaklaşık 1 milyon, Birleşmiş Milletler kaynaklarına göre ise 800 bin Tutsi yaşamını yitirdi. Tutsilere sempatiyle bakan ılımlı Hutular da soykırımın kurbanı oldu.Soykırım, çoğunluğu Tutsilerden oluşan Ruanda Yurtsever Cephesinin (FPR) 18 Temmuz 1994'te başkent Kigali'ye girip kontrolü sağlamasıyla sona erdi. Tarihi kaynaklara göre, dönemin müftüsünün fetvasıyla Ruandalı Müslümanlar soykırımdan kaçan Tutsilere evlerini ve camileri açtı. Müslümanlar, mahallelerini kapatarak Tutsileri korumaya aldı ve katliamları önlemek için çaba gösterdi.Bu tavırlarından dolayı Hristiyan halkın sempatisini kazanan Müslümanların sayısı da soykırım öncesine göre en az 3 kat arttı.Ruanda Müftülüğüne göre, Müslümanlar ülke nüfusunun yüzde 10'dan fazlasını oluşturuyor. Ruanda'da 1,5 milyon Müslüman'ın yaşadığı tahmin ediliyor. Müslümanlar 500'den fazla camide ibadetlerini yerine getirebiliyor. Ruanda'da daha önce Kinyarwanda'nın (ana dil) yanı sıra sömürge döneminden miras kalan Fransızca ve İngilizce de resmi dil olarak kabul ediliyordu ancak geçen şubatta parlamentodan geçen yasayla Svahilice de bu dillere eklendi. Böylelikle ülkedeki resmi dil sayısı dörde çıktı.Ülkede nüfusun yüzde 5'inden azı Svahilice konuşuyor. İlgili karar, komşu ülkeler Kenya, Uganda ve Tanzanya ile entegrasyonun sağlanması için alındı.Yeni neslin neredeyse tamamının İngilizce konuştuğu Ruanda'da, özellikle Fransa'nın 1994'teki soykırımdaki rolünden dolayı halk Fransızca konuşmayı tercih etmiyor. Devlet Başkanı Paul Kagame'nin 2000 yılında göreve başlamasıyla bugün Afrika'nın en hızlı gelişen ülkelerinden biri haline gelen Ruanda'nın ekonomisi tarım, hayvancılık, madencilik ve turizme dayanıyor.Ruanda Ulusal İstatistik Enstitüsü verilerine göre, ülkenin 2016'da ekonomik büyümesi yüzde 5,9 olurken gayrisafi yurt içi hasılası da 9 milyar dolara yaklaştı.Toplam ticaret hacmi 2016'da 603,44 milyon dolara ulaşan ülkenin ithalatı 439,30 milyon dolar, ihracatı ise 164,14 milyon dolar oldu. Türkiye de Ruanda'nın toplam ticaret hacminden yüzde 10'luk paya sahip.Bu dönemde ihracat kalemlerinin en önemlisini Ruanda kahvesi ve çayı oluştururken altın ihracatı da üçüncü sırada yer aldı. Ruanda 5 idari yönetim bölgesinden oluşuyor. Devlet başkanlığı seçimleri 7 yılda bir yapılıyor ve devlet başkanı, başbakan ve kabinenin diğer üyelerini atıyor.İlk defa 2000 yılında Ruanda Parlamentosu tarafından Devlet Başkanı seçilen Kagame, 2003 ve 2010'da yapılan seçimlerden de galip ayrıldı.Kagame'nin, 17 yıllık iktidarı döneminde birçok reforma imza attığı ülkede soykırımın izlerinin silinmesi için ülke bayrağı, milli marş ve yönetim yapısında köklü değişikliklere gidildi.Kimlik kartlarındaki Hutu ve Tutsi ibareleri kaldırılarak yerine Ruandalı ibaresi eklendi.Ruanda devleti ve halkı, 23 yıl önce yaşanan korkunç soykırımın ardından toplumsal barışı sağlarken sömürgeciliğin ülkeye soktuğu etnik ayrımcılığı bir kenara bırakarak Afrika'nın Singapur'u olma yolunda emin adımlarla ilerliyor.