Hatay Arkeoloji Müzesi hakkında bilmeniz gereken her şey

Hatay, dinlerin ve medeniyetlerin bin yıllardır beraber yaşadığı, oldukça zengin tarihi ve kültürel dokuya sahip şehirlerden biri olarak ön plana çıkıyor. Hatay'ın bu tarihi dokusunu şehirde hala yaşamak mümkün. Şehrin çok daha eski dönemlerine tanıklık etmek ve paha biçilemez tarihi eserleri görmek için öncelikle gitmeniz gereken yer Hatay Arkeoloji Müzesi'dir. İşte müzeyle ilgili bilmeniz gereken her şey.1933 - 1938 yılları arasında Amik Ovası'nda Cüdeyde, Dehep, Çatalhöyük ve Tainat'ta, Chicago Üniversitesi, Chicago Oriental Institute tarafından kazı çalışmaları yapılmıştır. 1936 yılında, British Museum adına Sir Leonard Wolley Samandağı, El-Mina Mevkii'nde, 1937'den 1948 senesine kadar da aralıklarla, Açana Höyüğü'nde hafriyat ve kazı çalışmaları yürütülmüştür. 1932 - 1939 yıllarında Princeton Üniversitesinin yaptığı araştırmalarla müzenin esas zenginliğini oluşturan mozaikler ortaya çıkartılmıştır. Bu zenginlikler, merkezi Antakyada olmak üzere Harbiye, Narlıca, Güzelburç, Samandağ ve çevresinde yapılan kazılar sonucu çıkartılan ve koleksiyonu tamamlayan mozaiklerdir. Antakya da yürütülen 1932 - 1939 yılı kazı çalışmalarında çoğu Roma dönemine tarihlendirilen mimari ve diğer buluntular kentin zenginliğini ve ihtişamını ortaya sermiştir. 'The Committee for the Excavation and its Vicinity' adlı komitenin yaptığı kazı çalışmaları başta Antakya, Harbiye olmak üzere Samandağ da Seleuceia Pieria da sürdürülmüş ve kazılarda ortaya çıkan zengin mozaik eser koleksiyonu bugün dünyanın yaklaşık 20 müzesine ve özel koleksiyonlarına dağılmış durumdadır. Antiokheia kökenli bir çok eser bugün Hatay Arkeoloji Müzesinin yanı sıra Princeton Universitesi Sanat Müzesi (ABD), Worcester Müzesi (ABD), Louvre (Fransa) gibi müzelerde saklanmakta veya sergilenmektedir. Müzede yer alan 8 sergi salonuna ek olarak müze bahçesinde de eserler yer almaktadır. 5 deposu bulunan müzenin 1.140 metrekarelik bir oturma alanı mevcuttur. Eserler 984 metrekarelik bir alanda sergilenmektedir. 2011 yılı itibarıyla toplam eser sayısı 35.433. teve2'de yayınlanan Çok Gezenti: Bizim Ora'nın durağı Hatay oldu. Burak Akkul, Hatay Arkeoloji Müzesi'yle ilgili genel izlenimlerini paylaştı. Gece Alemi Mozaiği - Açık renk zemine işlenmiş ve çevresi bantlarla sınırlandırılmıştır. Konu olarak gece perileri Tiritenler ve su perileri Nereidler işlenmiştir. Figürlerin üstlerinde Grekçe isimleri yazmaktadır. İki figür beyaz zemin üzerine yerleştirilmiş, çevresi ince bir bantla sınırlandırılmıştır. Üstte Evrotas ve Lakedemonia yazmaktadır. Beyaz zemine üç erkek figürü işlenmiştir. Çevresi ince bir bant ve geometrik bordürle sınırlandırılmıştır. Psykheler Kayığı Mozaiği'ni oluşturan panonun çevresi ince bant, dalga motifi ve bitkisel bordürle sınırlandırılmıştır. Mavi zemin üzerine işlenmiş mozaiğin üst kısmında Eros'un tasviri, altta ise Psykhe'nin tasviri yer alır. Efsane'ye göre, Eros'un Aphrodite ile Hermes'in oğlu olduğu söylenir. Psykhe ise Miletos kralının kızıdır. Üç güzel kız kardeşin en güzelidir. Afrodit, Erosa, Psykheyi dağa bırakılmasını, eş olarak da ejdere verilmesini ister. Fakat Eros, Psykhe'ye aşık olur, bir saraya yerleştirip geceleri gizlice yanına gelir. Sevgilisine görünmez, kendisini görmek için herhangi bir girişimde bulunmamasını da öğütler. Ama Psykhe dayanamaz, bir gece Eros kanatlarını yaymış, uyurken yağ kandilini yakar ve yanına varıp ona bakar. Sevgilisinin tanrı olduğunu görünce elleri titrer ve bir damla kızgın yağ Eros'un omzuna damlar. Tanrı uyanır uyanmaz sevgilisini bırakıp gider. Uzun bir süre birbirlerinden ayrı eriyip dururlar. Sonunda Aphrodite ikisine de acır, Psykhe'nin bir sürü olmayacak işler yapmasını buyurur. Periler kıza yardım ederler ve sonunda Psykhe ile Eros birbirine kavuşur. Beyaz zemine işlenmiş çevresi siyah ince bir bant ile sınırlandırılmıştır. Bu mozaikte, iki çift koç figürü işlenmiştir. Bu figürler karşılıklı olarak birbirlerine bakmaktadır. Boşluklarda ise bitki desenleri yerleştirilmiştir. Üç panodan oluşan Bios ve İşret Mozaiği'nin ilk panosunda Tryphe figürü uzanmış, kolunu yastığa dayamış ve elinde bir kadeh tutmaktadır. İkinci pano ise geometrik desenlerle süslenmiştir. Mozaiğin üçüncü panosunda Bios, uzanmış ve yastığa yaslanırken tasvir edilmiştir. Khresis Mozaiği'nin dışı nişli desenler ve dalga bordüründen oluşmaktadır. Mozaiğinin ortasındaki panonun arka planında bir mimari unsur görünmekte ve ön kısmında ise Khresis figürü elinde takıların bulunduğu bir tepsi tutmaktadır. Khresis tepsiyi, elinde bereket boynuzu tutan Kral Agamemnon'a doğru uzatmaktadır. İnce bir bant ile sınırlandırılmış olan Zenci Balıkçı Mozaiği'nde beyaz zemine zenci balıkçı figürü işlenmiştir. Bu figürün omuzunda iki ucuna file asılı bir sopa bulunmaktadır. Balıkçı figürü ayrıca elinde iki tane ince ve uzun sopa tutmaktadır. Tethys Okeanos Mozaiği iki panodan oluşmaktadır ve büyük bir bölümü tahribata uğramıştır. Mozaiği çevreleyen alt panoda Okeanos ve Tethys figürleri ve çevrelerinde de deniz canlıları gösterilmiştir. Mozaiğin çevresi geometrik desenlerle süslenmiştir. Beyaz zemine işlenmiş ve çevresi ince bant ve testere dişi bordürle sınırlandırılmış olan Güneş Saati Mozaiği'nin sağ kısmında güneş saati, sol kısmında ise güneş saatine bakan bir erkek figürü bulunmaktadır. Mozaiğin üstünde yer alan yazıda Dokuzu geçiyor yazmaktadır. Mozaiğin alt bölümünde geometrik desenler yer almaktadır. Sekizgen formda olan Soteria Mozaiği'nin tam merkezinde bir kadın büstü ve çevresinde de yazılar yer almaktadır. Mozaiğin çevresi geometrik desenlerle süslenmiştir. Beyaz zemine işlenmiş olan Dionysos Zafer Alayı Mozaiği, Dionysos bayramını tasvir etmektedir. Mozaikteki arabanın içerisinde Dionysos, ortada satir, solda elinde kap tutan keçi ayaklı Pan görülmektedir. Mozaiğin bordüründe çeşitli maskeler görülmektedir. Beyaz ve krem zemine işlenmiş ve çevresi geometrik bordürle süslenmiş olan Huzur (Amerimnia) Mozaiği'nde Amerimnia figürü bulunmaktadır. Oturur pozisyonda sergilenen figür, tek omuzlu bir şal (himation) giymiştir ve elinde bir nesne tutmaktadır. Mozaiğin tepesinde AMERIMNIA yazısı yer almaktadır. Beyaz bir zemine işlenmiş olan Dionysos Ailesi Mozaiği'nde, flüt çalan ve elinde asa tutan iki figür görülmektedir. Mozaik ince bir bant ve testere dişli bir motifle sınırlandırılmıştır. Keklikli Mozaik, kuş tasvirleri ve geometrik dış bordürlerden meydana gelmektedir. Mozaiğin en dış kısmı kalın bir bantla sınırlandırılmıştır. Ortadaki pano ve kuş tasvirleri ise saç örgüsü motifleriyle sınırlandırılmıştır. Merkezde kalan mozaik parçasında meander motifinin versiyonunu görmek mümkündür. Beyaz zemine işlenmiş olan İki Atlet ve İdman Yeri Mozaiği'nin sağ ve sol tarafındaki madalyonların içerisine iki atlet tasviri işlenmiştir. Madalyonun çevresi, bitkilerden oluşan iki ince bant ve dalga motifi ile sınırlandırılmış, köşelere de bitki desenleri yerleştirilmiştir. Mozaiğin ortasında çalışma alanı gösterilmiştir ve çevresi meander motifi ile sınırlandırılmıştır. Figürlerin yer aldığı panoların arasına iki adet geometrik pano yerleştirilmiştir. Panolar saç örgüsü motifi ile sınırlandırılmış ve en dış kısmı ise siyah bant ile sonlandırılmıştır. Okeanos Tethys Mozaiği'nin dış bordürü farbala motifi ile yapılmıştır. Mozaikte, düz bir çerçeve içinde Okenanos ve Tethys figürleri işlenmiş olup, çevresine balıklar, yunuslar ve Eros figürleri yerleştirilmiştir. Talassa Deniz Mozaiği'nde yer alan Talassa figürünün bir elinde kürek, diğer elinde ise yunus balığı bulunmaktadır. Figürün çevresinde ise denizde yaşayan çeşitli canlılar, yunus üzerinde çocuklar ve balık tutan insanlar gösterilmektedir. Dokuz panelden oluşan Mevsimler Mozaiği'nin köşelerinde mevsimler, orta panolarda ise mitolojik sahneler yer almaktadır.Mitolojik sahnelerde; Bellerophon-Stheneboia, Paris-Helena, Hippolytos-Phedra, Meleagros-Atalanta ve Iason-Medeia-Assyrtos figürlerinin tasvirleri bulunmaktadır. Geometrik Desenli Mozaiğin dış bordürü testere dişli, iç bordürü ise düz bant şeklindedir. Mozaiğin zemini beyaz olup, iç içe geçen dairelerden oluşmaktadır. Beyaz zemine işlenmiştir. Kalın siyah bantla sınırlandırılmıştır. Deniz canlıları resimlenmiştir. Merkezde doğa tasviri içerisinde bir ağacın altında Eros uyumakta ve elinde yay olan Psykhe ağaçtaki ok sadağına uzanmaktadır. Merkezi pano ince bir bant ve saç örgüsü motifle sınırlandırılmıştır. Sağ ve solda geometrik desenli panolar bulunmaktadır. Eros'un Aphrodite ile Hermes'in oğlu ya da Eileithyia veya İris'in çocuğu olduğu söylenir. Beyaz zemine işlenmiş olan mozaiğin merkezinde geometrik çerçeve içerisinde sekiz sıra Grekçe yazıt yer almaktadır. Çevresi ise çiçeklerle oluşturan karelerin içerisine yerleştirilen rozetlerle süslenmiştir. Üç panodan oluşmaktadır. Sağ ve soldaki panolarda kuşlar ve bitkiler resmedilmiştir. Ortadaki pano tahrip olmuş olup rozetin parçaları görülmektedir. Maraş kökenli bir mezar stelidir. Sur şeklindedir. Dört yüzey alçak kabartma şeklinde işlenmiştir. Ön yüzde tabure üstünde oturan kadın figürü, her iki yanda elinde yelpaze olan küçük kadın figürleri bulunmaktadır. Diğer yüzeyde ise şahıslar işlenmiştir. Yarim Lim heykel başı, diyoritten yapılmıştır. Figür başlık giymektedir ve sakallıdır. Heykel başının gözleri başka bir madde ile doldurulması için oyuktur. Yarim Lim heykel başının kalem kaşları ve kemikli burnu vardır. Mermer Masa Ayağı, sitilize aslan biçiminde yapılmıştır. Aslanlı Sütun Kaidesi, blok şeklinde bazalttan çift aslan şeklinde oyulmuştur. Oturur pozisyonda bulunan aslan figürlerinin ağızları açıktır. Eserin üst bölümü sütun kaidesidir. Aslan Sütun Kaidesi tapınağın girişinde bulunmuştur. Roma İmparatoru Trebonianus Gallus büstü, kısa saçlı, hafif sakallı ve elbiseli olarak imparator'u betimlemektedir. İmparatorun giydiği zırhın üzerinde savaş tanrısı Ares ve zafer tanrısı Nike kabartması bulunmaktadır. İki yıl süre ile imparatorluk yapan Gallus ve oğlu, kendi askerleri tarafından M.S. 235 yılında öldürülmüştür. İki boğa üzerine basan figür Roma Tanrısı olup, Roma askeri elbisesi giymiş, sağ elinde çift ağızlı balta, sol elinde yıldırım demeti tutmaktadır. Başında boynuzlu bir külah olan figür uzun saçlı ve sakallıdır. Ön yüzde defne çelenkli İmparator Nikator'un başı sağa çevrilmiştir. Arka yüzde ise fil üstünde akrobat yer alır. Nikator aynı zamanda Antakya şehrinin kurucusu olarak bilinir. Sidemara Tipi Lahtin kapak bölümünde yüzleri işlenmemiş uzanan bir erkek, bir kadın, iki çocuk, bir at ve kuş figürü bulunur. Kapağın kenarında çeşitli yaratıklar işlenmiştir. Kapağın arka köşelerinde Pan ve satir kabartmaları bulunmaktadır. Sanduka, semerdam mimarisi şeklinde, burmalı sütunlarla süslenmiştir. Ön dar cephede kurban, arka dar cephede eğitim, ön geniş yüzeyde yaşlılık ve tanrı Apollo, arka geniş yüzeyde ise aslan avı sahnesi ile süslenmiştir. Sandukanın üst kenarlarında aslan boğa mücadelesi ve Eros ile leoparların oyunu işlenmiştir. M.S. 265–270 yılları arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Lahtin içinden çıkan sikkelerden lahdin tarihlenmesinde önemli bir delil olarak faydalanılmıştır. Lahit 2.47 m. uzunluğunda, 1.22 m. genişliğinde, 1.20 m. yüksekliğindedir. Aristokrat bir aileye ait olduğu, üzerindeki betimlemelerle net bir şekilde vurgulanmıştır. Kapak ve sandukadan oluşan iki bölmeli ve iki dar, iki geniş olmak üzere dört yüzlü bu lahtin üzerine işlenmiş değişik boyutlarda kişileri simgeleyen figürler, hayvanlar ve bitkileri bulunur. Lahtin içinden çıkan 3 kişiye ait kemikler, yetişkin bir kadın ve erkek ile genç bir kıza aittir. Yine başka bir bölümde, lahit içinden çıkarılmış bir bilezik, altın kolye, düğmeler ve üç adet sikke bulunur. Üç sikkenin üzerinde, iki ayrı Roma İmparatoru ve bir Augusta bulunuyor. Roma İmparatoru Gordianusa (ölüm: 244), Gallineus IIIe (ölüm: 268) ve Gallineus IIIün karısı Augusta Cornellia Saloninaya (ölüm: 268) ait sikkelerden, lahtin Gordianus devrinde yani 244 yılından önce yapıldığını, daha sonra da sırasıyla diğer gömülerin gerçekleştiğini anlıyoruz. Antik çağda adet olduğu üzere, ölünün dili altına sikke konuluyordu. Asur tanrı figürü, sağ bacağını bükerek diz çökmüştür ve sol bacağı önde olarak görülmektedir. Figürün elleri göğsünün üzerinde birleşmiştir. Asur Tanrı figürünün saçı ve sakalı uzun ve paralel çizgilerle süslenmiştir. Figürün alt bölümü başka bir maddeye monte edilmek üzere çıkıntılı olarak yapılmıştır. Tyche figürü kaya üzerinde oturur halde temsil edilmiştir. Başının üstünde polos bulunmakta, elinde ise başak tutmaktadır. Büst, beyaz kalkerden bir kadın başıdır ve bir başlık giymiştir. Büstte boya izleri görülmektedir. 2011 yılı itibariyle müzedeki en eski tarihli mozaik olan bu eserin köşe parçası siyah, beyaz, kahverengi ve gri renkli çakıl taşlarından yapılmıştır. Dış bordür dalga motifi, merkez ise bitkisel ve geometrik motiflerle süslenmiştir. Opus Sectila kare çerçeve içerisinde, dairesel formda geometrik desenlerle oluşturulmuştur. Köşelere birer yaprak şeklinde motifler yerleştirilmiştir. Beyaz zemine işlenmiş Meyveler Mozaiği'nin tam ortasında yer alan madalyonun içerisinde tanrıça Ge tasvir edilmiştir. Çevresi yapraklar ve üzerindeki meyvelerle süslenmiş olan mozaik, dalga motifi ve ince bir bant ile sınırlandırılmıştır.