Ustanın ayak izlerinden Figueres: Salvador Dali Müzesi

Bir rüya. Dahiyane bir vizyon. Eserlerinde her şey birbirine girmiş; hayat gibi. Biz, hayatın içinden anlamaya çalışıyoruz onu. Gerçeküstü sanatın ustası, İspanya'nın ünlü ressamı Salvador Dali'yi bu sefer memleketi olan Figueres'te bir zamanlar evi olan Salvador Dali Müzesi'ni gezerek tanıyacağız.Delilik ile dahilik arasında giden bir ömür, magazin sayfalarını süsleyen renkli bir hayat, ünü İspanyanın ötesine geçen dünyaya mal olmuş bir ressam Salvador Dali. Beni sürrealistlerden (gerçeküstücü) ayıran en önemli fark benim bir sürrealist olmamdır' diyen Dali, çağdaşı kimi sanatçılar tarafından egosu tavan yapmış olarak kabul edilir. Yaşamı boyunca Dalinin attığı her adım olay olmuş, yaptığı her resim dünyayı yerinden oynatmış. Büyük aşkı Galayı da eserleriyle tüm dünyaya duyurmuş. 1904 yılında İspanyanın Figueras şehrinde doğan Dali, kendi şehrine dünyanın en büyük sürrealist objesi olarak kabul edilen Saldavor Dali Müzesini kazandırmış. Dalinin hayatı da kendisi kadar sıra dışı aslında.. Dali 18 yaşındayken annesini meme kanserinden kaybediyor. Bu olay da Dali için dönüm noktalarından biri oluyor.Annesinin ölümünden sonra Dali şöyle der: Hayatımın kusurlarını örten kadını kaybettim. Çünkü Dali de kusurlarının daha doğrusu sıra dışılığının farkındadır.Annesinin ölümünün ardından babası baldızı ile evlenir, bunun üzerine Dali evi terk eder. Madride gider. Orada güzel sanatlar okulunda okumaya başlar. O dönemlerde sürrealist değildir ama bir arayış içindedir. Okulda siyasi olaylara karışır bir dönem tutuklu kalır, sonrasında askere gider ve okulunu daha sonrasında bitirir. Okuldan sonra seyahatlere başlar. Parise gidip Picasso ile tanışır. Picassonun etkisinde eserler üretmeye başlar. İlk eserlerinde Picassonun etkisi vardır. Daha sonra Sigmund Freud ile tanışır. Bu kez de eserlerinde Freudun ünlü psikanaliz kuramının etkisi görülür. Dalinin hayatındaki dönüm noktalarından kuşkusuz en önemlisi sevdiği kadın Gala ile tanışmasıdır. Gala aslında arkadaşının karısıdır ancak aralarında öyle büyük bir aşk yaşanır ki, Gala İkinci Dünya Savaşı sonrası kocasını terk edip, Dali ile evlenir. Salvador Dalinin asıl ününe kavuşması ise Amerikaya gitmesiyle gerçekleşir. Amerikada film afişlerinden, senaryolara, hareketli objelerden bilinçaltı resimlere kadar pek çok eser yapar. Sürrealizmde bir numara olduktan sonra konferanslara davet edilmeye başlar Dali. 1936da Londrada bir konferansa davet edilir ve sahneye geçen yüzyıldan kalma bir balık adam kıyafetiyle çıkar. Bir elinde ıstaka sopası diğer elinde ise bir köpek vardır. Kafasındaki fanusu çıkarıp konuşmaya başlayan Dalinin sahne kıyafeti aylarca konuşulur. Hatta bu kıyafet müzenin ana binasının önünde sergilenir. Dali, diğer sürrealist sanatçılardan çok farklıdır. Örneğin hiçbir sürrealist ülkesini terk etmezken Dalinin Amerikaya gitmesi çok eleştirilmiş. Dolar peşinde koştuğu söylenmiş, hatta dolar delisi lakabı takılmış kendisine.Gerçekten de yaşarken çok büyük üne ve paraya kavuşan nadir sanatçılardan biridir Dali. Ünlü sanatçıya göre sanat yenilebilir olmalı. Saplantılı olduğu konulardan biri ise üreme. Ona göre üreme yumurtayla ilişkilendirilen bir şey... Yumurta ile üremeyi ve üredikten sonra en temel besin olarak ekmeği seven Dali, ortak noktaları olarak dışı sert içi yumuşak objeler olması. Bunlar, Dalinin en sevdikleri arasındadır. Kaşık, en temel beslenme objesi ve Katalanca kaşık kelimesi Dalinin kulağına hoş geldiği için Dali eserlerinde kaşık, ekmek ve yumurta objelerini kullanıyor. Birçok eserinde bu üç obje görülür ama her eserinde tekrardan ziyade farklı mesajlar verilmektedir. Müze binasının dışındaki duvarlarda da bereket anlamına gelen ekmek somonları, üremeyi sembolize eden yumurta figürlerini görebilirsiniz. Sanatçının doğduğu şehir Figuerasta müze açması da tesadüf değil aslında.1974 yılında Figueras Belediye Başkanı, Dalinin ilk sergisini açtığı binayı kendisine bağışlar ve sanatçı da burayı kendi istediği şekilde tasarlar. Zaten Dalinin öldükten sonra lahiti de bir dönem Gala ile birlikte yaşadığı bu müzeye konulur. Dali'nin yarı yıkık haldeki binayı genişletilerek baştan düzenlediği müze, 1974te açılmıştır. Sanatçının kendi koleksiyonundan oluşan 4000 sanat eseri ile dünyadaki en büyük Dali müzesidir. Sanatçı müzeyi tasarlarken buranın teatral, sansasyonel ve hayatının en büyük sürrealist objesi olmasını istemiştir. Salvador Dali Müzesi içinde en ilginç sanat eserlerinden bir tanesi, avlunun ortasında bulunan ve dünyanın en büyük sürrealist eseri olarak adlandırılan Yağmurlu Taksi adlı çalışması... Dalinin Cadillac eserin baş konusu aslında.. Daliye ait olan arabanın camları kırıktır çünkü Dali şiddet eylemine atıfta bulunmak istemiştir. Arabanın hemen üstünde devasa Pers Kraliçesi Estherin bronz heykeli bulunmaktadır. Avusturyalı sürrealist sanatçı Ernst Fuchs tarafından hediye edilen heykel, radyatör kapağı işlevi görmektedir.Bu hareketli eser şöyle çalışır: Arabanın kenarından para atıldığında Cadillacın içine yağmur yağdıran bir sistem yapılmıştır. Dali bu eserinde Cadillac içinde bile olsan zenginlere de yağmur yağar felsefesini vermek istemiştir. Arabanın hemen üzerinde şemsiyle taçlandırılan kayığın ise Galaya ait olduğu söylenir. Arabanın içine yağmur yağarken aynı zamanda en tepedeki şemsiye de açılıp kapanır. Bu etkileyici şovun ardından ana salona girdiğinizde karşısınızda çıplak Galayı görürsünüz. Sırtını dönmüş olan Gala, denize doğru bakmaktadır. Eğer bu resime cep telefonuyla bakarsanız Amerikata köleliği kaldıran efsanevi başkan Abraham Lincolnü görürsünüz. Dalinin canlı mürekkep balıklarını vurarak oluşturduğu Beethoven Başı adlı eseri de enteresandır. Bu resime dikkatle baktığınızda Mozartın yüzünü görebilirsiniz. Dali, bir dönem seksapalitesiyle tanınan oyuncu Mae Weste büyük hayranlık duymuş. Müzede Maeye ait bir oda da bulunuyor. Bu bölüme girdiğinizde sıradan bir oturma odası görüyorsunuz. Ancak merdivenle yukarı çıkıp devenin bacakları arasındaki lensten baktığınızda şöminenin burun delikleri, kırmızı koltuğun dudak, peruğun ise saç olduğunu fark ediyorsunuz. Yani Mae Westin yüzünü görüyorsunuz bu odada Dalinin Rüzgar Sarayı Odasında ise tavanı boydan boya kaplayan bir sanatsal çalışma dikkat çekiyor. Yağlıboya ile yapılan tavan resminde Gala ile Dalinin ayaklarını görüyorsunuz. Dalinin ayaklarının yanında bulunan çekmeceler ise sanatçının maharetlerini göstermek için yapılmış. Bu resimde cennete yükselen çiftin hayatından enstanteneler yer alıyor. Sanatçının bir dönem bu müzeyi evi olarak kullandığını söylemiştik. Müze içinde Dali ve Galaya ait yatak odası da dikkat çekiyor. Yatak odasının başında altın renkli iskeletler yer alıyor. Sanatçının İstanbul seyahatinde aldığı ayakkabı boyama kutusu da burada yer alıyor. Sanatçının akıp giden zaman tablosu meşhurdur Zamana karşı her şey yenilir, zaman saati bile değiştirir diyen bir eserdir bu.. Müzede bu eser de sergileniyor. Zaman, durdurulamaz bir akıştır. Dali, bu felsefesini egzejere ettiği bir eserinde yaptığı saat objesiyle birleştirmiş. Bu eserde ise saatte bulunması gereken 12 rakam yerine ölüm tarihinin rakamları olan 5 rakam yerleştirilmiştir. Dikkatlice bakıldığı aslında bu rakamlar, Dali'nin ölüm tarihini gösterir. Yani 23 Ocak 1989 yılını... 1974 yılında yapmış bu resmi Dali... Müthiş bir tesadüf olabilir ya da ölüm tarihini bilmiş olabilir. 'Bir deliyle aramdaki tek fark benim deli olmamamdır.' demiş Dali... Kim bilir belki de bu kadar sıra dışı olmasaydı, bugün hala Daliyi konuşuyor veya imzasının önünde fotoğraf çektiriyor olmayacaktık.