SON DAKİKA
Yazın en sıcak gününde serin kalmak mümkün mü? Uzmanlar yöntemleri açıklıyor…
Yazın en sıcak günlerinden geçiyoruz. Uzmanlar özellikle öğlen saatlerinde evde kalınması konusunda uyarılarını yinelerken, klima ile serinlemeyi tercih etmeyenlerin işi daha da zorlaşıyor. Klimasız da serinlemenin mümkün olduğunu söyleyen uzmanlar, 12 maddede evde serin kalmanın yöntemlerini sıraladı... Hürriyet.com.tr'den Sedef Batı ve Gürer Mut'un haberi...
Yüksek sıcaklar evlerde de ciddi rahatsızlıklara yol açabiliyor. Environmental Health Perspectives dergisinde yayımlanan bir araştırma, 30 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda bebek ani ölüm riskinin 5 kat arttığını ortaya koydu. Uzmanlar, yaşlılarda ise kronik solunum hastaları başta olmak üzere özellikle KOAH hastalarında, aşırı terleme, göğüste sıkışma hissinde artış, nefes darlığı, tansiyonun yükselmesi ve kötüleşme hissi yaşanabileceği uyarısında bulunuyor. Haftanın en sıcak günleri ülkenin batı ve güney kesimlerinde bugün, iç kesimlerde ise yarın yaşanacak. Uzmanlar, sıcaklıkların 40-45 derece arasında seyredeceğini söylüyor. 4 yaşından küçük veya 65 yaşından büyük olanlar, soğuktan sıcağa ani hava değişikliklerine maruz kalanlar, obezite, kalp hastalığı olanlar, hem sıcak hem de nemli havaya maruz kalanlar, idrar söktürücü, alerji ilacı ya da alkol kullananların sıcağa karşı daha dikkatli olmaları gerekir. Sadece ülkemizde değil dünyanın dört bir yanındaki sıcaklıklarda gözle görülür bir artış var. Sıcaklıkların uzun sürmesi Sıcak Çarpması vakalarında artışa neden oluyor. 2018 Ulusal İklim Değerlendirmesi’ne göre, sıcak hava dalgaları 60 yıl öncesine kıyasla 45 gün daha uzun yaşanıyor. Bu şartlar altında, uzmanlar evden çıkılmaması konusu üzerinde duruyor. Özellikle serin ve güvende kalmak için farklı yöntemlerin kullanılması son derece önemli. Evde klimanın olmadığı ya da gün içinde klimanın bulunmadığı dış ortamda basit fizik kurallarıyla klimasız da serinlemenin mümkün olduğunu söyleyen Aytaç Karadağ, farklı yöntemler önerdi.
İşte, aşırı sıcaklarda serinlemenin yolları...
1) SUSUZ KALMAYIN
Florida Üniversitesi Biyoloji Mühendisliği bölümünde öğretim görevlisi olan Wendell Porter, sıcaktan bunaldığınızda bol su içmenin serinlemenin ilk ve en önemli adımı olduğunu belirtiyor. Suyun sıcaklığının bir önemi olmadığını belirten Porter, vücudun kendini soğutmak için bolca suya ihtiyacı olduğunu, bol sıvı tüketiminin vücudu rahatlatacağını söyledi.
2) SOĞUK BİR DUŞ YAPIN
Uzmanlar, bol sıvı tüketmek kadar duş almanın da oldukça önemli vücut sıcaklığını düşürmede etkili olduğunu belirtiyor. Bunun yanı sıra duşta kullanılan sabunların beyin nöronlarını harekete geçirdiğini söyleyen uzmanlar, özellikle mentol kokusunun beyin reseptörlerini harekete geçirdiğini ve bu sayede ferahlık hissinin artacağını ileri sürüyor.
3) BOYUN VEYA BİLEKLERE SOĞUK KOMPRES UYGULAYIN
Bol sıvı aldık, vücudu soğuttuk şimdi sırada vücut sıcaklığını belli bir seviyede tutmak var. Aytaç Karadağ, vücudu soğutmak için saat başı soğuk buz jelleriyle boyun ve bileklere kompres uygulamanın faydalı olacağı görüşünde: "Bilekteki damarlardan geçip kalbe dönen kanı hızla soğuttuğumuzda termoregülasyon merkezimiz bedenimizin hızla soğuduğunu hisseder; bu sayede sıcak çarpmasının önüne geçebiliriz.
4) PENCERELERİ VEYA PANJURLARI KAPATIN
Vücudu serin tutmak için geliştirilen çözümlerin hemen ardından yaşam alanında sıcaklığı belli seviyelerde kontrol altında tutmaya ihtiyaç var. Bunun için güneşin açısına göre evinizin gölgede kalan kısmında pencereyi açarak evi havalandırın. Evin doğrudan güneş almaması gerektiğini belirten Karadağ, "Sabah güneş doğmadan camları ve perdeleri kapattığımızda güneş ısısının eve girmesini engelleyebiliriz. Akşam güneş batıp hava serinledikten sonra karşılıklı camları açarak evin serinlemesini sağlayabiliriz" dedi. Avustralya merkezli bir mimarlık şirketi olan Spaces Alive'ın genel müdürü Samantha Hall, güneş ışınlarının girmediği evlerde klima desteğiyle sıcaklığı sabitlemek gerektiğini belirtiyor. Fakat burada önemli olan ayrıntı klimanın derecesini yükseltmemek. Güneş girmeyen bir odada 21 derecelik oda sıcaklığını yakalamak en sıcak günlerde bile rahatlamanıza yardımcı olacaktır.
5) KULLANILMAYAN ODALARIN KAPILARINI KAPATIN
Güneş ışınlarının evin içine girmesinin önüne geçtikten ve oda sıcakladığını sabitledikten sonra, serin havanın dağılmamasını sağlamak gerekiyor. Bunun için kullanılmayan odaların kapılarını kapatarak serin havanın odada kalmasını sağlayabilirsiniz.
6) IŞIKLARI KAPALI TUTUN
"Klasik aydınlatma sistemleri fazla ısı ürettiği için LED lambalar kullanmakta fayda var" diyen Karadağ şunları ekledi: "Gündüz ışıkları gereksiz yere açmayın. Elektronik aletler stand-by modunda dahi enerji tükettiği için ısı üretmeye devam eder; bu nedenle kullanılmayan elektronik aletleri prizde tutmayın." Bununla birlikte gün boyunca büyük ev aletlerini çalıştırmaktan kaçınmak gerektiğini belirten London School of Economics İklim Değişikliği Politika Direktörü Bob Ward, bulaşık, çamaşır ve kurutma makinelerinin büyük oranda ısı yaydığını bu nedenle bu cihazları gece çalıştırmanın daha iyi olacağını belirtti.
7) VANTİLATÖRÜ ODAYA DEĞİL KENDİNİZE ÇEVİRİN
"Vantilatörü odaya değil, soğutulması amaçlanan insana doğru çevirmeliyiz" diyen Karadağ: "Bu sırada da kendimize sıkacağımız sprey halindeki su vücudumuzdan buharlaşırken ısıyı azaltacağı için daha efektif serinlemiş oluruz. Aynı zamanda vantilatörün önüne buz dolu bir kâse koyduğunuzda odanın daha hızlı serinlediğini hissedeceksiniz." Sıcak havalar insanlar kadar sokak hayvanlarını da zorluyor. Bu nedenle özellikle gölge yerlere su kapları koyabilirsiniz. Bu kapların pişmiş topraktan olmasını tercih edin zira bu malzeme suyu uzun süre soğuk tutabilir. Bunun yanı sıra hayvanların sığınabileceği geçici gölgelikler oluşturmak, araçları hareket ettirmeden önce altına sığınmış bir hayvan olup olmadığını kontrol etmek, alabileceğiniz basit önlemlerden birkaçı.
8) YEMEK PİŞİRMEYE ARA VERİN
Yemek pişirmekten kaçının. Kardiyolog Gülsüm Bingöl, nem oranının artması, sıcağı daha da belirgin hissetmemize neden olup kalp sağlığımızı daha da olumsuz etkileyeceği için nem gidericiler kullanılması, evin içinde özellikle çok sıcak saatlerde fırın, mikrodalga gibi ısı yayıcı aletlerin kullanılmaması gerektiğini belirtti. Uzmanlar, sıcak havalarda, bol sıvının yanında serinletici gıdalar tüketmenin vücut ısısını kontrol altında tutmada yardımcı olacağı görüşünde. Bu nedenle, serin ve hafif yemekler hazırlamayı tercih etmekte yarar var.
9) SERİNLETİCİ YİYECEKLER HAZIRLAYIN
Yemek demişken, uzmanlar ev yapımı serinleticilerin de gün içinde ferahlamak için birebir olduğu görüşünde. Birkaç meyveden yapılabilecek buzlu bir frozen veya naneli bir limonata vücut sıcaklığının yükselmesinin önüne geçecektir. Fakat şeker tüketimine dikkat etmek gerekiyor. Wendell Porter, "Şeker metabolizmayı hızlandırır ve kan şekerini yükseltir. Yaz sıcaklarında tatlı tüketimi sıcaklık hissetmenize neden olur. Soğuk ve az şekerli gıdalar serinlemek için birebirdir” ifadesini kullandı.
10) BİLGİSAYAR KULLANIMINI AZALTIN
Evet, bilgisayarlar da ciddi derecede sıcaklık yayan cihazlar arasında. "Fanı nedeniyle ortama ısı yayan bilgisayarları kullanmadığınızda kapalı tutun" diyen Karadağ, "Özellikle dizüstü bilgisayarları dizimizde, yatarak karnımızda tutmamaya özen göstermeliyiz" diye konuştu. Uzmanlar sıcaklıkların 40 dereceleri gördüğü günlerde dışarı çıkmak zorunda olanlar için de tavsiyelerde bulunuyor. Açık renkli bol ve hafif giysiler giymek, özellikle siyahtan kaçınmak, güneş yanığına karşı şapka, güneş gözlüğü ve SPF'si en az 15 olan geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanmak kritik. Egzersiz yapmak için ise sabahın erken saatleri ile akşamları öneriliyor.
11) SICAKLIĞIN DÜŞÜRÜLEMEDİĞİ NOKTADA EVDEN AYRILIN
ABD’nin Teksas eyaletinde bulunan Southwestern Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olan Dr. Craig Crandall, tüm önlemlerin alınması durumunda dahi sıcaklığın düşmediği ve 40 derecenin üzerinde bir sıcaklıkla karşı karşıya kalındığı durumda serin bir yere geçmek için önceden plân yapılması gerektiğini ifade ediyor. Anormal sıcakların bir doğal afet olduğunu unutmamak gerektiğini söyleyen Crandall, klima dışındaki seçeneklerle sıcaklık düşürülemiyorsa acilen serin bir yere taşınmak gerektiğini söyledi. Bu yerler arasında serin bodrum katları, güneş görmeyen ve klima kullanan bir komşu veya klimalarla serinletilen kamu alanlarında vakit geçirmek gibi seçenekler göz önünde bulundurulmalı. Özellikle yaşlı ve bebekli ailelerin bu konuyu ciddiye alması gerektiğini belirten Crandall, "Evinizi soğutamadığınız durumda evde beklemek ‘uçurumun kenarında’ olmakla eşdeğer. Özellikle savunmasız kesimlerin sıcaklardan daha fazla etkileneceğini unutmamak gerekiyor” dedi.
12- PENCERE ÖNÜNE KAKTÜS GİBİ BİTKİLER KOYUN
Sıcaktan korunmak için klima dışında da yapılacakların olduğunu belirten Kardiyolog Gülsüm Bingöl özellikle pencere kenarlarında kaktüs gibi güneş ışınlarını alacak bitkiler yetiştirilmesinin, tavana asılan elektrikli vantilatörlerin kullanılmasının sıcağı bir nebze olsun azalttığını belirtti. Hava sıcaklıklarının bu kadar yüksek olduğu günlerde park halindeki otomobillerin içleri de tehlike yaratıyor. Uzmanlar araçların mümkünse kapalı otoparklara bırakılmasını, park halindeki araçta uzun süre kalınmasının doğru olmadığını, özellikle çocukların asla araçlarda yalnız bırakılmaması gerektiğini vurguluyor. Bunun yanı sıra araç içinde bırakılan çakmak, deodorant, gazlı içecek kutusu, taşınabilir şarj cihazı gibi eşyalar da patlama riski taşıyor.