SON DAKİKA
Uzman Klinik Psikolog Esra Ezmeci açıkladı! İşte karşınızdakinin yalan söylediğini gösteren ipuçları... Mitomani (yalan söyleme hastalığı) belirtileri
Çoğu insanın, karşısındakini üzmemek ya da endişeye sevk etmemek adına söylediği ‘beyaz yalanlar’ vardır. Ama bu davranış kronik bir hal aldıysa, psikolojide ‘mitomani’ adı verilen yalan söyleme hastalığından söz edilebilir. Peki, bize söylenenlerin yalan olup olmadığını nasıl anlarız? Cevabı, tüm detaylarıyla bu yazıda... ( Sabah)
Yalan söyleme davranışı yaşadığımız toplumda uygun görülmeyen davranışlardan biri olsa da birçok kişi yalan söyleme davranışında bulunmaktadır. Yalan söylemek kişi tarafından hem bilerek hem de isteyerek gerçekleşen bir durumdur. İnsanları çoğunlukla yalan söylemeye iten davranış sonucundan kaçılması gereken durumlardır.
Yalan söyleme davranışı çocukluktan beri bize yanlış bir davranış olarak öğretilmiş olsa bile insanlar belirli nedenlerle yalana başvurabilmektedir. Siz de yaşamınızda çevrenize bazı yalanlar söylemiş ya da çevrenizin size yalan söylediğine şahit olmuş olabilirsiniz.
Yalan söyleme davranışının patolojik mi yoksa beyaz yalan dediğimiz türden bir yalan olup olmadığına dikkat etmek gerekiyor. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu, yalan söyleyen kişinin sürekli olarak arka arkaya yalan söyleme eğilimi var mı ve artı olarak bu söylediği yalanlara kendisi de inanıyor mu?
Yoksa kişi yaşadığı durumdan kurtulabilmek, idare edebilmek için bazı zamanlarda mı yalan söyleme davranışında bulunuyor?
Beyaz yalanlar diye adlandırdığımız yalanlar; kişinin karşıdaki kişiye zarar vermesini, üzmesini, sıkıntıya düşmesini ve kırılmasını engellemek, yaşanan olumsuz durumu idare edebilmek için söylenen sonucu zararsız olan, belli derecede kabul edilebilir özellikte yalanlardır.
Söylenen bu yalanlar herhangi bir kişide sağlık veya sosyal problemlere yol açmaz. Patolojik yalan diye adlandırdığımız yalan ise kişinin psikolojik olarak sıkça içinde var olan söyleme isteğini gidermesi, bunun tekrarlayıcı olarak sürdürmesi ve kişinin yalan söyledikten sonra da psikolojik olarak rahatlama yaşamasıdır.
Çoğunlukla yalan söyleme davranışı bu kişinin yaşamının bir parçası haline gelmiştir. Kişi söylediği bu yalanların sonunda da kendini ya olayın kurbanı ya da olayın kahramanı olarak ilan eder.
- Yalan söyleyen kişinin en önemli amaçlarından biri dikkat çekmek ve çevresinde odak noktası olmak istemektir.
- Kişi çoğunlukla yalan söylediğinin farkında değildir. Gerçek dışı bir düşünce tarzına sahiptir. Söylediği yalanları gerçek olduğuna tamamıyla inanarak söyler.
- Söylediği yalanlarla birlikte kendini ya kurban ya da kahraman olarak görme eğilimindedir.
- Söylenen bu yalanlar kişiden kişiye alan ve konu farklılığı gösterse de genellikle kişinin söylediği diğer yalanlar arasında bir tutarlılık görülmektedir.
- Kişi eskiden söylemiş olduğu tüm yalanlarını destekler ve kanıtlar nitelikte yeni yalanlar üretmeye başlar.
- Beyaz yalan diye nitelendirdiğimiz yalanı söyleyen kişiler bu durumdan ufak bile olsa suçluluk ve utanç duygusu hissederken mitoman kişilerde bu durum gözlenmez.
- Normalde yalan söyleyen bir kişide görülen yüz kızarması, göz kaçırma gibi fiziksel belirtiler bu kişilerde gözlemlenmez. Aksine aniden gelen her türlü soruya karşı sanki hazırlıklıymışçasına aniden cevap üretirler.
- Mitoman kişiler genellikle yaşadıkları durumu normal olarak kabul ettiklerinden ötürü tedavi olmaya karşı durmaktadırlar. Sadece bazı durumlarda yakınlarının teşvikiyle psikolojik destek alabilmektedirler.
- Mitomani hastalığı genellikle kişide ilk sinyallerini ergenlik döneminde vermekle birlikte tedavi edilmediği durumlarda yetişkinlik dönemine kadar devam edebilmektedir.
- Mitomaninin sebepleri genellikle çocukluk-ergenlik dönemlerinden köken almaktadır. Bu dönemlerde aile tarafından yeterli ilgi ve onay alamayan çocukların aynı zamanda ebeveynlerin yalan söyleme davranışına maruz kalıp model almasıyla bu durum daha mümkün olmaktadır. Mitomaninin özünde kişinin kendine güveninde ve benlik saygısında düşüklükler eşlik etmektedir.
- Bunun yanında patolojik diye adlandırmadığımız, halk arasında beyaz yalan diye nitelendirdiğimiz durumlar bulunmaktadır. Bunlar kişilere yüksek oranda zarar vermese de bazı ilişkisel güven problemlerine yol açabilmektedir.
Bir kişinin yalan söyleyip söylemediğine dair sinyalleri izlemek ne kadar önemli olsa da bunlar dışında kişinin anlattığı şeyler hakkında kopukluk hissediyor ve inanmıyorsanız kişiyi test etmek için anlattığı olayı tersten anlatmasını isteyebilirsiniz.
Olayın sonuç kısmından başlayarak ondan önce ne olmuş olduğunu sırayla sorup, kişiyi konuşturmak da size yüksek oranda sinyaller verecektir.
Tüm bu teknikler karşınızdaki kişinin yalan söyleyip söylemediğine dair sinyaller veriyor olsa da en güvenli kaynak yine de sizin sağduyunuz ve hislerinize eşlik eden düşünceleriniz olmaktadır.
KİŞİ OLAY VEYA DURUMLA İLGİLİ SİZE BİR ŞEY ANLATIRKEN GEREĞİNDEN FAZLA DETAY VERİYORSA: Bir kişinin herhangi bir olay veya durumda nerede olup neler yaptığıyla ilgili sorduğunuz soruları cevaplarken ne kadar ayrıntı verdiğine dikkat edin. Kişi anlattığı durumla ilgili gereğinden fazla detaylar veriyor artı olarak da anlattığı şeyleri destekleyecek ayrıntıları sunuyorsa yalan söyleme ihtimali yüksektir. Kişinin fiziksel durumunu incelediğinizde de vücut pozisyonu, sizi yalan söylediği o anda tehdit olarak gördüğü için geride durmuş, sanki tehlike var da kaçışa hazırmış gibi bir şekil alacaktır. Bundan ötürüdür ki, yalan söyleyen kişi yalan söyleme davranışında bulunduktan sonra genellikle bulunulan odadan çıkıp gitme ihtiyacı hisseder. Diğer bakılması gereken sinyalleri beden dilinin ve söylediği sözcüklerin tutarlı olup olmaması durumudur. Örneğin kişi size yanınıza zamanında gelemediği için çok üzgün olduğunu paylaşıyor ancak yüzündeki ifade bu durumu anlatır nitelikte bir mahcupluk, üzüntü hali taşıması yerine ufak gülümsemeler barındırıyorsa... Ya da kişi sizin sorduğunuz herhangi bir soruya evet diyor ama kafasını istem dışı 'hayır' olarak sallıyorsa bu durumlara da dikkat edilmesi gerekiyor.
GÖZ KAÇIRMA VEYA GÖZÜNÜZÜN İÇİNE DİK DİK BAKMAK: Kişi herhangi bir durumu size anlatırken büyük yeminler edip gözünüze sabit bir şekilde bakıyor ya da gözlerini sürekli kaçırıyorsa bu duruma da dikkat edilmesi gerekmektedir. Kişi yalan söylediği kişiyi etki alanına alıp manipüle etmek için karşıdaki kişinin gözüne dik dik de bakabilir, yalan söylediği anlaşılmasın diye sürekli olarak göz temasından da kaçınabilir. Bundan dolayı her iki tür davranış da yalan söylemenin gizil işareti olabilir.
SORULAN SORULARA FARKLI CEVAP VEREMEZLER: Sorduğunuz soruyu farklı yollarla sorduğunuzda karşıdan aldığınız yanıt sürekli aynı ise kişi yüksek olasılıkla ondan şüphelenmemeniz adına bir taktik geliştirmeye çalışıyordur.
AĞIZ VE YÜZÜ SAKLAMA DAVRANIŞI: Kişinin gerçekçi olmayan duyguları kendilerini gözlerinden ele vermektedir. Çünkü gerçekçi olmayan tepkiler ağız ve el hareketleriyle sınırlı kalmaktadır. Örneğin üzüldüğünü söyleyen bir kişi eliyle ağzını ve yüzünü kapatıyorsa fakat gözlerine baktığınızda bu duyguyu andıracak herhangi bir ize rastlamıyorsanız, kişi yüksek ihtimalle yalan söylüyordur.